XXX наадам

БУДДЫН ШАЖАНТАНАЙ ЗАНШАЛТА САНГХА

«ДАШИ ЧОЙНХОРЛИН» ГЭҺЭН БУДДЫН ШАЖАНАЙ ЕХЭ ҺУРГУУЛИ

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»

Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 30-дахи наадам

 

2019 оной 4 һарын 27

 

Эбээн тэдхэгшэ: БУРЯАД УЛАСАЙ СОЁЛОЙ ЯАМАН

 

 

НААДАМАЙ ЗОРИЛГОНУУД

Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлээхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.

Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг арьбадхаха хүсэл дэмжэжэ, арадаймнай баялиг болохо эхэ хэлээ хүндэлэн үргэлжэлүүлхэ.

Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй зохёохы арга боломжо хурсадхаха.

НААДАМАЙ САГАЙ ХУБААРИ

  1. Наадам Ивалгын дасанда 4 һарын 27-до үглөөнэй 10 сагһаа эхилнэ. Бүридхэл 9.00 сагһаа эхилхэ.
  2. Энэл үдэр апрелиин 27 үдэрэй 12 сагһаа «Буряад ФМ» радиодо эрхим хүдэлмэринүүдэй буулгабари 45-дахи, 29-дэхи гэрнүүдтэ үнгэрхэ. Бүлэгэй хүүгэдһээ, багшанарһаа интервью абалга.

НААДАМАЙ ЭРИЛТЭНҮҮД

  1. Найма – юһэ хүтэй бүлэгтэ (команда) эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад бүридэн орохо ёһотой. Бүлэгэй бүридэлдэ буряад заншалаар үһэеэ гүрэнхэй 70 хубинь басагад байха зэргэтэй. Бейджигүүдээ бу мартагты!
  2. Наадамда орогшод сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха. Нютаг бүхэниие түлөөлэгшэд өөрын нютаг хэлэн дээрээ хэлэхэ, хөөрэхэ, хэһэн ажалаа хамгаалха.
  3. Бүлэгүүдэй тусхай бэлэдхэлтэй нэгэ-хоёр гэшүүд «Уран зохёолго, оршуулга», «Дуу оршуулан гүйсэдхэлгэ», «Уран гартан», «Уран дархан», «Уран баримал», «Хамба ламын шан абалгын тэмсээн» гэһэн урилдаануудта ороно.
  4. Уридшалан шалгагдаха толинуудаа үгтэһэн болзор соонь эльгээгты.
  5. Бүлэгэй бэшэ гэшүүд хамта (2-3хүн) «Хэлэ хүгжөөлгын» даабаринуудые нэгэ доро 2 часай туршада хэхэ. Үдэһөө урда бүлэгөөрөө ороод, бүгэдэ нэгэ доро даабаринуудаа дүүргэхэ. Буряад хэлэ хүгжөөхэ тэмсээнүүд: хонин талын «Бэлигүүн толи», «Блиц-урилдаан», «Баян хэлэтэй арад ерээдүйтэй» (үгын сан баяжуулга). Энэ даабарида жюриин гэшүүдэй табиһан оноонууд бүридхэгдөөд, нэгэ сэгнэлтээр табигдаха (жэшээнь, «Блиц» – 10 оноо, «Баян хэлэтэй арад ерээдүйтэй» – 13 оноо, «Бэлигүүн толидо» – 10 оноо. Хамта: 33 оноо.
  6. Сүлөө сэдэбээр зохёохы тэмсээндэ бэлдэһэн «Уран зохёолго», «Оршуулга» хоёроо уридшалан тушааха, 10-10 оноогоор амяараа сэгнэгдэжэ, дүнгынь наадамай үедэ соносхогдохо.
  7. Үдын хойно бүлэгүүд (8 хүтэй команда) үрөөнүүдээр таража, «Этигэл Хамбын магтаал», «Доншуур маани», «Сагаан Дара эхын магтаал…» уншаха. Иимэ түхэлөөр үнгэрһэн урилдаанаймнай удаа бүхы оноонууд согсологдожо, һууринууд олгогдохо.

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

I ШАТА

МОРИН ТАЛА

а) Нютаг хэлэнэй толинууд

б) Ород дуунуудые буряадаараа дуулая, морин хуураар наадая

 

ХОНИН ТАЛА

а) Блиц-урилдаан

б) Бэлигүүн толи

в) Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!

