мэдээсэл

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» ГЭҺЭН ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРҺЭН XVI УРИЛДААНАЙ ДҮНГҮҮД

Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг буряад хэлэнэй  заншалта мүрысөөнүүдэй ээлжээтэ наадан 2017 оной хоёр һарын 17-до үнгэрбэ.

Буддын шажанай заншалта Сангхын дурадхалаар «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн hургуулинууд хоорондын мүрысөөн тухай хэлэгдэнэ гэжэ ойлгосотой бэзэ даа. Энэл мүрысөөнэй үргэлжэлэл хойто үдэрынь, хоёрдугаар һарын 18-да, мүн лэ заншалта ёһоороо, отог нютагуудаараа хубааран, 6 бүлэг болоод, Буряадай Гүрэнэй сэнхир дэлгэсэй сэхэ дамжуулгада хоёр сагай туршада мүн лэ мүрысэжэ хабаадалсаа. (11 сагһаа 13 саг болотор).

Энэ ехэ хэмжээ ябуулгын зорилгонуудые богони тэдыгээр һануулан хэлэбэл иимэ:

= Буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, хэлэнэй нютаг аялган дээрэ харилсаха оршон байдалые дэмжэхэ;

= Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.

 Энэ удаа Худалдаа наймаанай «Титан» гэһэн бүлэг эбээн тэдхэжэ оролсоод, шагналай болон бусад гаргашануудые бэе дээрээ даажа абаа.

Эхилээд үдэрэй туршада нэрлэгдэһэн заабаринуудаар үнгэрһэн мүрысөөнүүд ямар дүнтэй гараа юм гэжэ хараябди:

 ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ!

 I ҺУУРИ Бурунова Алтана, Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ  Сыженьдаолима, Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули

III ҺУУРИ Карпушкеева Рая, Зэдын аймагай Дээдэ-Ториин дунда һургуули

 

БЛИЦ-УРИЛДААН «Буряадай һуурин тосхонууд, уһа голнууд,

мүргэлтэ газарнууд, шүтөөнүүд»

I ҺУУРИ Жигжитова Бимбасу, Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ Цыбенова Дарима, Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули

III ҺУУРИ Доржиева Туяна, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной  дунда һургуули

УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ

 I ҺУУРИ Эрдынеев Галсан, Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули

II ҺУУРИ Багдаева Дарима, Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули

III ҺУУРИ Будаева Екатерина, Ахын аймагай Саяанай дунда һургуули

 

ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

 

I ҺУУРИ Нагулаев Гомбожап, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

II ҺУУРИ  Дармаева Лена, Бэсүүрэй аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

III ҺУУРИ  Доржиева Виктория, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

 

ОНЬҺОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

 I ҺУУРИ Раднаев Чимит-Доржо, Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули

II ҺУУРИ  Дайндаров Барас, Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

III ҺУУРИ Баторов Тамир, Хурамхаанай аймагай Хурамхаанай 2-дохи дунда һургуули

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДАА ЗАЛЬБАРАЛ, ДОНШУУР МААНИ,

САГААН ДАРА ЭХЫН МАГТААЛ

 I ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули

II ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

III ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули

УРАН ГАРТАН

 I ҺУУРИ Балданова Виктория, Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

II ҺУУРИ Дармаева Лена, Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ Токтохоева Цырен-Дулма, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

III ҺУУРИ Цоктоева Сарюна, Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули

 

МОДОШО ДАРХАН

 I ҺУУРИ Чагдуров Дугар, Зэдын аймагай Дээдэ-Ториин дунда һургуули

II ҺУУРИ Ракшаев Содном, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули

III ҺУУРИ Балданов Буда, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

 I ҺУУРИ Цыдыпова Катьяна, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

II ҺУУРИ Эрдынеев Олзо, Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг

III ҺУУРИ Батуев Аян, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

 I ҺУУРИ Чойдонов Арсений, Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули

II ҺУУРИ Раднаев Батор, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной  дунда һургуули

III ҺУУРИ Жигжитова Бимбасу, Бэсүүрэй аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг.

Энэ үдэрэй һургуулинууд хоорондын юрэнхы байдал иигэжэ харагдаба:

 

һуури	һургуули	оноо
1	Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг	95,6
2	Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули	87
3	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	85,6
4	Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной  дунда һургуули	81,6
5	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	81,5
6	Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат	78,6
7	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	78,2
8	Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули	76,65
9	Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	75,95
10	Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули	75,9
11	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг	75,5
12	Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули	72,55
13	Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули	72,35
14	Хурамхаанай аймагай Хурамхаанай 2-дохи дунда һургуули	71,9
15	Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули	71,5
16	Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули	69,7
17	Ахын аймагай Өөрлигэй дунда һургуули	68,8
18	Яруунын аймагай Нарһатын 1-дэхи дунда һургуули	67,85
19	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын дунда һургуули	66,8
20	Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули	66,75
21	Зэдын аймагай Дээдэ-Ториин дунда һургуули	64,35
22	Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули	64,1
23	Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули	63,7
24	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	63,5
25	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	63,3
26	Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	62,65
27	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	62,2
28	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	61,95
29	Улаан-Үдэ хотын нэгэдэмэл «Дальбараанууд» бүлэг	60,9
30	Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули	59,7
31	Ахын аймагай Сорогой интернат-һургуули	59,1
32	Зэдын аймагай Боргойн дунда һургуули	57,9
33	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	57,1
34	Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули	56,95
35	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	56,1
36	Эрхүү можын Оһын аймагай Үбэсын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан	56
37	Баргажанай аймагай Лугшахаанай дунда һургуули	53,9
38	Ахын аймагай Саяанай дунда һургуули	53,85
39	Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын дунда һургуули	51,6
40	Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули	50,3
41	Түнхэнэй аймагай Аршаанай дундa hургуули	48,2
42	Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули	46,8
43	Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай  дунда һургуули	40,85
44	Улаан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули	40,75
45	Хяагтын аймагай Хяагта хотын 3-дахи дунда һургуули	40,6
46	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Солонго» бүлэг	38,5
47	Улаан-Үдэ хотын 46-дахи дунда һургуули	36,2
48	Улаан-Үдэ хотын 37-дохи дунда һургуули	35,55
49	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Табан хурган» бүлэг	35,1
50	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Хонхонууд» бүлэг	34,9
51	Ивалгын аймагай Гурульбын дунда һургуули	33,15
52	Улаан-Үдэ хотын Зандан Жуу түбэй бүлэг	31,7
53	Сэлэнгын аймагай  Галуута нуур хотын 5-дахи дунда һургуули	29,3
54	Улаан-Үдэ хотын 49- дэхи дунда һургуули	27
55	Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули	23,5
56	Улаан-Үдэ хотын 55-дахи дунда һургуули	10,5

Буряадай сэнхир дэлгэстэ зургаан бүлэг иимэ дүнтэй хабаадажа гараа:

 1 һуури Сэлэнгын буряадуудай бүлгэм — 58 оноо

2 һуури Хори буряадуудай бүлгэм — 56 оноо

3 һуури Улаан-Үдэ хотын һургуулинуудай суглуулагдамал бүлгэм — 55 оноо

4 һуури Баргажан буряадуудай бүлгэм — 54 оноо

5 һуури Хонгоодор буряадуудай бүлгэм — 50 оноо

6 һуури Эрхүү буряадуудай бүлгэм — 41 оноо

 

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ itog 16

 

Андрей Огородник, Зоригто Дагбаевай гэрэл зурагууд

 

 

 

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 16 наадам Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

 «ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»

Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 16 наадам

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Эбээн тэдхэгшэ: «Титан» гэһэн хамжаануудай бүлгэм

«Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн hургуулинууд хоорондын Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг заншалта буряад хэлэнэй наадам 2017 оной 2 һарын 17-18-да үнгэрхэнь.

