мэдээсэл

  • 25.12.2017
  • 0

Эрдэни-Хайбзун Галшиев. Бэлигэй толи — Зерцало мудрости

мэдээсэл

Бэлигүүн толиин абяа буулгалга эндэ дараад татажа абагты https://cloud.mail.ru/stock/JCr9dM9kmBSUgkaQTMtP1VuB

Эндэ дараад толи хаража болоно: Толи

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха

  • 04.12.2017
  • 0

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын XXl наадамай положени

мэдээсэл

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Эбээн тэдхэгшэ: худалдаа-наймаанай «Титан» хамжаан

2017 оной 12 һарын 22-23

Наадамай зорилгонууд

  • Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлэээхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
  • Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэлжэлүүлхэ хүсэл түрүүлхэ.
  • Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха зорилготойгоор үнгэрхэ даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй зохёохы арга боломжо хурсадхаха.

 Наадамай үнгэрхэ болзор, хаяг:

  • XXI наадамай 1-дэхи шата 2017 оной 12 һарын 22-то «Даши Чойнхорлин» гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида үнгэрхэ (Ивалгын дасан). Бүридхэл: 9.00 – 10.00
  • XXI наадамай 2-дохи шата XIV телевизионно наадам 12 һарын 23-да Буряадай гүрэнэй телевиденидэ үглөөнэй 11:00 сагһаа үдын 13:00 болотор үнгэрхэ.

Наадамда хабаадагшадта:

  1. Найман (8) хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ).
  2. Анхан даабари бүхэндэ бүлэгүүдһээ тусхай бэлэдхэлтэй 1 гэшүүн ородог байгаа. Мүнөө энэ гуримаар «Уран гартан», «Уран дархан», «Уран баримал», «Хамба ламын шан абалгын тэмсээн» гэһэн номинациин гэшүүд хүдэлхэ. Харин бүлэгэй бэшэ гэшүүд хамта (4 хүн) Хэлэ хүгжөөлгын даабарида хабаадаха (бейджигүүдтэй байха). Тиимэһээ нэгэ үрөө соо 5-6 бүлэгүүд хамта орожо, даабаринуудые дүүргэхэ болоно (нэгэ доро 6 үрөө соо 30 гаран бүлэгүүд 1,5-2 часай туршада хүдэлхэ зэргэтэй).

Бүлэгөөрөө хабаадаха тэмсээнүүд: хонин талын «Блиц-урилдаан», «Бэлигүүн толи», «Зурагта толи»; үхэр талын «Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй», «Бодомжолоё». Эдэ урилдаануудта үхибүүд бүлэгөөрөө ороод, бүгэдэ нэгэ доро даабари дүүргэхэ. Үдэһөө урда наадамда ерэһэн бүхы бүлэгүүд туршалгаа гаража дүүргэхэ ёһотой.

  1. Үдын хойно команданууд (8 хүн) үрөөнүүдээр таража, «Этигэл Хамбын магтаал», «Доншуур маани», «Сагаан Дара эхын магтаал…» уншаха. Иимэ түхэлөөр үнгэрһэн урилдаанаймнай удаа бүхы оноонууд согсологдожо, һууринууд олгогдохо.

Наадамай эрилтэнүүд:

  • Наадамда орогшод сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
  • Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэгшэд өөрынгөө нютаг хэлэн дээрээ хэлэхэ, хөөрэхэ, хэһэн ажалаа хамгаалха.

Нэмэлтэ мэдээсэл АНХАРАГТЫ: 

  1. Наадамай гурим һэлгэгдээ: танхимуудаар тарахадаа, бүлэгүүдээрээ хүдэлжэ, даабаринуудые дүүргэхэ. Бүлгэмүүдэй абаһан оноонуудаар һууринууд олгогдохо.
  2. Наадамай эрилтээр эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй оролсохо гэһэн заршам хубилгаһан бүлгэмүүдэй оноо дарагдаха. ЭНДЭ ГАНСА АХАМАД АНГИНУУДҺАА БҮРИДЭҺЭН БҮЛГЭМҮҮД ТУХАЙ ХЭЛЭГДЭНЭ.
  3. Буряад хэлэ хүгжөөлгын даабарида жюриин гэшүүдэй табиһан оноонууд бүридхэгдөөд, нэгэ сэгнэлтээр табигдаха (Жэшээнь, блиц – 30 оноо, оршуулга – 8 оноо, зурагта толи – 7,5 оноо, уран хөөрөөн – 10 оноо, бодомжолго – 6,5 оноо = 62,0 оноо).

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

 

I ШАТА

 

  1. МОРИН ТАЛА

Нютаг хэлэнэй толи

 

  1. ХОНИН ТАЛА

а) Блиц-урилдаан

б) “Бэлигүүн толи”

б) Зурагта толи

 

  1. ҮХЭР ТАЛА: Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!

а) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй

б) Амаршалая

 

  1. ЯМААН ТАЛА: Буян хэшэг уряалая!

а) Этигэл Хамбадаа Зальбарал

б) Доншуур маани

в) Сагаан Дара Эхын магтаал

 

  1. ТЭМЭЭН ТАЛА

а) Уран гартан

б) Уран баримал

в) Модон дархан

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ ХАМБЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

 

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

 Анхарагты! 19-дэхи наадамһаа эхилээд,бүлэгүүдээр хубааран хүдэлдэг болообди. Иимэ түхэлөөр  үнгэрхэ наадамдамнай  саг соогоо мэдүүлгэеэ үгөөгүй, олонхи ушарта наадамай эхилхээ байхада ерэһэн бүлэгүүд тон ехэ һаад ушаруулна. Ушар юуб гэхэдэ, наадамда ерэхэ  һурагшадай тоогоор  ажалай түсэб, жюриин бүридэл, үрөөнүүдээр хубаарил  согсологдоно. Эмхидхэлэй хорооной  шиидхэбэреэр   мэдүүлгэеэ декабрь һарын 20 болотор эльгээхэ гэһэн эрилтэ  дүүргээгүй бүлэгүүд  наадамда оруулагдахагүй!