 

ҮХЭР ТАЛА:

а) Ород хэлэнһээ оршуулга, сүлөө сэдэбээр уран зохёолго бэшэлгэ

 

ЯМААН ТАЛА

а) Этигэл Хамбадаа зальбарал

б) Доншуур маани

в) Сагаан Дара Эхын магтаал

 

ТЭМЭЭН ТАЛА

а) Уран гартан

б) Модон дархан

в) Уран баримал

 

II ШАТА

а) БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

б) ЭТИГЭЛЭЙ ХАМБЫН СУРГААЛНУУД

 

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ (4 һарын 24 болотор эльгээхэ)

Аймаг __________________________________Һургуули_____________________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ ___________________________________

Холбоо бариха утаһан, e-mail: ___________________________________________________

Гэрэй хаяг:____________________________________________________________

Багшын паспортын, ИНН, СНИЛСын копии, доверенность на бланке школы (можете отправить по вайберу 89516374188)

пример:

Я, директор школы??? ФИО доверяю учителю бурятского языка получить денежные средства в размере __________(___________) рублей. 

Подпись и печать

 НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

а) Нютаг хэлэнэй толинууд

Нютаг хэлэнэй толинуудай түрүүшын толи – 6500 үгэтэй «Шаргалжан нютагай буряад-ород хэлэнэй толи» Санкт-Петербург хотодо «Просвещени» хэблэлдэ 2017 оной 8 һарада гараа, 2-дохи толи – «Мөрөөч, Хилгант нютагууды буряад-ород хэлэнэй толи» 2018 оной 8 сарын 26-да Үндэһэнэй Номой санда баяр үнгэржэ, нютагай зондо тараагдаа. Һаяхан Бэшүүрэй Харлан, Баргажанай Улан нютагуудай толинууд хэблэгдэбэ! Сэлэнгын Ноёхон, Зэдын Дээдэ-Ториин толинууд хэблэлдэ тушаагданхай.

Толи хэблэлдэ бэлдэжэ дүүргэһэн бүлэгүүдһээ бэшэ һургуулинуудта урда урилдаанда үгтэһэн даабаринуудаа дабтанабди. Толиингоо удха, бүридхэл нарибшалан харагты – словари оформлять по алфавиту точно по образцу без граф, таблиц, литературных сравнений с указанными курсивами, нумерацией страниц, заглавные слова печатать полужирным шрифтом. Хүдэлмэриин хэмжээн: 4000-5000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй. Жэшээ:  Толи бэлдэхэ гурим

Хори буряадуудай шэнжэлһэн хүдэлмэри амяараа хэблэгдэн гараха, тиимэһээ энэ ажалдаа тон наринаар хандагты! Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй бүлэгүүд нютагайнгаа зоной обог, нэрэ, ара нэрэнүүдэй, нютагайнгаа газар уһанай буряад нэрэнүүдэй удха тайлбарилха гэһэн байгаа. Энэ ажалдаа урданай угай бэшэгүүдые хэрэглэжэ, буряад, эвенк, түгэд нэрэнүүдэй удха тайлбарилагты. Урда наадамда эльгээһэн хүдэлмэринүүдтээ материал нэмэжэ эльгээгты.

б) Ород дуунуудые буряадаараа дуулая, морин хуураар наадая

2013 ондо Дагестанда Расул Гамзатовай ««Журавли» в переводе на языки народов России и мира» гэһэн ном хэблэгдээ. Шуһата дайнай талмайһаа бусаагүй эрэлхэг сэрэгшэдтэ дурасхаалай хүшөө болоһон энэ дууе дэлхэйн арадууд өөрын хэлэн дээрэ оршуулаа. Англи, армян, башкир, иврит, чечен, чуваш, осетин, татар, туркмен, түүрэг, хальмаг болон бусад хэлээр номой 28 хуудаһан дээрэ «Журавли» дуунай оршуулга үгтэһэн байна.