Наадамай зорилгонууд

• Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
• Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.
• Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха зорилготойгоор үнгэрхэ даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй зохёохы арга боломжо хурсадхаха

 Наадамай үнгэрхэ болзор, хаяг:

• Наадамай I, II шатанууд 2017 оной 2 һарын 17-до «Даши Чойнхорлин» гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида үнгэрхэ (Ивалгын дасан). Бүридхэл: 2 һарын 17-до үглөөнэй 9:00 сагһаа 10:00 саг хүрэтэр.
• 2 һарын 18-да БГТРК-да наадамай 16-дахи телевизионно шата үглөөнэй 11:00 сагһаа үдын 13:00 болотор үнгэрхэ.

Наадамда хабаадагшад

Долоон хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ).

Наадамай эрилтэнүүд

• Наадамда хабаадагшад түрэл хэлээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
• Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлээр хэлэхэ, хөөрэхэ, мүрысөөгөө хамгаалха

Нэмэлтэ мэдээсэл: 

1. Хүндэтэ һурагшад, тус наадамнай Буддын шажанай Ехэ һургуулиин танхимууд соо үнгэрхэ. Командын гэшүүд танхимуудаар таража, туд тудтаа даабаринуудые дүүргэхэ. Командын гэшүүдэй абаһан баллнуудаар һууринууд олгогдохо.
2. Эрхим хүдэлмэринүүдтнай нютагайтнай үдэр ФМ радиогоор дамжуулагдаха.
3. Даабаринуудай ехэнхи хубинь (Этигэл Хамбын зальбарал, Доншуур маани, Сагаан Дари эхын магтаал гээд…) урда наадамуудта үгтэһэн байна, тиимэһээ дабтан шэнжэлхэ литература сайтаһаа олохот.
4.  Даабари: сэдэб бүхэнһөө өөрын дураар сургаалнуудые сээжэлдэгты, удха дээрэнь бодомжологты (1-15 сэсдэбүүдһээ) http://ehehelen.ru/nomoi-san/. Дэлхэйн гайхал боложо, буддын шажанай гүн шанарта удхые хизааргүй үндэртэ үргэжэ шадаһан 12-дугаар Бандида Хамба лама Даша-Доржо Этигэлов 2008 онһоо хойшо онсо саадын аргаар чойнжин лама Бимба Доржиевтай харилсан, дээдын номнол дамжуулна.Мүнөө 16-дахи Наадамһаа эхилжэ, Этигэл хамбын сургаалнууд сэдэбүүдтэ хубаагдан үгтэнэ.

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

I ШАТА

1. МОРИН ТАЛА

а) Нютаг хэлэнэй толи

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!

1. ХОНИН ТАЛА

а) Блиц-урилдаан

б) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй

1. ҮХЭР ТАЛА: Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

б) Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай

1. ЯМААН ТАЛА: Буян хэшэг уряалая!

а) Этигэл Хамбадаа Зальбарал

б) Доншуур маани

в) Сагаан Дара Эхын магтаал

1. ТЭМЭЭН ТАЛА

а) Уран гартан

б) Уран баримал

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамбын шан абалгын тэмсээн

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

Аймаг ________________________________________Һургуули______________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ _________________________________

Холбоо бариха утаһан, e-mail:__________________________________________

Гэрэй хаяг:___________________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
______________________________________________________________________

ИНН, СНИЛС:_______________________________________________________________

а) Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи

Толи хэблэлдэ бэлдэжэ дүүргэһэн бүлэгүүдһээ бэшэ һургуулинууд урда урилдаанда үгтэһэн даабаринуудаа дабтанабди. Толиингоо удха, бүридхэл нарибшалан харагты – словари оформлять по алфавиту точно по образцу без граф, таблиц, литературных сравнений с указанными курсивами, нумерацией страниц, заглавные слова печатать полужирным шрифтом, новые слова перечислять в конце словаря. Хүдэлмэриин хэмжээн: 2000-3000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй. Эльгээһэн хүдэлмэринүүд бэлдэгдэжэ байһан «Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толидо» орохо. Хэһэн хүдэлмэриеэ 2 һарын 13 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ. 15-дахи наадамда бэлдэһэн толиёо дахин шалгаад, урда наадамануудай энэ урилдаанда үгтэһэн ажаглалтануудые хараадаа абан сэбэрлэгты.

Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй бүлэгүүд нютагайнгаа зоной обог, нэрэ, ара нэрэнүүдэй, нютагайнгаа газар уһанай буряад нэрэнүүдэй удха тайлбарилха гэһэн байгаа. Энэ ажалдаа урданай угай бэшэгүүдые хэрэглэжэ, буряад, эвенк, түгэд нэрэнүүдэй удха тайлбарилагты.

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!

Хүүгэдэй хүдэлмэри шалгахадаа, үгүүлэлэй удха нютаг хэлэн дээрээ хэр зүб дамжуулагдаһаниинь шухалада тоологдохо. Үгтэһэн үгүүлэл 45 минута соо оршуулаад, удхыень сээжээр дамжуулха.

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи мүрысөөн.

а) Блиц-урилдаан. ehehelen.ru сайт дээрэһээ «Гэрэй даабари» гэһэн хуби сооһоо сэдэбүүдые анхарагты (Буряад ороной һуурин тосхонууд, мүргэлтэ газарнууд, шүтөөнүүд). Уридшалан http://ehehelen.ru/blits-urildaan-xvi-naadam/  гэһэн сайт дээрэ эдэ сэдэбүүдээр үгтэһэн асуудалнуудһаа тэрэ дороо нэгэ үгөөр, мүн богонихон мэдүүлэлээр харюусаха асуудалнууд үгтэхэ.

б) «Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй» гэһэн урилдаанда команда бүхэн «Үе дамжаһан эд зүйл» (реликвия) гэһэн сэдэбээр хөөрөөн. Нютагайнгаа зоной, гэр бүлынхидэйнгээ үни сагһаа хадагалжа, хэрэглэжэ байдаг зүйлнүүдэй гэрэл зураг буулгаад, тэрээн тухайгаа 2 минутын туршада хөөрөө бэлдэхэ. Жэшээнь, ХХ зуун жэлэй эхиндэ элинсэг абынтнай худалдажа абаһан оёдолой машинын, шэмэг зүүдхэлэй, ажалай гэрэй хэрэгсэлнүүдэй түүхэ, танай гэртэ тахяатай байдаг үни холын сагһаа дамжан ерэһэн бурхан, гунгарбаа г.м., нютагайтнай зоной хүндэтэйгээр хадагалан байдаг ехэ санаартанай эдлэл, зуугаад жэлэй саанаһаа танай түрэлэйхидэй хэрэглэжэ ябаһан зэмсэг гээд, сэдэбүүд олон. Шухалань, хөөрөөнтнай олоной һонирхол татамаар уран, удха һайтай байха ёһотой.