 

Аймаг __________________________________Һургуули____________________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ ______________________________________________________________________

Холбоо бариха утаһан, email:_____________________________________________

Гэрэй хаяг:____________________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________

ИНН ____________________________ СНИЛС:______________________________

 

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи

Толи дээрэ багшанарай хэды жэл соо хүдэлжэ байһан ажалай дүн мүнөө зундаа хараха аргатай болобобди. Нютаг хэлэнэй толинуудай түрүүшын толи – 6500 үгэтэй «Шаргалжан нютагай буряад-ород хэлэнэй толи» Санкт-Петербург хотодо «Просвещени» хэблэлдэ гаража, нютаг зондоо тараагдаа гэжэ дуулгая. Ном гараһанай баяр Арадай Хуралай ехэ танхим соо 8 һарын 24-дэ үнгэрөө. Мүнөө хэблэлдэ Харлан нютагай толи тушаагданхай, Баргажанай Улан нютагай толи бэлдэгдэжэ байна.

Толи хэблэлдэ бэлдэжэ дүүргэһэн бүлэгүүдһээ бэшэ һургуулинууд урда урилдаанда үгтэһэн даабаринуудаа дабтанабди. Толиингоо удха, бүридхэл нарибшалан харагты – словари оформлять по алфавиту точно по образцу без граф, таблиц, литературных сравнений с указанными курсивами, нумерацией страниц, заглавные слова печатать полужирным шрифтом. Хүдэлмэриин хэмжээн: 3000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй. 2018 оной 2 һарада үнгэрхэ наадамда толинууд суглуулагдаха, ажалаа үргэлжэлүүлэгты.

Хори буряадуудай шэнжэлһэн хүдэлмэри амяараа хэблэгдэн гараха, тиимэһээ энэ ажалдаа тон наринаар хандагты! Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй бүлэгүүд нютагайнгаа зоной обог, нэрэ, ара нэрэнүүдэй, нютагайнгаа газар уһанай буряад нэрэнүүдэй удха тайлбарилха гэһэн байгаа. Энэ ажалдаа урданай угай бэшэгүүдые хэрэглэжэ, буряад, эвенк, түгэд нэрэнүүдэй удха тайлбарилагты. Урда наадамда эльгээһэн хүдэлмэринүүдтээ материал нэмэжэ эльгээгты.

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.

а) Блиц-урилдаан «Буряад зан заншал»

http://ehehelen.ru/blits-urildaan-xxi-naadam/  гэһэн сайт дээрэ үгтэһэн асуудалнуудта харюу бэлдэхэ.

Энэ урилдаанда бүлгэмэй түлөөлэгшэд 20 асуудалда (сайт дээрэхи асуудалнуудһаа) харюу үгэхэ. Сайт дээрэ үгтэһэн асуудалнуудые харахадаа, урда наадамуудта олонхи асуудалнуудынь үгтэһэн байгаа гэжэ анхараа бэзэт. Буряад арадайнгаа зан заншал, байгаалиин ажаглалтанууд тухай мэдэсэ бэхижүүлхэ зорилготойгоор энэ даабари үгтэнэ. Түргөөр, тодоор хэлэхэ гэжэ оролдооройгты, зүб харюунуудайтнай тоогоор оноо табигдаха.

б) “Бэлигүүн толи”. http://ehehelen.ru/erdeni-hajbzuun-galshievaj-beliguun-toli-zohyoolhoon-heheguud/  эндэ Э-Х. Галшиевай зохёолһоо үгтэһэн һургаалнуудай удхатай танилсагты. Удхаарнь асуудалнууд үгтэхэ, тэдэндэ харюусаха аргатай болохо ёһотойт.

в) Зурагта толи. Нэрлэгты: энэ юун бэ? Минута хахадай (1,5 мин) туршада бүлгэмэй гэшүүд зурагуудые зүбөөр нэрлэхэ.   http://ehehelen.ru/zuragta-toli/  урдахи наадамай зурагта толи үгтэнхэй, анхарагты. “Үбэл” гэһэн сэдэбээр шэнэ зурагууд нэмэгдэхэ.

Хойно хойноһоо зурагуудай гарахада, түргэ-түргэн нютаг хэлээрээ нэрлэхэ гэжэ оролдохот. Хэдыень хэлэжэ үрдинэбта, тэды оноо табигдаха.

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ

а) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй.

Шүлэг, үгүүлэл-зорюулгануудые зохёохо даабари үгтэнэ. Бүлэгүүдтэ тусхайлан 3-3 гэрэлзурагууд үгтэнхэй, тэдэнһээ нэгыень шэлээд, удхаарнь уран шүлэг гү, али үгүүлэл зохёогоод ерэхэ. Зохёолтнай 1,5-2 минутын хэмжээндэ сээжээр уншагдахаар үргэлжэлтэй  байха ёһотой http://ehehelen.ru/uran-beligtej-ulgam-heletej/

б) Амаршалая

Шэнэ жэл угтуулан, бүлэг бүхэн гоё һайханаар шэмэглэгдэһэн А1-А2 хэмжүүрэй открыткын түхэлтэй амаршалгын хуудаһа зохёон бэлдээд, 1,5-2 минутын туршада гарахаа байһан 2018 оноор зон нүхэдөө амаршалхат. Удхаараа гүнзэгы, үгүүлбэреэрээ уран хурса нютаг хэлэтэй, түхэлөөрөө өөрсэ маягай  амаршалгануудые бэлдэхэ гэжэ оролдогты.

ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

а) «Этигэл Хамбадаа Зальбарал». Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Командын гэшүүд жээрэбэй ёһоор тудаһан Зальбаралай бадагуудые уншаха http://ehehelen.ru/etigel-hambyn-zalbaral гэһэн сайтын номой һан соо Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаха.

б) «Доншуур маани» сээжээр гүйсэдхэхэ http://ehehelen.ru/donshuur-maani гэһэн хаягаар үгэнь үгтэбэ. Заатагүй нэгэ бадаг бүлэгэй гол дуушан гансаараа гүйсэдхэхэ, удаань бэшэниинь тодон абаад,саашань суг үргэлжэлүүлхэ жэшээтэй.

в) «Сагаан Дара Эхын магтаал» сээжээр гүйсэдхэхэ: http://ehehelen.ru/sagaan-darhin-sedhel-mete-hurdyn-magtaal-xiii-naadam

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

а) Уран гартан

Хүндэтэ басагад, гэртээ хониной арһа элдэхэ даабари үгтэнэ. Арһа элдэлгэ тухай Ивалгын дасан тусхай кино буулгажа, наадамай сайт дээрэ табинхай, тэрэниие анхарагты: http://ehehelen.ru/honinoj-arha-eldelge/

АРҺА ЭЛДЭЛГЭ ТУХАЙ

  1. Арһаяа уһанда дэбтээхын урдахана үлүү нооһыень хайшалжа абагты.
  2. Дэбтээхэ раствор: 10 грамм дабһа 1 литр уһанда хэжэ худхагты, 0,5 формалин нэмэжэ болоно. Уһантнай ходо хүйтэн байха ёһотой, дэбтээхэ сагтнай арһанайнгаа бэлэн болоһонһоо дулдыдаха.
  3. Пикель эдеэн: 10-12 грамм уксусна кислота 1 литр уһанда хээд худхаха, 50 грамм дабһа нэмэжэ дахин худхаха. Бэлдэһэн пикель эдеэн соогоо 8-10 час соо арһаяа байлгаха. Дараань арһаяа халимнажа, дахяад энэл эдеэн соогоо 6-8 саг дэбтээн байлгаха.
  4. Арһаяа нооһоорнь газаашань харуулаад, 1 һүни дэлгээн хонуулха.
  5. Дубитель эдеэн: 4 грамм хромбит, 50 грамм дабһа хоёрые 1 литр уһанда хэжэ худхаха. Энэ бэлдэһэн раствортнай 20-25 градус байха ёһотой. Арһаяа энэ эдеэн соо дэбтээжэ, 10-12 сагай туршада дублени хэхэт. Эхин дээрээ һайса гэдэг худхаха шухала, дараань 1-2 саг болоод заабол худхажа байгты.
  6. Арһаяа гаргажа, 8-10 сагай туршада дулаан газарта дэлгээгты (наран доро бэшэ).
  7. Нейтрализаци: 1 литр уһанда 4 грамм сода хэгты. Худхаад, арһаяа зөөлэрүүлхын тула 3-4 сагай туршада энэ раствор соо байлгаха. Энээниие хээгүйдэ арһан хахарха, муу болохо.
  8. Арһаяа тоһодохо эдеэн: 50 грамм АИ 12 тоһон, 1 томо халбага привацел, 50 мг скипидар, 1 бага халбага сахар. Бүгэдынь худхаад, 1 литр бусалжа байһан уһа нэмээд, һайн худхаха. Сайхан һүнэй үнгэтэй болоһон энэ эдеэгээ арһандаа биирээр түрхихэ. Эдеэ һайса оруулһан арһа элдэхэдэ бэлэн.
  9. Арһаяа хатаахадаа тойруулан татаха хэрэгтэй.

Арһа элдэлгээр асуудал байбал, Сультим ламада хандагты: 8 (924) 657-53-00

Арһаар юумэ бүтээхэ гээшэ урматай ажал. Гэртээ элдэһэн арһаараа басагаднай элдэб зүйлнүүдые бүтээжэ, оёдолой онол аргануудтай танилсадаг. Ажалдаа хэрэглэхэ арһа, утаһа, зүү, хурабша г.м. абаад ерэхэ хэрэгтэй. Энэ ажал иимэ оноонуудаар сэгнэгдэхэ: арһа гараараа элдэлгэ – 10 оноо хүрэтэр, бэлэн арһа (худалдаанай) асарбал, 0 оноо абахат; оёдол – 5 оноо. Урда наадануудта дүүргээгүй ажалнуудаа – оёжо байһан арһан дэгэлнүүдээ заабол абаад ерэгты.

б) Модон дархан. 20-дохи наадамда «Уран дархан» гэһэн урилдаанда гар хүрдэ дархалаад асарха.

в) Уран баримал. “Жабар үбгэн – Шэнэ жэлэй һүлдэ” гэһэн сэдэбээр уран баримал бэлдээд ерэхэ. Гэрэй даабари сэгнэгдэхэ. Наадам дээрээ багшын үгэһэн даабари дүүргэхэт. Ажаглалта: Жабар үбгэн – Дед Мороз.