Хүндэтэ һурагшад, бидэшье буряад хэлэнэйнгээ бүхы аянга үгүүлбэринүүд дээрэ энэ гайхамшаг удхатай дуу гүйсэдхөөбди. Мүн өөһэдөө дуу шэлэжэ оршуулһан байнат. Ажалытнай хинан шалгагшад дуу оршуулгада хэдэн алдуу олоод, эдэ ажаглалтануудые оруулна:

а) зохёолой удха хазагайруулхагүй; б) үгэ болон мэдүүлэлнүүдые оршуулхадаа, шүлэгэйнь сохисо алдахагүй; в) хэмһээ үлүү үгэ, шэнэ бодол нэмэхэгүй (подстрочно оршуулга хэжэ һурнанабди); г) нютаг хэлэнэй үгүүлбэри тодоор гаргаха; д) уран зохёол бэшэдэг, шэнжэлдэг мэргэжэлтэдһээ туһа абахагүй; е) үхибүүд өөһэдөө багшатаяа оршуулха.

29-дэхи наадамда эдэ эрилтэнүүдтэ хүрэһэн «День Победы», «Журавли», «Землянка», «С чего начинается Родина», «Тёмная ночь» Тумэн Гындуновай оршуулгатай Лудуб Очировай гүйсэдхэһэн дуунуудые сээжэ мэдэхэ болоод ерэхэ. Наадам дээрэ жюриин дурадхалаар али нэгэн дуунһаань морин хуураар хасардуулан (дахалдуулан) бадаг дуулаха даабари танда үгтэнэ. (1-10 оноогоор сэгнэгдэхэ).

Нэгэ мэдээжэ ород дуу (мүнөө дээрэ гансахан ород хэлэнһээ оршуулнабди) эдэ эрилтэнүүдэй ёһоор оршуулаад, мартын 20 болотор badma-yrta@mail.ru хаягаар (Бадмажаб Гындынцыреновтэ, 8 914 058 3911) эльгээхэ, оршуулгын эрилтэнүүдтэ хүрэһэн дуунууд наадам дээрэ гүйсэдхэгдэхэ.

«Ород дуунуудые буряадаараа дуулая» гэһэн урилдаан ехэ танхим соо үнгэрхэ. Энэ удаа бүлэг бухэн өөрын морин хууршантай ерэжэ, өөрын шэлэһэн нэгэ дуу ород хэлэнһээ оршуулаад, морин хуурай хүгжэм доро гуйсэдхэхэ. Бүлэгэй гэшүүнэй буряад арадайнгаа хүгжэмэй зэмсэг – морин хуур дээрэ наадажа, дуушадаа хүтэлэн гүйсэдхэлгэ эрхимдэ тоологдожо, үндэр оноогоор сэгнэгдэхэ. Морин хуур энэ утаһаар худалдажа абажа болохо: Владимир Бадмаевич Доржиев: 8 983 451 0665

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.

а) Блиц-урилдаан: Хэн, юун, ямар . . . ? http://ehehelen.ru/blits-urildaan-xxx-naadam/

б) «Хоер ёслолой абаха орхихо тухай хэлсэн бэлигүүн толи гэсэн үйлэ» (0-10 оноо)

Э-Х. Галшиевай «Бэлигүүн толи» һүүлшын хэблэл, толи.  Номой 24-28 хуудаһануудта байһан 54-64 һургаалнуудай удхатай гүнзэгыгөөр танилсагты. ссылкэ Һургаал болоһон шүлэгүүдэй удхаар зурагуудые зураад, өөрын үгөөр тайлбарилха дадалтай болоод ерэхэ.

в) «Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй». Лексическэ дасхалнууд

Дасхал 1 (0 – 3 оноогоор сэгнэгдэхэ). Удхаараа адлирхуу бүлэг үгэнүүд соо үлүү үгэ ологты.

а) хүнгэн, айран, бэлэн, сээргүй………………..айран

б) ошохо, гаараха, мордохо, хариха……………гаараха

в) һүүл, адаг, гай, түгэсхэл………………………….гай

Дасхал 2 (0 – 5 оноогоор сэгнэгдэхэ). Хаалта соо байһан үгэнүүдһээ нэгыень тааруулан абагты.