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ

а) Гал улаан тахяа жэл угтуулан… Монгол литээр жэлэй эхин болохо сагаан һарын шэнын нэгэнэй һайндэр тухай хөөрөөнүүд бүлэг бүхэндэ тусхайлан үгтэнэ:

Сэлэнгэ буряадуудай бүлэг: Сагаа алхан, шэнэ жэлдэ орохо һайндэрэй түүхэ. Бүтүү үдэр юу хэдэг бибди?

Баргажан буряадай бүлэг: Шэнын нэгэнэй үглөөгүүр ямар ёһололнууд үнгэрдэг бэ? Золгохо (золголгон) ёһо тухай.

Хонгоодор буряадай бүлэг: Сагаа алхан орохо ехэ үдэр дэлгэгдэдэг эдеэ хоол тухай (эдеэ хоолой рецептнүүд).

Эрхүү буряадай бүлэг: һайндэрэй үедэ хэлэгдэдэг үреэл-хүсэлнүүд, сэгээ дуунууд.

Хори буряадай бүлэг: жэлээ оруулха, мэнгээ голлохо тухай ойлгосо тодорхойлхо.

Улаан-Үдын буряадай бүлэг: шэнын 2-то үнгэрхэ ёһолол – хии мори хиидхэлгэ тухай хөөрөөн.

Урдандаа танай нютагта эндэ нэрлэгдэһэн ёһололнууд яажа үнгэрдэг байгааб, мүнөө үень юун хэгдэнэб, ямар хэрэгтэй зүйлнүүд алдагдаад байнаб г.м. асуудалнуудта харюу үгэлсэн, хөөрөөгөө зохёогты.

б) «Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай». Даабари: өөһэдынгөө дураар оньһон үгэ шэлэн, удхаарнь шог удхатай хөөрөө бэлдэхэт. Хөөрөөгөө дүүргэхэдээ, тэрэ оньһон үгөөрөө тобшолхот. Жэшээнь, энэ ушарай удхаар «Түргэдэжэ ябаһаар, түриигээ һэтэ гэшхэхэ» гэжэ араднай дэмы хэлсээгүй байна даа… Хөөрөөнтнай 2 минутын туршада үнгэрхэ.

 ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

а) «Этигэл Хамбадаа Зальбарал». Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Командын гэшүүд жээрэбэй ёһоор тудаһан Зальбаралай бадагуудые уншаха www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой һан соо Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаха.

б) «Доншуур маани» сээжээр гүйсэдхэхэ http://ehehelen.ru/donshuur-maani гэһэн хаягаар үгэнь үгтэбэ. Заатагүй нэгэ бадаг бүлэгэй гол дуушан гансаараа гүйсэдхэхэ, удаань бэшэниинь тодон абаад,саашань суг үргэлжэлүүлхэ жэшээтэй.

в) «Сагаан Дара Эхын магтаал» сээжээр гүйсэдхэхэ: http://ehehelen.ru/sagaan-darhin-sedhel-mete-hurdyn-magtaal-xiii-naadam

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

а) Уран гартан

Хүндэтэ басагад, гэртээ хониной арһа элдэхэ даабари үгтэнэ.

Арһанда тусхай һубаряагаар эдеэ түрхижэ, шударжа, сэбэрлэжэ, угаажа болбосоруулаад, юумэ оёхоор болгохые арһа элдэхэ гэдэг. Энэ хүдэлмэри яажа эмхидхэхэб гэжэ тодорхойлое:

• Энэ жэлэй 3 арһанай нооһыень хайшалаад, дабһатай уһан соо шиихаад, 7-8 час соо бариха (1-2 кг дабһан, 3 арһанай сүлөө эрьелдэжэ байхаар уһан хэгдэхэ).
• Уһанһаа арһануудаа гаргаад, хүрьһыень(мездра) хюһаха, удаань тусхай бодос (раствор) арһандаа түрхихэ (1 литр уһанда 50 грамм 70% уксусна кислота. Уһанай шэрүүн байбал, 200 гр. сода хэжэ уһаа зөөлэрүүлхэ). Һүүлдэнь арһаяа үшөө 6 часай туршада уһан соо байлгаха.
• Арһаяа сэбэр уһан соо угаагаад хатааха, удаань дотор талаһаань эмульси түрхихэ. Нэгэ арһандатнай 200-300 грамм эмульси орохо. Арһа элдэлгэдэ тон хэрэгтэй болохо зүйл – эмульси ВСГТУ-гай кожа-мех факультедэй кафедрада хандажа абахада болохо. Утасайнь дугаар: 89021676824.
• Арһаяа элдэхэ, сэбэрлэхэ, халимнаха (снимать остатки жира со шкуры) Тусхай бэлэдхэл хэжэ, энэ ажал дүүргэнэбди (1 литр халуун уһанда 10 грамм 12-дохи номерой индустриальна тоһо нэмэнэбди. Дээрэнь 1 грамм превоцела, 2-3 дуһал скипидар нэмээд, халуун уһанда худхаха. (12-дохи номерой тоһоной үгы байбал, 20-дохи номерой индустриальна тоһо адли хэмжээгээр 5-дахи номерой тоһонтой холижо бононо). Энэ бэлдэһэнээ арһандаа түрхихэ, гараараа эмиржэ, арһаяа элдэхэ хэрэгтэй. Индустриальна тоһо, превоцелла тухай нютагайнгаа шэрээтэ ламанарта мүн Саян ламада энэ утасаар  8 924 657 7300 хандан зүбшөөл абажа болоно.

Мүн арһа элдэлгэ тухай Ивалгын дасан тусхай кино буулгажа, наадамай сайт дээрэ табинхай, тэрэниие анхарагты. https://www.youtube.com/watch?v=Fgr9PbPGbV4 (17 минутаһаа хараха).

Урилдаанай энэ шатада багшын хүтэлбэри доро элдэһэн арһаараа шэнэ урлал бүтээхэ.

Хэрэглэһэн зүйлнүүд юундэ туһатайб гэжэ анхарагты!

– Уксусна кислота – арһаяа элдэб микробһоо сүлөөлнэ;

– Эмульси – арһаяа бүхэ болгоно;

– Индустриальна тоһон – арһа зөөлэрүүлнэ;

– Превоцелла – тоһо, өөхэнһөө сэбэрлэнэ;

– Скипидар – арһандаа хэрэгтэй бодос шэнгээнэ.