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

Дэлхэйн гайхал боложо, буддын шажанай гүн шанарта удхые хизааргүй үндэртэ үргэжэ шадаһан 12-дугаар Бандида Хамба лама Даша-Доржо Этигэлов 2008 онһоо хойшо онсо саадын аргаар чойнжин лама Бимба Доржиевтай харилсан, дээдын номнол дамжуулна. Этигэл Хамбын сургаал http://ehehelen.ru/etigel-hambyn-surgaalnuud/

Шагналга тухай

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева. «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;

«Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд;

«Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова», 2016, 2017;

«Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи» 2016;

«Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;

Ц. Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү., 1988

И. Мадасон «Буряад арадай оньһон, хошоо үгэнүүд», У-Ү, 1960

Замбалова Татьяна «Табан хушуу мал»;

Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» http://soyol.ru/culture/books/4356/ PDF / 3.9 Мбайт энэ файл татажа абаха;

Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» http://soyol.ru/culture/books/4357/ PDF / 3.65 Мбайт энэ файл татажа абаха;

Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;

http://ehehelen.ru

 

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com Я. Ц. Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха

  • 27.11.2017
  • 0

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». БҮГЭДЭ БУРЯАДАЙ ҺУРГУУЛИНУУДАЙ ХООРОНДО ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРЖЭ БАЙДАГ XХ НААДАНАЙ ДҮНГҮҮД

мэдээсэл

XХ заншалта наадан ноябриин 24-нэй үдэр Ивалгын дасанда үнгэрбэ. Энэ үдэр Буряад Уласай аймагуудай, Улаан-Үдэ хотын, Үбэр-Байгалай хизаарай 53 һургуулинууд сугларжа мүрысэбэд.

 Эндэ гараһан хамтын дүнгүүд ямар нэрлэгдэһэн заабаринуудаар үнгэрһэн мүрысөөнүүдһээ бүридэбэ гээшэб, тиихэдэ тэндэ илажа, шангай һууринуудта гарагшад тухай мэдээсэл:

 «БУРЯАД ХЭЛЭН»

 Сэлэнгын аймагай Жаргалантын дунда һургуули

  • Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули
  • Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази
  • Захааминай аймагай Бүргын, Ехэ-Сахирай, Дүтэлүүрэй һургуулинуудай, Сахирай интернат-һургуулиин нэгэдэмэл бүлгэм
  • Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай “Эдиршүүл” гэһэн бүлгэм
  • Бэсүүрэй аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДАА ЗАЛЬБАРАЛ, ДОНШУУР МААНИ,

САГААН ДАРА ЭХЫН МАГТААЛ

 

I ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Сэлэн-Дүүмын дунда һургуули

II ҺУУРИ  Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

III ҺУУРИ Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

 

УРАН ГАРТАН

 

I ҺУУРИ Бутитова Дарису, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

II ҺУУРИ  Дашицыренова Жанна, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Гатапова Сурэна, Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули

 

МОДОШО ДАРХАН

 

I ҺУУРИ Ендонов Леонид, Захааминай аймагай Утаатын дунда һургуули

II ҺУУРИ  Нимбуев Алексей, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Цыремпилов Дима, Хяагтын аймагай Хяагта хотын 4-дэхи дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

 

I ҺУУРИ Цыдыпова Катияни, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

II ҺУУРИ Жданов Валерий, Улаан-Үдэ хотын 22-дохи дунда һургуули

III ҺУУРИ Сандыков Мэргэн, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-

интернат

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

 

I ҺУУРИ Нанзатов Зориг, Буряад Уласай  үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай “Эдиршүүл” гэһэн 2-дохи бүлгэм

II ҺУУРИ  Дондокова Соелма, Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули

III ҺУУРИ Очирова Бальжима, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

 

Бүхыдөө эндэ хабаадаһан һургуулинууд хоорондо дүнгүүд иигэжэ гараа:

 

Һуури

 Һ  у  р  г  у  у  л  и

 

Оноо

 
1 Бэсүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг 93,6
2 Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули 92,2
3 Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат 89,3
4 Буряад Уласай  үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай “Эдиршүүл” гэһэн  бүлгэм 85,7
5 Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули 85,4
6 Ахын аймагай Өөрлигэй дунда һургуули 79,3
7 Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули 78
8 Захааминай аймагай Утаатын дунда һургуули 77
9 Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази 76,5
10 Хурамхаанай аймагай Хурамхаанай 2-дохи дунда һургуули 72
11 Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули 71,9
12 Захааминай аймагай Бүргын, Ехэ-Сахирай, Дүтэлүүрэй һургуулинуудай, Сахирай интернат-һургуулиин нэгэдэмэл бүлгэм 70
13 Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули 69,2
14 Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули 69
15 Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули 69
16 Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули 64,9
17 Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули 64,2
18 Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули 64
19 Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули 62,3
20 Захааминай аймагай Закаменск хотын нэмэлтэ hуралсалай түб 61,5
21 Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули 61
22 Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули 56,2
23 Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули 54,5
24 Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули 54
25 Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын дунда һургуули 53,5
26 Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули 52
27 Хяагтын аймагай Хяагта хотын 3-дахи дунда һургуули 51,6
28 Хяагтын аймагай Хяагта хотын 4-дэхи дунда һургуули 49,2
29 Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули 46
30 Улаан-Үдэ хотын 22-дохи дунда һургуули 44,5
31 Улаан-Үдэ хотын 37-дохи дунда һургуули 40,5
32 Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Хонхонууд» бүлэг 38,5
33 Сэлэнгын аймагай  Сэлэн-Дүүмын дунда һургуули 38
34 Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын дунда һургуули 35,5
35 Улаан-Үдэ хотын 57-дохи дунда һургуули 33,5
36 Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Солонго» бүлэг 32,8
37 Ивалгын аймагай Сотниковай дунда һургуули 28,1
38 Улаан-Үдэ хотын 46-дахи дунда һургуули 27,5
39 Улаан-Үдэ хотын 51-дэхи дунда һургуули 27
40 Улаан-Үдэ хотын 63-дахи дунда һургуули 26,5
41 Улаан-Үдэ хотын 19-дэхи дунда һургуули 26
42 Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули 25
43 Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули 23,5
44 Улаан-Үдэ хотын 8-дахи дунда һургуули 22,5
45 Улаан-Үдэ хотын 40-дэхи дунда һургуули 19
46 Улаан-Үдэ хотын 1-дэхи дунда һургуули 14,5
47 Сэлэнгын аймагай  Галуута нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули 14,3
48 Улаан-Үдэ хотын 42-дохи дунда һургуули 14
49 Сэлэнгын аймагай  Галуута-Нуур хотын 1-дэхи дунда һургуули 8,5
50 Сэлэнгын аймагай   Галуута-Нуур хотын гимнази 8
51 Улаан-Үдэ хотын 49-дэхи дунда һургуули 6