а) хандаса (улаан, харанхы, дулаан) – дулаан хандаса

б) журам (шанга, бүгшэм, солбон) – шанга журам

в) дэрэ (эргэнэг, саха, үдэн) – үдэн дэрэ

г ) эрхи (зартагай, зандан, залуу) – зандан эрхи

д) амгалан (зуд, үһээ, зон) – амгалан зон

Дасхал 3 (0 – 5 оноогоор сэгнэгдэхэ)

Танда дурадхагдаһан мультфильмын нэгэ геройн дотор, гадар талыень тодоор, уранаар зураглаха гэһэн даабари үгтэхэ. (билет татаха). http://ehehelen.ru/multfilmyn-gerojnuud-xxx-naadam/

 

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

ОРОД ХЭЛЭНҺЭЭ ОРШУУЛГА, СҮЛӨӨ СЭДЭБЭЭР УРАН ЗОХЁОЛГО БЭШЭЛГЭ

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

а) «Уран зохёол оршуулга»

Даабари: Танай һонорто дэлхэйдэ мэдээжэ уран зохёолшо Чингиз Айтматовай үгүүлэлһээ хэһэг дурадхагдана http://ehehelen.ru/uran-zohyool-orshuulga-xxx-naadam/

Энэ хэһэг анахаралтайгаар уншаад, нютаг хэлэнэйнгээ аялгада оруулан оршуулхадаа, зохёолой геройн бүхы онсо шэнжэнүүдынь, дотоодо сэдьхэлэйнь байдал, hанал бодолойнь хүгжэлтэ, мүн байгаалиин зураглал алдангүй буряад хэлэн дээрээ тодоор гаргагты.

Анхарагты: гэртээ хэһэн оршуулгануудаа саарһан дээрэ гаргаад, наадамда асаржа, шүүгшэдтэ тушааха болонот. Тиихэдээ аймагаа, һургуули болон ангияа, багшынгаа нэрэ, обог, алдарыень дүүрэн бэшэхэ ёһотойт.

P.S. Наадамда ерээд, богонихон үгүүлэл (нэгэ хуудаһанһаа ехэ бэшэ) оршуулга хэжэ, тэрэнээ шүүгшэдэй анхаралда уншахат.

б) «Сүлөө сэдэбээр зохёолго». Зохёохы хүдэлмэриин сэдэб: «Агууехэ Илалта – минии гэр бүлын түүхэдэ»

Хүдэлмэриин эрилтэнүүд: «Агууехэ Илалта – минии гэр бүлын түүхэдэ» гэhэн сэдэбээр зохёохы хүдэлмэри бэшээд эльгээхэт. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн хадаа бүхы дэлхэйн түүхэдэ ушарһан аймшагтай үйлэ юм. Шуһата энэ дайнда хабаадаагүй гэр бүлэ гэжэ манай гүрэндэ үгы. Тиимэһээ зохёолго соогоо та өөрынгөө гэр бүлын дээдэ үеын түлөөлэгшэдэй – фронтдошье ошожо дайлалдаһан, ара таладашье ажал хэһэн зоной баатаршалга тухай үндэһэн хэлэнэйнгээ баян нөөсэ хэрэглэн, уран гоёор зураглажа бэшэхэеэ оролдогты. Тиихэдээ аба, эжынгээ, үбгэн эсэгэ, хүгшэн эжынэрэйнгээ, элинсэг аба, эжынгээ хөөрөөнүүд дээрэ үндэһэлжэ бэшэхэдэтнай болохо.

Уран зохёолой шэнжэтэй эрхим зохёолгонуудтнай «Буряад ФМ» радиосубагай долгёор нютагай үдэрнүүдтэ дамжуулагдаха, «Буряад үнэн» сониндо хэблэгдэхэ, удаань нютаг нютагай суглуулбари болгон, амяараа «Хүүгэд бэшэнэ» гэһэн гаршаг доро хэблэгдэхэ түсэбтэй. Танай хүдэлмэридэ хэр олон нютаг үгэнүүдые зүбөөр, зохёолгынгоо удхада тааруулжа оруулһантнай тоологдожо, сэгнэлтын гол хүтэлбэри болохо. Энэ гэрэй хүдэлмэри сахим хаягаар апрелиин 25 болотор эльгээгты: exexelen@gmail.com. Асуудалай гарабал, Оюна Александровна Забановагай гарай утаста хонходооройгты: 8 908 596 4002

 

ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

а) «Этигэл Хамбадаа зальбарал». Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Командын гэшүүд жээрэбэй ёһоор тудаһан Зальбаралай бадагуудые уншаха http://ehehelen.ru/etigel-hambyn-zalbaral гэһэн сайтын номой һан соо Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаха.

б) «Доншуур маани». Сээжээр гүйсэдхэхэ http://ehehelen.ru/donshuur-maani гэһэн хаягаар үгэнь үгтэбэ. Заатагүй нэгэ бадаг бүлэгэй гол дуушан гансаараа гүйсэдхэхэ, удаань бэшэниинь тодон абаад, саашань суг үргэлжэлүүлхэ жэшээтэй.