Гэртээ элдэһэн арһаараа мүрысөөнэй үедэ басагаднай мэргэжэлтэдэй хүтэлбэри доро мүнөө үедэ хэрэглэхээр зүйлнүүдые бүтээхэ, оёдолой шэнэ онол аргануудтай танилсаха. Ажалдаа хэрэглэхэ утаһа, зүү, хурабша г.м абаад ерэхэ хэрэгтэй.

Хүндэтэ уран гартан! Арһаар юумэ бүтээхэ гээшэ урматай ажал. Эсхэбэриһээ үлэһэн багахан танай ажал иимэ оноонуудаар сэгнэгдэхэ: арһа гараараа элдэлгэ – 10 оноо хүрэтэр, бэлэн арһа (худалдаанай) асарбал, 0 оноо абахат; оёдол – 5 оноо, гэрэй даабари дүүргэлгэдэ 5 оноо хүрэтэр табигдаха (оёхо арһан дэгэлэйнгээ эскиз, лекало бэлдэхэ гэһэн даабаритай байгаат). Эгээ түрүүшынхиеэ ерэһэн басагадта оёдолой оньһотой танилсалга эхинһээнь үгтэхэ. Бултандатнай амжалта, зохёохы ажалдатнай абьяас хүсэе!

б) Модошо дархан (Модон дархан)

Энэ мүрысөөндэ ерэхэдээ, хүбүүд нарай хүүгэдэй үлгы дархалха модо, хэрэгсэл абаад ерэхэ . Багшын хүтэлбэри доро тус ажалай гурим, һубарил сахин, түргөөр, нягтаар, зүбөөр үлгыгөө дархалжа дүүргэхэ. Анхарагты: Гэрэй даабари танда үгтэнэгүй! Энэ даабари дүүргэхэ дадалтай болохын тула гэртээ гараа һориходотнай болохо, харин гэртээ хэһэн хүдэлмэрииетнай жюри сэгнэнэгүй, тиимэһээ гэртээ хэһэн ажалаа бү асарагты.

в) Уран баримал. Ерэхэ жэл угтуулан, онтохонһоо, басниһаа, уран зохёолһоо тахяатай, эрэ тахяатай холбоотой хэһэг абаад, пластилинаар тэрэ удхаарнь урлал бүтээхэ. Энэ даабари багшын хүтэлбэри доро үнгэрхэ ёһотой

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

Урда тэмсээнүүдэй даабаринуудые дабтаха

 Этигэл  Хамбын һургаалнууд http://ehehelen.ru/etigel-hamba-lama-tuhaj-hamba-lama-shan-abalgyn-temseen/

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха. Наадамда хабаадаһан һурагшадта ба багшанарта баталамжа һуралсалай шэнэ жэлэй 3-дахи урилдаанай удаа үгтэхэ.

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева. «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;

«Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд.

«Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова» 2016 г.

«Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи» 2016 г.

«Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;

Ц. Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү., 1988

И. Мадасон «Буряад арадай оньһон, хошоо үгэнүүд», У-Ү, 1960

В. Махатов, Х. Цыденова «Алтан гадаһан» У-Ү, 2008

http://ehehelen.ru

Сүлжэндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха.

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com Я. Ц. Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». Бүгэдэ буряадай һургуулинуудай хоорондо Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг xv нааданай дүнгүүд

XV заншалта наадан жэлэй һүүлшын һарын 23-най үдэр Ивалгын дасанда үнгэрбэ. Буряад Уласай аймагуудай, Улаан-Үдэ хотын, Эрхүү можын, Үбэр-Байгалай хизаарай 53 һургуулинууд сугларжа мүрысэбэд.

 

Һургуулинууд хоорондын хамтын дүн согсолходо, иигэжэ гараба, доро харагты:

 

ҺУУРИ	Һ  У  Р  Г  У  У  Л  И	ОНОО
1	Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат	102,9
2	Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг	98,9
3	Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули	92,5
4	Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули	90,6
5	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	88,1
6	Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули	87,6
7	Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	87,4
8	Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули	86,1
9	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	85,8
10	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	83,9
11	Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули	83,2
12	Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули	82,9
13	Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули	82,4
14	Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуулиин хонгоодорой бүлэг	79,8
15	Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	77,9
16	Хурамхаанай аймагай Уланхаанай дунда һургуули	77,5
17	Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули	75,3
18	Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуулиин “Баян-Тугад” бүлэг	75,2
19	Яруунын аймагай Үльдэргын дунда һургуули	74,7
20	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	74,5
21	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	74,1
22	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг	72,1
23	Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули	71,1
24	Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули	70,6
25	Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули	70,2
26	Эрхүү можын Оһын аймагай Үбэсын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан	68,5
27	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын дунда һургуулиин «Урагшаа» бүлэг	68
28	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	66,6
29	Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули	66,5
30	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын дунда һургуулиин «Жэмбүүр» бүлэг	61,6
31	Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули	61,2
32	Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуулиин 1-дэхи бүлэг	55,5
33	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын дунда һургуули	55,2
34	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	54,6
35	Баргажанай аймагай Баянголой дунда һургуулиин 1-дэхи бүлэг	54,55
36	Баргажанай аймагай Баянголой дунда һургуулиин 2-дохи бүлэг	54,3
37	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	49,8
38	Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын дунда һургуули	48,9
39	Загарайн  аймагай Эрхирэгэй  дунда һургуули	48,2
40	Зэдын аймагай Боргойн дунда һургуули	47,4
41	Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуулиин 2-дохи бүлэг	46,6
42	Хяагтын аймагай Сүбэгтын дунда һургуули	45,9
43	Хяагтын аймагай Хяагта хотын 3-дахи дунда һургуули	45,2
44	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	44,3
45	Ивалгын аймагай Гурульбын дунда һургуули	42,2
46	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Солонго» бүлэг	40,6
47	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Хонхонууд» бүлэг	38,9
48	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Табан хурган» бүлэг	31
49	Улаан-Үдэ хотын 46-дахи дунда һургуули	25,5
50	Улаан-Үдэ хотын 51-дэхи дунда һургуули	20
51	Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули	13
52	Улаан-Үдэ хотын 55-дахи дунда һургуули	8,6
53	Эрхүү можын Ангарын ба Үлеэн дунда  һургуулинуудай нэгэдэмэл бүлэг	5

 

Эндэ гараһан хамтын дүнгүүд ямар нэрлэгдэһэн заабаринуудаар үнгэрһэн мүрысөөнүүдһээ бүридэбэ гээшэб, тиихэдэ тэндэ илажа, шангай һууринуудта гарагшад тухай мэдээсэл:

 

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ!