 

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ itog 20

 

Наадануудай Ивалгын дасанда үнгэрһэнэй хойто үдэр мүн лэ заншалта ёһоороо Буряадай гүрэнэй сэнхир дэлгэстэ хоёр сагай туршада сэхэ дамжуулгада хабаадажа, мүрысөөн үргэлжэлөө.

Энэ удаа, декабриин 24-дэ энэ дамжуулга 11 сагһаа 13 саг болотор үргэлжэлһэн байна. Эндэ мүн лэ заншалта ёһоороо 6 бүлэг боложо һубаарһан бүлэгүүд хоорондо баһал мүрысөөн үнгэргэгдэжэ, шангай һууринууд иигэжэ гараа:

 

I ҺУУРИ                     Сэлэнгэ буряадай бүлэг                          69 оноо

II ҺУУРИ                    Баргажан буряадай бүлэг                      59 оноо         

III ҺУУРИ                   Улаан-Үдын һургуулинуудай бүлэг  56 оноо

IV ҺУУРИ                  Хонгоодор буряадай бүлэг                    50 оноо

V ҺУУРИ                   Хори буряадай бүлэг                                39 оноо

VI ҺУУРИ                  Һартуул буряадай бүлэг (Зэдэ)             36 оноо

 

 «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн нааданай эбээн тэдхэгшэд:

 

  1. Комитет НХ РБ по межнациональным связям, национальным вопросам, молодёжной политике, общественным и религиозным объединениям: Батуев Ц.Б., Доржиев В.П., Цыбиков А.Д. – 70 000 түхэриг.
  2. Комитет НХ РБ по бюджеты, налогам и финансам Семенов Б.Ц. – 30 000 түхэриг.
  3. Комитет НХ РБ по экономической политике, использованию природных ресурсов и охране окружающей среды: Кушнарев А.Г., Гуробазаров Б.Д. , Лоншаков А.Р., Пашинский С.Г., Цыренов Б.Д. – 26 000 түхэриг.
  4. Комитет НХ РБ по социальной политике: Стопичев А.Т., Будаева С.Д., Гунзынов Г.Д., Гершевич М.М., Зыбынов А.Г., Турбянов Л.Д., Цыремпилов В.Ж., Лудупова Е.Ю. – 18 000 түхэриг.
  5. Ирильдеев В.Г.– 5 000 түхэриг.
  6. Доржиев Б.Б. – 30 000 түхэриг

 

Главы муниципальных образований Республики Бурятия, оказавших благотворительную помощь в проведении конкурса бурятского языка «Эхэ хэлэн – манай баялиг»:

 

  1. Буянтуев А.В. (Кяхта) – 5 000 түхэриг
  2. Очиров В.Ц. (Иволга) – 5 000 түхэриг
  3. Шагдаров Ц.Г. (Еравна) – 5 000 түхэриг
  4. Балуев А.Л. (Баргузин) – 5 000 түхэриг
  5. Гонжитов С.В. (Закамна) – 5000 түхэриг
  6. Лхасаранов Г.З. (Кижинга) – 5000 түхэриг
  7. Гармаев С.Д. (Селенга) – 5000 түхэриг
  8. Ширабдоржиев Ю.Ц. (Хоринск) ­– 5 000 түхэриг
  9. Ковалев Н.П. (Баунт) – 5 000 түхэриг
  10. Федоров О.И. (Бичура) – 5 000 түхэриг
  11. Цыренов В.Р. (Джида) – 5 000 түхэриг
  12. Сультимов В.В. (Курумкан) – 5 000 түхэриг
  13. Мадасов М.В. (Ока) – 5 000 түхэриг
  14. Альхеев И.А. (Тунка) – 5 000 түхэриг

Дүн хамта: 70 000 түхэриг

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха

  • 30.10.2017
  • 0

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» БҮГЭДЭ БУРЯАДАЙ ҺУРГУУЛИНУУД ХООРОНДЫН XX НААДАМ

мэдээсэл

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Эбээн тэдхэгшэд: Буряад Уласай Арадай Хуралай һунгамалнууд

2017 оной 11 һарын 24-25

Наадамай зорилгонууд

  • Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
  • Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэлжэлүүлхэ хүсэл түрүүлхэ.
  • Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха зорилготойгоор үнгэрхэ даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй зохёохы арга боломжо хурсадхаха.