в) «Сагаан Дара Эхын магтаал». Сээжээр гүйсэдхэхэ: http://ehehelen.ru/sagaan-darhin-sedhel-mete-hurdyn-magtaal-xiii-naadam

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

А) УРАН ГАРТАН

  1. Хүндэтэ басагад, гэртээ хониной арһа элдэхэ даабари үгтэнэ. Арһа элдэлгэ тухай Ивалгын дасан тусхай кино буулгажа, наадамай сайт дээрэ табинхай, тэрэниие анхарагты: http://ehehelen.ru/honinoj-arha-eldelge/
  2. Түгэсхэлэй 30-дахи нааданда үнгэрхэ харалгада (показ), видео, фотосесси буулгабарида жэл соо оёһон зүйлнүүдээ абаад ерэхэ: сээжэбшэ, малгай, бээлэй…
  3. Уран гартанай тэмсээндэ орохо басагад гэртээ уридшалан нэхэхэ ажалда дадалтай болоод ерэхэ (делать петли, вязать простым способом). Табан зүү (спицэ), ээрэһэн нооһо (магазинская пряжа шерсть 100%) асарха.
  4. Оёдолдо хэрэглэгдэхэ үгэнүүдые буряадаар мэдэхэ болоод ерэхэ. http://ehehelen.ru/oyodoldo-hereglegdehe-ugenuud/

АРҺА ЭЛДЭЛГЭ ТУХАЙ

Арһа элэлгэ 5 хубиһаа бүридэнэ:

1 – дэбтээлгэ

2 – арһанай хүрьһэ халимнаха (арһанда үлэһэн мяха, тоһо өөхэнһөөнь һалгаха)

3 – угаалга

4 – пикель (арһанай структура-байгуулга хубилалга)

5 – арһа будалгын бодос (арһа нэбтэрүүлхэ, будаг, үнгэ шэнгээхэ)

6 – тоһодолго (арһа зөөлэрүүлгэ, һунаха агшаха аргатай болгохо)

1) Дэбтээлгэ

Хониной арһанай үлүү нооһыень хайшалаад, шоройһоонь сэбэрлэхэ.

– арһаяа хүйтэн уһанда шиихаад, һая үбшэһэндэл болоторнь 12 часай туршада уһан соого байлгаха. Арһанай һая абтаһан байбал, энэ үйлэ 2 дахин түргөөр үнгэрхэ.

2) Арһанай хүрьһэ хюһалга (мездрение)

Дэбтээһэн арһаяа уһан сооһоонь гаргаад, тааруу газарта тараан дэлгэхэ. Хюһуу-раар арһанай хүрьһэ ехэ нягтаар сэбэрлэхэ. Хэрбэеэ дутуу хюһагдаа һаа, арһанай эхүүн үнэр һалахагүй.

3) Угаалга

Арһаа угаахын урда бүлеэхэн уһан соогоо хэдэн удаа сэбэр уһанда зайлажа, угаалганда бэлдэхэ. Бүлеэн уһа руугаа сэбэрлэлгын зүйл-порошок нэмээд, 10-15 минута соо байлгахада болохо.

4) Пикель

– 50-70 литр хүйтэн уһан

– 30 мг 70% уксусна кислота 1 литр уһанда

– 1 литр уһанда 30 гр дабһа хэхэ

Энэ хадаа арһанай байгуулга хубилгаха пикельнэ бодос болоно. Арһаяа энээн соогоо шиихаад, 8-10 часай туршада худхажа, эрьюулжэ байжа баринабди. Пикельнэ бодостой уһанһаа арһаяа гаргаад, уһыень һабируулха, удаань уһаар зайлаха.

  • Арһа будалга

Хэрэглэгдэхэ:

– 50-60 литр уһан (40-45 градусһаа дээшэ байхагүй)

– 1литр уһанда 7 грамм хромбит нэмэхэ (хромбит +79149871453 утаһаар захижа болохо)

– 1 литр уһанда 30 грамм дабһа хэхэ.

Эдэ зүйлнүүдые холин, арһа будалгын бодос бэлдэнэбди. Энээн соогоо арһаяа шииханабди. Арһанда үнгэ оруулалгын гол үйлын шанартай үнгэрхын тула түрүүшын 3-4 час соо арһаяа үргэлжэ эрьюулжэ, худхажа байха шухала.