I ҺУУРИ Цыбикжапова Саяна, Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули

II ҺУУРИ  Раднаева Сарюна, Хурамхаанай аймагай Уланхаанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Салимзянова Юлия, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули

III ҺУУРИ Борбоева Жанна, Яруунын аймагай Үльдэргын дунда һургуули

 

ХАМБА ЛАМЫН СУРГААЛНУУД

I ҺУУРИ Нанзатов Зоригто, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

II ҺУУРИ Дымбрылова Наранги, Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

III ҺУУРИ Халзанова Номина, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

 

БЛИЦ-УРИЛДААН «ЭДЕЭ ХООЛОЙ ЯНЗАНУУД, БУДДЫН ШАЖАНАЙ АМАН БА УРАН ЗОХЁОЛ»

I ҺУУРИ Ракшаева Намжила, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

II ҺУУРИ Жигжитова Бимбасу, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

III ҺУУРИ Дымбренова Самажап, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуулиин “Баян-Тугад” бүлэг

 

УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ

I ҺУУРИ Ухинов Галсан, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули

II ҺУУРИ Жигжитова Янжима, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

III ҺУУРИ Будаев Гарма, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

 

ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

I ҺУУРИ Тогтохоева Сарюна, Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули

II ҺУУРИ  Дашинимаева Туяна, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

III ҺУУРИ  Доржиева Виктория, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

 

ОНЬҺОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

I ҺУУРИ  Дайндаров Барас, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

I ҺУУРИ  Васильев Женя, Эрхүү можын Оһын аймагай Үбэсын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан

II ҺУУРИ  Цыренжапова Дарима, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

III ҺУУРИ  Бальжиев Пурбэ, Бадмаев Аюр, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

Урмашуулгын шан  Дархаева Виктория, Улаан-Үдэ хотын 46-дахи дунда һургуули

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДАА ЗАЛЬБАРАЛ, ДОНШУУР МААНИ, САГААН ДАРА ЭХЫН МАГТААЛ

I ҺУУРИ  Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

II ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули

III ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули

 

УРАН ГАРТАН

I ҺУУРИ Бутитова Дарису, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

II ҺУУРИ Тыкоченова Арюна, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Дармаева Лена, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

 

МОДОШО ДАРХАН

I ҺУУРИ Ракшаев Содном, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуулиин хонгоодорой бүлэг

II ҺУУРИ Цыренов Очир, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуулиин “Баян-Тугад” бүлэг

III ҺУУРИ Сандыков Мэргэн, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

 

УРАН БАРИМАЛ

I ҺУУРИ Бодиева Нарана, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуулиин хонгоодорой бүлэг

II ҺУУРИ Цыдыпова Катьяна, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

III ҺУУРИ Урбанеев Галсан, Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

I ҺУУРИ Буянтуева Аяна, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

II ҺУУРИ Тудупова Жанна, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

III ҺУУРИ  Жапов Зоригто, Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули

 

Наадануудай Ивалгын дасанда үнгэрһэнэй хойто үдэр мүн лэ заншалта ёһоороо Буряадай гүрэнэй сэнхир дэлгэстэ хоёр сагай туршада сэхэ дамжуулгада хабаадажа, мүрысөөн үргэлжэлөө. Энэ удаа, декабриин 24-дэ энэ дамжуулга 11 сагһаа 13 саг болотор үргэлжэлһэн байна. Эндэ мүн лэ заншалта ёһоороо 6 бүлэг боложо һубаарһан бүлэгүүд хоорондо баһал мүрысөөн үнгэргэгдэжэ, шангай һууринууд иигэжэ гараа:

 

ҺУУРИ	Б  Ү  Л  Э  Г	ОНОО
1	Улаан-Үдэдэ ажаһуудаг буряадуудай бүлэг	77,75
2	Сэлэнгын буряадуудай бүлэг	76,15
3	Хори буряадуудай бүлэг	73,7
4	Хонгоодор буряадуудай бүлэг	59,25
5	Эрхүү буряадуудай бүлэг	57,25
6	Баргажан буряадуудай бүлэг	54,8

 

Удаадахи наадамнай февралиин 27-до ерэхэ Сагаалганай тээ урдахана, 2017 оной 2 һарын 17-18-най үдэрнүүдтэ үнгэрхэ.

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ itog-dezem2016

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын XV наадам

 

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Эбээн тэдхэгшэ: «Абсолют» гэһэн хамжаануудай бүлгэм

«Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн hургуулинууд хоорондын Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг заншалта буряад хэлэнэй наадам 2016 оной 12 һарын 23-24-дэ үнгэрхэнь.

Наадамай зорилгонууд

• Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
• Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.
• Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха зорилготойгоор үнгэрхэ даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй зохёохы арга боломжо хурсадхаха

 Наадамай үнгэрхэ болзор, хаяг:

• Наадамай I, II шатанууд 2016 оной 12 һарын 23-да «Даши Чойнхорлин» гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида үнгэрхэ (Ивалгын дасан). Бүридхэл: 12 һарын 23-да үглөөнэй 9:00 сагһаа 10:00 саг хүрэтэр.
• 12 һарын 24-дэ БГТРК-да наадамай 9-дэхи телевизионно шата үнгэрхэ.

Наадамда хабаадагшад

Долоон хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ).

Наадамай эрилтэнүүд

• Наадамда хабаадагшад түрэл хэлээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
• Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлээр хэлэхэ, хөөрэхэ, мүрысөөгөө хамгаалха

Нэмэлтэ мэдээсэл: 

1. Хүндэтэ һурагшад, тус наадамнай Буддын шажанай Ехэ һургуулиин танхимууд соо үнгэрхэ. Командын гэшүүд танхимуудаар таража, туд тудтаа даабаринуудые дүүргэхэ. Командын гэшүүдэй абаһан баллнуудаар һууринууд олгогдохо.
2. Эрхим хүдэлмэринүүдтнай нютагайтнай үдэр ФМ радиогоор дамжуулагдаха.
3. Даабаринуудай ехэнхи хубинь (Этигэл Хамбын зальбарал, Доншуур маани, Сагаан Дари эхын магтаал гээд…) урда наадамуудта үгтэһэн байна, тиимэһээ дабтан шэнжэлхэ литература сайтаһаа олохот.

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

I ШАТА

1. МОРИН ТАЛА

а) Нютаг хэлэнэй толи

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!

 

1. ХОНИН ТАЛА

а) Блиц-урилдаан

б) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй

 

1. ҮХЭР ТАЛА: Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

б) «Этигэл Хамбын сургаалаас насанда хэрэглэхэ шухал бодолнууд»

в) Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай

 

1. ЯМААН ТАЛА: Буян хэшэг уряалая!