 Наадамай үнгэрхэ болзор, хаяг:

  • XX наадамай 1-дэхи шата 2017 оной 11 һарын 24-дэ «Даши Чойнхорлин» гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида үнгэрхэ (Ивалгын дасан). Бүридхэл: 9.00 – 10.00
  • XX наадамай 2-дохи шата XIII телевизионно наадам 11 һарын 25-да Буряадай гүрэнэй телевиденидэ үглөөнэй 11:00 сагһаа үдын 13:00 болотор үнгэрхэ.

Наадамда хабаадагшадта:

  1. Найман (8) хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ).
  2. Анхан даабари бүхэндэ бүлэгүүдһээ тусхай бэлэдхэлтэй 1 гэшүүн ородог байгаа. Мүнөө энэ гуримаар «Уран гартан», «Уран дархан», «Уран баримал», «Хамба ламын шан абалгын тэмсээн» гэһэн номинациин гэшүүд хүдэлхэ. Харин бүлэгэй бэшэ гэшүүд хамта (4 хүн) хэлэ хүгжөөлгын даабарида хабаадаха (бейджигүүдтэй байха). Тиимэһээ нэгэ үрөө соо 5-6 бүлэгүүд хамта орожо, даабаринуудые дүүргэхэ болоно (нэгэ доро 6 үрөө соо 30 гаран бүлэгүүд 1,5-2 часай туршада хүдэлхэ зэргэтэй…).

Бүлэгөөрөө хабаадаха тэмсээнүүд: хонин талын «Блиц-урилдаан», «Бэлигүүн толи», «Зурагта толи»; үхэр талын «Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй», «Бодомжолоё». Эдэ урилдаануудта үхибүүд бүлэгөөрөө ороод, бүгэдэ нэгэ доро даабари дүүргэхэ. Үдэһөө урда наадамда ерэһэн бүхы бүлэгүүд туршалгаа гаража дүүргэхэ ёһотой.

  1. Үдын хойно команданууд (8 хүн) үрөөнүүдээр таража, «Этигэл Хамбын магтаал», «Доншуур маани», «Сагаан Дара эхын магтаал…» уншаха. Иимэ түхэлөөр үнгэрһэн урилдаанаймнай удаа бүхы оноонууд согсологдожо, һууринууд олгогдохо.

Наадамай эрилтэнүүд:

  • Наадамда орогшод сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
  • Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэгшэд өөрынгөө нютаг хэлэн дээрээ хэлэхэ, хөөрэхэ, хэһэн ажалаа хамгаалха.

Нэмэлтэ мэдээсэл АНХАРАГТЫ: 

  1. Наадамай гурим һэлгэгдээ: танхимуудаар тарахадаа, бүлэгүүдээрээ хүдэлжэ, даабаринуудые дүүргэхэ.
  2. ШЭНЭ ГУРИМАЙ ЁҺООР УРИДШАЛАН ЭЛЬГЭЭҺЭН МЭДҮҮЛГЭ ЗААБОЛ ХЭРЭГТЭЙ. ТИИМЭҺЭЭ МЭДҮҮЛГЭЕЭ 11 ҺАРЫН 22 БОЛОТОР ЭЛЬГЭЭХЭ ШУХАЛА.
  3. Наадамай эрилтээр эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй оролсохо гэһэн заршам хубилгаһан бүлгэмүүдэй оноо дарагдаха. ЭНДЭ ГАНСА АХАМАД АНГИНУУДҺАА БҮРИДЭҺЭН БҮЛГЭМҮҮД ТУХАЙ ХЭЛЭГДЭНЭ.
  4. Бүлгэмүүдэй абаһан оноонуудаар һууринууд олгогдохо. Буряад хэлэ хүгжөөлгын даабарида жюриин гэшүүдэй табиһан оноонууд бүридхэгдөөд, нэгэ сэгнэлтээр табигдаха (Жэшээнь,блиц – 30 оноо, оршуулга – 8 оноо, зурагта толи – 7,5 оноо, уран хөөрөөн – 10 оноо, бодомжолго – 6,5 оноо = 62,0 оноо).
  5. Энэ наадамда толинуудай түлөө оноо табигдахагүй. Олон толинуудай тушаагдаһан ушарһаа үлөөшэ һургуулинуудай хүдэлмэри шалгагдаад, бии үгынь тэмдэглэгдэхэ.

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

I ШАТА

  1. МОРИН ТАЛА

Нютаг хэлэнэй толи

 

  1. ХОНИН ТАЛА

а) Блиц-урилдаан

б) “Бэлигүүн толи”

б) Зурагта толи

 

  1. ҮХЭР ТАЛА: Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!

а) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй

б) Бодомжолоё

 

  1. ЯМААН ТАЛА: Буян хэшэг уряалая!

а) Этигэл Хамбадаа Зальбарал

б) Доншуур маани

в) Сагаан Дара Эхын магтаал

 

  1. ТЭМЭЭН ТАЛА

а) Уран гартан

б) Уран баримал

в) Модон дархан

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ ХАМБЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

Этигэл Хамбын сургаалнууд.

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

Аймаг __________________________________Һургуули____________________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ  ____________________________________

Холбоо бариха утаһан, email:_____________________________________________

Гэрэй хаяг:____________________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
____________________________________________________________________

ИНН ____________________________ СНИЛС:______________________________

 

 

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи

Толи дээрэ багшанарай хэды жэл соо хүдэлжэ байһан ажалай дүн мүнөө зундаа хараха аргатай болобобди. Нютаг хэлэнэй толинуудай түрүүшын толи – 6500 үгэтэй «Шаргалжан нютагай буряад-ород хэлэнэй толи» Санкт-Петербург хотодо «Просвещени» хэблэлдэ гаража, нютаг зондоо тараагдаа гэжэ дуулгая. Ном гараһанай баяр Арадай Хуралай ехэ танхим соо 8 һарын 24-дэ үнгэрөө. Мүнөө хэблэлдэ Харлан нютагай толи тушаагданхай, Баргажанай Улан нютагай толи бэлдэгдэжэ байна.