Арһа будалга 8-10 часай туршада үнгэрдэг. Уһанайнь дулаан 40 градус байха ёһотой. Дулаасуулгын хэрэгсэл (пушка) табяад, 5-7 час соо орхиходо болохо. Удаань арһаяа гаргаад, уһаар зайлаха, сэбэрлэхэ хэрэгтэй.

6) Тоһодолго — Арһанда түрхихэ эдеэ бэлдэлгэ

Иимэ зүйлнүүд хэрэгтэй болохо:

40 грамм АИ – 12 түхэлэй тоһон

Привацела – 30 грамм

Скипидар – 50 мг.

Эдэ бүхы бодосууд дээрэ 1 литр бусалжа байһан уһа нэмэхэдэтнай, һүндэл сайбар үнгэтэй зүйл болохо.

– Хабтагайда һунаан татажа хатааһан (70-80% хатаһан) арһандаа бэлдэгдэһэн бодосоо биирээр түрхигты.

– Арһанайнгаа хатажа эхилхэдэ, хабтагайһаань абаад, гараараа эмиржэ, мушхажа элдэн зөөлэрүүлхэ. Удаань дахин энэ бодосоо арһандаа түрхёод, хабтагар модондоо һунаан хатааха. Түрүүшынхидээл адляар арһанайнгаа хатахада, гараараа нидхэржэ, мушхажа байжа элдэхэ. Бүлеэхэн уһанда зөөлэрүүлгын зүйл нэмээд, арһаяа зайлаха.

Хэрбэеэ асуудалнууд гарабал, +7 914 987 1453 (Василий) утаһаар хонходооройгты.

Арһаар юумэ бүтээхэ гээшэ урматай ажал. Гэртээ элдэһэн арһаараа басагаднай элдэб зүйлнүүдые бүтээжэ, оёдолой онол аргануудтай танилсадаг. Ажалдаа хэрэглэхэ арһа, утаһа, зүү, хурабша г.м. абаад ерэхэ хэрэгтэй. Энэ ажал иимэ оноонуудаар сэгнэгдэхэ: арһа гараараа элдэлгэ – 10 оноо хүрэтэр, бэлэн арһа (худалдаанай) асарбал, 0 оноо абахат; оёдол – 5 оноо.

Мүнөө һуралсалай жэлэй туршада эрэ хүнэй үмдэхэ арһан дэгэл (дублёнко), сээжэбшэ (душегрейка, хантааз) оёхо зорилготойбди. Энэ наадамда оёдолой хэрэгсэлнүүдые, элдэһэн арһануудые!, оёжо эхилһэн зүйлнүүдээ абаад ерэхэ.

б) МОДОН ДАРХАН

Энэ удаа бурханаа тахихаа гунгарбаа дархалжа асарха

в) УРАН БАРИМАЛ (пластилин)

Хүндэтэ һурагшад, танай анхаралда тайгын эзэн – баабгай урлаха даабари үгтэнэ

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

Этигэлэй Хамбын сургаал

Дэлхэйн гайхал боложо, буддын шажанай гүн шанарта удхые хизааргүй үндэртэ үргэжэ шадаһан 12-дугаар Бандида Хамба лама Даша-Доржо Этигэлов 2008 онһоо хойшо онсо саадын аргаар чойнжин лама Бимба Доржиевтай харилсан, дээдын номнол дамжуулна. Эндээһээ хуулаха http://ehehelen.ru/etigel-hamba-lamyn-surgaalnuudhaa-xxx-naadam/

Шангууд тухай

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.

 

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

  • С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;
  • «Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг»;

https://buryadxelen.com/

  • «Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова», 2016, 2017, 2018; ссылкэ
  • «Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи» 2016;
  • «Буряад үнэн» сонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;
  • Ц. Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү., 1988;
  • И. Мадасон «Буряад арадай оньһон, хошоо үгэнүүд», У-Ү, 1960;
  • Замбалова Татьяна «Табан хушуу мал»;
  • Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» http://soyol.ru/culture/books/4356/PDF/ 3.9 Мбайт энэ файл татажа абаха;
  • Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ»http://soyol.ru/culture/books/4357/PDF / 3.65 Мбайт энэ файл татажа абаха;
  • Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;
  • http://ehehelen.ru

 

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com   Я. Ц. Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


Манай һонинууд тухай бэшэгүүдые абажа байгты!