а) Этигэл Хамбадаа Зальбарал

б) Доншуур маани

в) Сагаан Дара Эхын магтаал

 

1. ТЭМЭЭН ТАЛА

а) Уран гартан

б) Уран баримал

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамбын шан абалгын тэмсээн

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

 

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

Аймаг ________________________________________Һургуули______________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ _______________________________________

Холбоо бариха утаһан, e-mail:__________________________________________

Гэрэй хаяг:___________________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
______________________________________________________________________

ИНН, СНИЛС:_______________________________________________________________

 

а) Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи

Толи хэблэлдэ бэлдэжэ дүүргэһэн бүлэгүүдһээ бэшэд урда урилдаанда үгэһэн даабаринуудаа дабтанабди. Эгээ һүүлшын эльгээһэн толинуудаар ажаглалтанууд:
Эгээ шухала ажаглалта гэхэдэ, бүхы толинууд буряад шрифтээр тоншоотой бэшэ!
Толиин маяггүй (оформление): гол үгэ жирным шрифтом, саашань хэлэлгын хуби зааха, удхань ба жэшээ. Жэшээгээ ород хэлэн дээрэ оршуулха!
Мүнөөдэрэй мүрысөөндэ эльгээгдэһэн толинуудаар гэхэдэ, иимэ:
1. Толидоо жэшээ оруулаагүй гэхэдэ: Баргажанай Хилганын һургуули, хотын 56-дахи һургуули, үшөө Хяагтын Хүдэрэ-Сомон, Баян-Булагай һургуулинууд аб адли!? 2. Зарим үгэнүүдэйнгээ удха тайлбарилаагүй, миин бэшээд орхижорхинхой гэхэдэ: Ехэ-Нугын (Хяагта), Загастай (Сэлэнгын), Хэжэнгын, Галтайн (Мухар-Шэбэрэй) һургуулинууд.
3. Толинуудтаа хэлэлгын заагаагүй – Гильбирын һургуули, Баргажанай Хилганын һургуули.
4. Һайн бэлдэгдэһэн, харин хэмжээгээрээ багахан толи Дэрээнэй һургуули.
5. Оронгын һургуулиин толи соо ганса иигээд лэ бэшээтэй: аса – вилы, айлшан – гость. Тиигээд дүүрээ, хэлэлгын хуби, удха тайлбари, жэшээгүй!
Үшөө дахин буряад шрифтээр бэшэгты!
Эльгээхынгээ урда шалгыт даа, буряад үгэнүүд алдуутай бэшэгдэнхэйнь үсөөн бэшэ – эшхэбтэр!

Хэһэн хүдэлмэриеэ  ба мэдүүлгэеэ 1 һарын 20 болотор exexelen@gmail. com гэһэн сахим хаягаар эльгээгты.

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!

Хүүгэдэй хүдэлмэри шалгахадаа,үгүүлэлэй удха нютаг хэлэн дээрээ хэр зүб дамжуулагдаһаниинь шухалада тоологдохо. Үгтэһэн үгүүлэл 45 минута соо оршуулаад, удхыень сээжээр дамжуулха

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи мүрысөөн.

а) ehehelen.ru сайт дээрэһээ «Гэрэй даабари» гэһэн хуби сооһоо сэдэбүүдые анхарагты (Һүн, мяхан, талхан, ургамалаар буйлуулһан эдеэн…). Уридшалан   http://ehehelen.ru/blits-urildaan-xv-naadam/ гэһэн сайт дээрэ эдэ сэдэбүүдээр үгтэһэн асуудалнуудһаа тэрэ дороо нэгэ үгөөр, мүн богонихон мэдүүлэлээр харюусаха асуудалнууд үгтэхэ.

б) «Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй» гэһэн урилдаанда команда бүхэн «Гэрэл зурагай түүхээр…»  “Буряад үнэн” сониной “Үнгэрһэн сагай агшам” гэһэн түсэлэй түхэлөөр үнгэрхэ урилдаан. Нютагайнгаа зоной ажабайдалһаа буулгаһан гэрэл зурагуудай (үни холын сагта буулгагдаһан байбал, ехэ һонин байгаа) түүхэ,дасан,субаргануудай барилга   болон гэрэл зурагуудай   хабаадагшад тухай мэдээн, хэнэй, хэзээ, ямар ушараар г.м. асуудалнуудта харюу бэлдэн, хөөрөө дэлгэлгэдэ 1,5-2 минута үгтэхэ. Гэрэл зурагуудаараа презентаци хээд асарха.

Ажаглалта: заатагүй түрэл гарал тухайгаа хөөрөө дэлгэхэ гэһэн  зорилго бү табигты. Бүгэдэндэ мэдээжэ уран зохёолшод, уран бэлигтэн, тамиршад  тухай сэдэбүүд удаадахи наадамуудта үгтэжэ болохо.

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ!

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

1. Бэеын тамирта туһатай, һайн шанартай эдеэ хоол яажа бэлдэхэ тухай мэдэсэ шалгалгын урилдаан http://ehehelen.ru/henej-helen-bayan-be-xv-naadam/ сайт дээрэ эдеэ хоолой зүйлнүүдэй янзанууд үгтэхэ. Хабаадагшад тусхайлан үгтэһэн сэдэбүүдээр рецептнүүдые тааруулаад, жюридэ уранаар, тодорхойгоор хөөрэхэдөө, хүндын ёһололдо хэлэгдэдэг үгэнүүдые хэрэглэхэ гэжэ оролдогты! (биледэй гурим).
2. «Этигэл Хамба ламын сургаалаас насанда хэрэглэхэ шухал бодолнууд» тухай сээжэ мэдэсэтэй байха http://ehehelen.ru/nomoi-san. Эндэ үгтэһэн шухала бодолнуудые нютаг хэлэнэй үгүүлбэритэй болгоод сээжэлдэгты.

б) «Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай» http://ehehelen.ru/onhon-uge-onostoj-xv-naadam/ дээрэ хэдэн бүлэг оньһон үгэнүүд үгтэхэ. Даабари: шэлэһэн оньһон үгынгөө удхаар шог удхатай хөөрөө бэлдэхэт. Хөөрөөгөө дүүргэхэдээ, тэрэ оньһон үгөөрөө тобшолхот. Жэшээнь, энэ ушарай удхаар «Толгойдоо мэдэгдэдэг хэлэн һайн, тогоондо зохидог барюул һайн» гэжэ араднай дэмы хэлсээгүй байна даа гэжэ ойлгохоор.

 ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

а) «Этигэл Хамбадаа Зальбарал». Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Командын гэшүүд жээрэбэй ёһоор тудаһан Зальбаралай бадагуудые уншаха www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой һан соо Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаха.

б) «Доншуур маани» сээжээр гүйсэдхэхэ http://ehehelen.ru/donshuur-maani гэһэн хаягаар үгэнь үгтэбэ. Заатагүй нэгэ бадаг бүлэгэй гол дуушан гансаараа гүйсэдхэхэ, удаань бэшэниинь тодон абаад,саашань суг үргэлжэлүүлхэ жэшээтэй.

в) «Сагаан Дара Эхын магтаал» сээжээр гүйсэдхэхэ: http://ehehelen.ru/sagaan-darhin-sedhel-mete-hurdyn-magtaal-xiii-naadam

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

а) Уран гартан

Хүндэтэ басагад, гэртээ хониной гурбан арһа элдэхэ даабари үгтэнэ.