Толи хэблэлдэ бэлдэжэ дүүргэһэн бүлэгүүдһээ бэшэ һургуулинууд урда урилдаанда үгтэһэн даабаринуудаа дабтанабди. Толиингоо удха, бүридхэл нарибшалан харагты – словари оформлять по алфавиту точно по образцу без граф, таблиц, литературных сравнений с указанными курсивами, нумерацией страниц, заглавные слова печатать полужирным шрифтом. Хүдэлмэриин хэмжээн: 3000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй. Хэһэн хүдэлмэриеэ ба мэдүүлгэеэ 11 һарын 20 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ.

Хори буряадуудай шэнжэлһэн хүдэлмэри амяараа хэблэгдэн гараха, тиимэһээ энэ ажалдаа тон наринаар хандагты! Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй бүлэгүүд нютагайнгаа зоной обог, нэрэ, ара нэрэнүүдэй, нютагайнгаа газар уһанай буряад нэрэнүүдэй удха тайлбарилха гэһэн байгаа. Энэ ажалдаа урданай угай бэшэгүүдые хэрэглэжэ, буряад, эвенк, түгэд нэрэнүүдэй удха тайлбарилагты. Урда наадамда эльгээһэн хүдэлмэринүүдтээ материал нэмэжэ эльгээгты.

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.

а) Блиц-урилдаан «Эхэ түрэл Буряаднай»

http://ehehelen.ru/blits-urildaan-hh-naadam/ гэһэн сайт дээрэ үгтэһэн асуудалнуудта харюу бэлдэхэ.

Энэ урилдаанда бүлгэмһөө 1 түлөөлэгшэ 25 асуудалда (сайт дээрэхи асуудалнуудһаа) харюу үгэхэ. Зүб харюунуудай тоогоор оноо табигдаха. Сайт дээрэ үгтэһэн асуудалнуудые харахадаа, урда наадамуудта олонхи асуудалнуудынь үгтэһэн байгаа гэжэ анхараа бэзэт. Буряад орон тухайгаа мэдэсэ бэхижүүлхэ зорилготойгоор энэ даабари үгтэнэ. Түргөөр, тодоор хэлэхэ гэжэ оролдооройгты, зүб харюунуудайтнай тоогоор оноо табигдаха.

б) Бэлигүүн толи. Эндэ үгтэһэн Э-Х.Галшиевай зохёолһоо 30 һургаал үгтэхэ http://ehehelen.ru/hooroon-interpretatsi/

в) Зурагта толи. Нэрлэгты: энэ юун бэ? Минута хахадай (1,5 мин) туршада бүлгэмэй гэшүүд зурагуудые зүбөөр нэрлэхэ гэһэн урилдаан. Сахим һураха номһоо эдэ сэдэбүүдые шэлэн харагты: оршон тойронхи байгаали: амитан, ургамал, ой модон, шубууд; Байгал далайн юртэмсэ, Буряад Уласай “Улаан ном”, байгаалиин хорюулта тэмдэгүүд.

Хойно хойноһоо зурагуудай гарахада, түргэ-түргэн нютаг хэлээрээ нэрлэхэ гэжэ оролдохот. Хэдыень хэлэжэ үрдинэбта, тэды оноо табигдаха. Зурагууд үгэһэн сэдэбүүдээрнай байха.

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ

а) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй.

Хөөрөөн-интерпретаци (интерпретаци болбол тайлбарилга, удхыень ойлгуулалга болоно). Мэдээжэ арадай онтохонуудые хэрэглэн, эхэ хэлэн дэээрээ найруулан зохёохо даабари. http://ehehelen.ru/hooroon-interpretatsi-2/

б) Бодомжолоё.

Үрөө соо байһан бүлэгүүдтэ нэгэл даабари (ролик) дурадхагдаха. Тэрэниие хараад, хоорондоо зүбшэжэ, өөрынгөө һанамжа хэлэхэдээ, наадамда суг оролсоһон бүлэгүүдэй гэшүүдтэ энэ ролигой удхаар асуудалнуудые үгэхэ, хөөрэлдөөндэ уриха аргатай байхат. Удхаарнь тобшолол гаргаад, тэрэнээ нютаг хэлэн дээрээ уран тодоор хэлэхэ. Хэнэй харюу гүнзэгы бодолтой, өөрсэ маягтай, баян хэлэтэй байнаб гэжэ тэмдэглэгдээд, оноонууд табигдаха. Танай урда хэлэгдэһэн бодол дабтахагүй шухала.

Видеоролигууд: http://ehehelen.ru/videoroliguud-hh-naadam/

ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

а) «Этигэл Хамбадаа Зальбарал». Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Командын гэшүүд жээрэбэй ёһоор тудаһан Зальбаралай бадагуудые уншаха. http://ehehelen.ru/etigel-hambyn-zalbaral энэ хаягаар Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаха.

б) «Доншуур маани» сээжээр гүйсэдхэхэ. http://ehehelen.ru/donshuur-maani гэһэн хаягаар үгэнь үгтэбэ. Заатагүй нэгэ бадаг бүлэгэй гол дуушан гансаараа гүйсэдхэхэ, удаань бэшэниинь тодон абаад, саашань суг үргэлжэлүүлхэ жэшээтэй.