Арһанда тусхай һубаряагаар эдеэ түрхижэ, шударжа, сэбэрлэжэ, угаажа болбосоруулаад, юумэ оёхоор болгохые арһа элдэхэ гэдэг. Энэ хүдэлмэри яажа эмхидхэхэб гэжэ тодорхойлое:

• Энэ жэлэй 3 арһанай нооһыень хайшалаад, дабһатай уһан соо шиихаад, 7-8 час соо бариха (1-2 кг дабһан, 3 арһанай сүлөө эрьелдэжэ байхаар уһан хэгдэхэ).
• Уһанһаа арһануудаа гаргаад, хүрьһыень(мездра) хюһаха, удаань тусхай бодос (раствор) арһандаа түрхихэ (1 литр уһанда 50 грамм 70% уксусна кислота. Уһанай шэрүүн байбал, 200 гр. сода хэжэ уһаа зөөлэрүүлхэ). Һүүлдэнь арһаяа үшөө 6 часай туршада уһан соо байлгаха.
• Арһаяа сэбэр уһан соо угаагаад хатааха, удаань дотор талаһаань эмульси түрхихэ. Нэгэ арһандатнай 200-300 грамм эмульси орохо. Арһа элдэлгэдэ тон хэрэгтэй болохо зүйл – эмульси ВСГТУ-гай кожа-мех факультедэй кафедрада хандажа абахада болохо. Утасайнь дугаар: 89021676824.
• Арһаяа элдэхэ, сэбэрлэхэ, халимнаха (снимать остатки жира со шкуры) Тусхай бэлэдхэл хэжэ, энэ ажал дүүргэнэбди (1 литр халуун уһанда 10 грамм 12-дохи номерой индустриальна тоһо нэмэнэбди. Дээрэнь 1 грамм превоцела, 2-3 дуһал скипидар нэмээд, халуун уһанда худхаха. (12-дохи номерой тоһоной үгы байбал, 20-дохи номерой индустриальна тоһо адли хэмжээгээр 5-дахи номерой тоһонтой холижо бононо). Энэ бэлдэһэнээ арһандаа түрхихэ, гараараа эмиржэ, арһаяа элдэхэ хэрэгтэй. Индустриальна тоһо, превоцелла тухай нютагайнгаа шэрээтэ ламанарта мүн Зоригто ламада хандан энэ утасаар,  8 983 429 9855 зүбшөөл абажа болоно.

Мүн арһа элдэлгэ тухай Ивалгын дасан тусхай кино буулгажа, наадамай сайт дээрэ табинхай, тэрэниие анхарагты. https://www.youtube.com/watch?v=Fgr9PbPGbV4 (17 минутаһаа хараха).

Хэрэглэһэн зүйлнүүд юундэ туһатайб гэжэ анхарагты!

– Уксусна кислота – арһаяа элдэб микробһоо сүлөөлнэ;

– Эмульси – арһаяа бүхэ болгоно;

– Индустриальна тоһон – арһа зөөлэрүүлнэ;

– Превоцелла – тоһо, өөхэнһөө сэбэрлэнэ;

– Скипидар – арһандаа хэрэгтэй бодос шэнгээнэ.

 

Гэртээ элдэһэн арһаараа мүрысөөнэй үедэ басагаднай мэргэжэлтэдэй хүтэлбэри доро мүнөө үедэ хэрэглэхээр зүйлнүүдые бүтээхэ, оёдолой шэнэ онол аргануудтай танилсаха. Ажалдаа хэрэглэхэ утаһа, зүү, хурабша г.м абаад ерэхэ хэрэгтэй.

Урилдаанай энэ шатада багшын хүтэлбэри доро элдэһэн арһаараа шэнэ урлал бүтээхэ.

Хүндэтэ уран гартан!Арһаар юумэ бүтээхэ гээшэ урматай ажал .  Танай ажал иимэ оноонуудаар сэгнэгдэхэ: арһа гараараа элдэлгэ — 10 оноо хүрэтэр, бэлэн арһа (худалдаанай) асарбал, 0 оноо абахат; оёдол – 5 оноо, гэрэй даабари дүүргэлгэдэ 5 оноо хүрэтэр табигдаха (оёхо арһан дэгэлэйнгээ эскиз, лекало бэлдэхэ гэһэн даабаритай байгаат).  Эгээ түрүүшынхиеэ ерэһэн басагадта  оёдолой оньһотой  танилсалга   эхинһээнь үгтэхэ.  Бултандатнай амжалта, зохёохы ажалдатнай абьяас хүсэе!

б) Модошо дархан (Модон дархан)

Энэ мүрысөөндэ ерэхэдээ, хүбүүд багахан абдар дархалха модо, хэрэгсэл абаад ерэхэ . Багшын хүтэлбэри доро тус ажалай гурим, һубарил сахин, түргөөр, нягтаар, зүбөөр абдараа дархалжа дүүргэхэ.

в) Уран баримал. Ерэхэ жэл угтуулан, тахяагай дүрэ пластилинаар бэлдээд ерэхэ. Эгээ эрхим хүдэлмэринүүдые сувенир болгон шудхаха арга байха. Урилдаанай үедэ хэхэ даабари багша үгэхэ.

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

«Буряад дасангуудай сахюусанууд, субарганууд, нангин шүтөөн газарнууд», «Изагуурай 5 бурхад»…», «Бэе, хэлэн ба сэдьхэлээр үйлдэдэг 10 нүгэл ба буян»  http://ehehelen.ru/hamba-lamyn-shan-abalgyn-temseen-xv-naadam/ .

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха. Наадамда хабаадаһан һурагшадта ба багшанарта баталамжа һуралсалай шэнэ жэлэй 3-дахи урилдаанай удаа үгтэхэ.

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева. «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;

«Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд.

«Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова» 2016 г.

«Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи» 2016 г.

«Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;

Ц. Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү.,1988

И. Мадасон «Буряад арадай оньһон, хошоо үгэнүүд», У-Ү,1960

В. Махатов, Х. Цыденова «Алтан гадаһан» У-Ү,2008

http://ehehelen.ru

Сүлжэндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха.

 

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com Я. Ц. Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» ГЭҺЭН XIV НААДАНАЙ ДҮНГҮҮД

Байд гээд лэ Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг можо нютагууд хоорондын һургуулинуудай буряад хэлээр мүрысөөнэй гуримаар үнгэрдэг наадан арбан нэгэн һарын 25-да үнгэрбэ.

Энэ удаа урда наадануудһаа тоогоороо үсөөн һургуулинууд хабаадаба. Энэнь ушар шалтагаантай, юуб гэбэл, мүнөө жэл уласхоорондын хэмжээндэ гараһан (Монгол ороной багшанар хабаадалсаа) «Эрхим багша» гэһэн мүрысөөндэ олон багшанарнай хабаадалсажа, Үбэр-Байгалай хизаарһаа Шаргалжанай болон Буряадай, хамта 39 һургуулинууд хабаадаа. Зарим ушартаа эндэмнай 80 гаран һургуулинууд суглардаг бэлэй.

Нэн түрүүлэн нэрлэгдэһэн заабаринуудаар мүрысөөнүүд яажа үнгэрөөб гэжэ хараябди.

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ!

 

I ҺУУРИ Аюшеева Аюна, Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули

II ҺУУРИ Брянская Арюна, Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

III ҺУУРИ Пагбаева Настя, Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули

 

БЛИЦ-УРИЛДААН. «ТАБАН ХУШУУН МАЛ. МАЛАЙ НЭРЭНҮҮД, МАЛДА ХАБААТАЙ ХЭРЭГСЭЛНҮҮД. БУДДААДЫН ШАЖАНТАНДА ДУРАСХАЛ БОЛОХО БОДОЛНУУД, ХҮНДЭ ХЭРЭГТЭЙ СУРГААЛНУУД»

 

I ҺУУРИ Халзанов Арсалан, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

II ҺУУРИ Санжиева Лилия, Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

III ҺУУРИ Жигжитова Бимбасу, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

 

УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ

 

I ҺУУРИ Жигжитова Янжима, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ Будаев Гарма, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

III ҺУУРИ Тугутова Алина, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули

 

ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

 

I ҺУУРИ Будаева Виктория, Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуули

II ҺУУРИ Осохеева Адиса, Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули

III ҺУУРИ Дашинимаева Туяна, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

 

ОНЬҺОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

 

I ҺУУРИ  Дайндаров Барас  Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ Бадмаев Аюр, Ленхобоев Аюр Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

III ҺУУРИ Доржиева Алтан-Туяа, Дармаева Бэлигма Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДА ЗАЛЬБАРАЛ, ДОНШУУР МААНИ, САГААН ДАРА ЭХЫН МАГТААЛ

 

I ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

II ҺУУРИ Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

III ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

 

УРАН ГАРТАН

 

I ҺУУРИ Дармаева Лена, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ Цыремпилова Инесса, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Балданова Виктория, Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

 

МОДОШО ДАРХАН

 

I ҺУУРИ Сандыков Мэргэн, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

II ҺУУРИ Ширапов Алдар, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

III ҺУУРИ Саганов Баир, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

 

I ҺУУРИ Цыбденов Буянто, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной  дунда һургуули

II ҺУУРИ Сандыков Мэргэн, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

III ҺУУРИ Бальжинимаев Цыбик, Мухар-Шэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

 

I ҺУУРИ Очирова Бальжима, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

II ҺУУРИ Чойдонов Арсений, Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули

III ҺУУРИ Жигжитова Бимбасу, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

 

Нааданда хабаадаһан бүхы һургуулинууд хэды оноо абажа, ямар дүнтэй гараа юм гэжэ харуулхада, иимэ:

 

Һуури	Һ  у  р  г  у  у  л  и	Оноо
1	Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг	94,9
2	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	91
3	Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули	90,35
4	Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной  дунда һургуули	90,3
5	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	86,65
6	Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	81,8
7	Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули	78,45
8	Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат	77,1
9	Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуули	77,05
10	Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули	76,5
11	Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули	76,1
12	Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули	75,85
13	Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули	75,6
14	Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули	75,05
15	Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули	72,6
16	Мухар-Шэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	70,7
17	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	70,05
18	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	69,9
19	Хурамхаанай аймагай Дэрээнэй дунда һургуули	68,2
20	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын дунда һургуули	67,8
21	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	66,6
22	Хяагтын аймагай Хүдэрэ-Сомоной дунда һургуули	65,9
23	Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули	65,15
24	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	62,7
25	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	61,45
26	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын дунда һургуули	61,05
27	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	57,15
28	Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули	52,9
29	Загарайн  аймагай Эрхирэгэй дунда һургуули	45,3
30	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	42,95
31	Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын дунда һургуули	36,35
32	Сэлэнгын аймагай  Үбэр-Зөөхэйн дунда һургуули	31,05
33	Хяагтын аймагай Сүбэгтын дунда һургуули	29,2
34	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Табан хурган» бүлэг	27,05
35	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Солонго» бүлэг	23,45
36	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Хонхонууд» бүлэг	20,3
37	Ивалгын аймагай Гүрэльбын дунда һургуули	19,9
38	Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын  дунда һургуули	16,2
39	Сэлэнгын аймагай  Галуута-Нуур хотын 5-дахи дунда һургуули	14,3

 

Сэнхир дэлгэстэ сэхэ дамжуулгын аргаар үнгэржэ баһал заншалта болошоһон наадандаа яажа хабаадаба гээшэбибди гэжэ харяабди.

 

Һуури	Б  ү  л  г  э  м	Оноо
1	Сэлэнгэ буряадай бүлгэм	68
2	Зэдэ буряадай бүлгэм	61,8
3	Улаан-Үдэ хотын һургуулинуудай суглуулагдамал бүлгэм	50,5
4	Хонгоодор буряадай бүлгэм	45
5	Хори буряадай бүлгэм	43,6
6	Баргажан буряадай бүлгэм	41

 

Нааданһаа нааданда хабаадаһан хүүгэдые урмашуулха хэрэгтэ ехэхэн гаргашанууд гаража байдаг юм. Үхибүүдые юунэй түлөө урмашуулна юм гэһэн асуудалай гараа болобол мэдээд байгаарайт – биил даа, юунэй түлөө урмашуулагдана гээшэб, бэрхэнүүд боложо байһан хүүгэд нааданһаа нааданда гайхамаар мэдэсэнүүдые харуулжа байдаг юм. Түрэл хэлэеэ тордиһогүй мэдэхэ, хоорондоо харилсажа шадаха аргатай болоод, улам саашадаа хүгжэжэ байһан хүүгэдые урмашуулаагүйдэ яахаб.

Хүүгэдэйнгээ арбан дүрбэдэхи наадые уласаймнай Арадай Хуралай һунгамалнууд эбээн тэдхэжэ хабаадлсаба. Эдэ зоной арадай һунгамалнууд һэн тула, һунгагшадайнгаа урда тоосоотой, харюусалгатай ушарһаа, тэдээнээ нэрлэжэ үгэе гэһэн бодол гараа юм.

 

Һунгамалнуудай тэдхэмжэ болгон оруулһан мүнгэн, түхэригөөр:

 Доржиев Цырен Эрдынеевич –       10 000

1. Ирилдеев Вячеслав Германович – 10 000
2. Батуев Цыденжап Бимбаевич –        10 000
3. Цыбиков Аркадий Дамдинович  – 30 000
4. Цыбикмитов Зоригто Лубсанович –    10 000
5. Доржиев Баир Батуевич  – 10 000
6. Ханхалаев Евгений Казакович  – 10 000
7. Баданов Матвей Александрович –        10 000
8.  Мантатова Татьяна Евгеньевна  – 10 000
9. Зыбынов Андреян Геннадьевич – 10 000
10. Гунзынов Галан Дамбиевич  –   5 000
11. Кушнарёв Анатолий Григорьевич –         3 000
12. Белых Леонид Яковлевич  –         10 000
13. 14. Доржиев Валерий Пурбуевич –       10 000
14. 15. Цыдыпов Баяр Бимбаевич (Монлам лама) –  10 000  
15. Бадмаев Заян Заятович –  10 000
16. Цыренов Баир Дашиевич – 10 000

Ээлжээтэ наадамнай энэ жэлэй арбан хоёр һарын 23, 24-нэй үдэрнүүдтэ үнгэрхэ гэжэ мэдээсэнэбди.

 

Нааданай тодорхой хүсэнэгтэнэ үгтэнэ: itog-november-2016