в) «Сагаан Дара Эхын магтаал» сээжээр гүйсэдхэхэ: http://ehehelen.ru/sagaan-darhin-sedhel-mete-hurdyn-magtaal-xiii-naadam

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

а) Уран гартан

Хүндэтэ басагад, гэртээ хониной арһа элдэхэ даабари үгтэнэ. Арһа элдэлгэ тухай Ивалгын дасан тусхай кино буулгажа, наадамай сайт дээрэ табинхай, тэрэниие анхарагты: http://ehehelen.ru/honinoj-arha-eldelge/

АРҺА ЭЛДЭЛГЭ ТУХАЙ

  1. Арһаяа уһанда дэбтээхын урдахана үлүү нооһыень хайшалжа абагты.
  2. Дэбтээхэ раствор: 10 грамм дабһа 1 литр уһанда хэжэ худхагты, 0,5 формалин нэмэжэ болоно. Уһантнай ходо хүйтэн байха ёһотой, дэбтээхэ сагтнай арһанайнгаа бэлэн болоһонһоо дулдыдаха.
  3. Пикель эдеэн: 10-12 грамм уксусна кислота 1 литр уһанда хээд худхаха, 50 грамм дабһа нэмэжэ дахин худхаха. Бэлдэһэн пикель эдеэн соогоо 8-10 час соо арһаяа байлгаха. Дараань арһаяа халимнажа, дахяад энэл эдеэн соогоо 6-8 саг дэбтээн байлгаха.
  4. Арһаяа нооһоорнь газаашань харуулаад, 1 һүни дэлгээн хонуулха.
  5. Дубитель эдеэн: 4 грамм хромбит, 50 грамм дабһа хоёрые 1 литр уһанда хэжэ худхаха. Энэ бэлдэһэн раствортнай 20-25 градус байха ёһотой. Арһаяа энэ эдеэн соо дэбтээжэ, 10-12 сагай туршада дублени хэхэт. Эхин дээрээ һайса гэдэг худхаха шухала, дараань 1-2 саг болоод заабол худхажа байгты.
  6. Арһаяа гаргажа, 8-10 сагай туршада дулаан газарта дэлгээгты (наран доро бэшэ).
  7. Нейтрализаци: 1 литр уһанда 4 грамм сода хэгты. Худхаад, арһаяа зөөлэрүүлхын тула 3-4 сагай туршада энэ раствор соо байлгаха. Энээниие хээгүйдэ арһан хахарха, муу болохо.
  8. Арһаяа тоһодохо эдеэн: 50 грамм АИ 12 тоһон, 1 томо халбага привацел, 50 мг скипидар, 1 бага халбага сахар. Бүгэдынь худхаад, 1 литр бусалжа байһан уһа нэмээд, һайн худхаха. Сайхан һүнэй үнгэтэй болоһон энэ эдеэгээ арһандаа биирээр түрхихэ. Эдеэ һайса оруулһан арһа элдэхэдэ бэлэн.
  9. Арһаяа хатаахадаа тойруулан татаха хэрэгтэй.

Арһа элдэлгээр асуудал байбал, Сультим ламада хандагты: 8 (924) 657-53-00

Арһаар юумэ бүтээхэ гээшэ урматай ажал. Гэртээ элдэһэн арһаараа басагаднай элдэб зүйлнүүдые бүтээжэ, оёдолой онол аргануудтай танилсадаг. Ажалдаа хэрэглэхэ арһа, утаһа, зүү, хурабша г.м. абаад ерэхэ хэрэгтэй. Энэ ажал иимэ оноонуудаар сэгнэгдэхэ: арһа гараараа элдэлгэ – 10 оноо хүрэтэр, бэлэн арһа (худалдаанай) асарбал, 0 оноо абахат; оёдол – 5 оноо.

б) Модон дархан. 20-дохи наадамда «Уран дархан» гэһэн урилдаанда арһа элдэдэг гар талхи дархалаад асарха.

в) Уран баримал. Үгтэһэн зураг хараад, гэртээ урлаад асарха. Гэртээ хэһэн хүдэлмэритнай сэгнэгдэхэ! Урилдаанда ерэхэдэтнай иимэрхүү түхэлэй ондоо даабари үгтэхэ, тиимэһээ уран барималшадта хоёр хүдэлмэриин дунда оноо табигдаха болоно.

Малгайн гоёолто – дэнзэ янза бүриин байжа болоно. Ошор, шубуун дэнзэнүүд, тотем (амитадай дүрэ), угалза хээтэй дэнзэнүүд г.м. Досоогоо каркастай пластилинаар хэһэн хоёр дэнзэ гэртээ хээд асархат. Нэгэ дэнзэнь урданай дэнзэ байжа болоно, хоёрдохи дэнзыень өөһэдөө зохёожо хээд асараарайгты. Нютагайнгаа зоноор зүбшэжэ, элдэб ондоо дэнзэнүүдэй дүрэ зурагуудые буулгаад, тэдэнээ  дүрсэлэн хэхэ, удхыень хөөрэхэ аргатай байха гэжэ оролдохо зэргэтэйт. Наадамда ерээд, багшын хүтэлбэри доро дахяад нэгэ дэнзэ хэхэт (хараад һажаажа хэхэеэ гэрэлзурагуудые абаад ерэжэ болохо).

Толи соохи мэдээн:

дэнзэ (буряад малгайн оройдо бүхэлэгдэдэг мүнгөөр ба бусад зүйлөөр бүтээгдэhэн гоёолто; харсага шубуун дэнзэ гэхэ мэтэ элдэб маягай дэнзэ байhан. Тэрэниие юрын хүн бэшэ, харин баян, ноён, баатар, ехэ эрдэмтэй хүнүүд хадаха эрхэтэй байгаа) украшение на головном уборе; перен. вообще украшение наверху чего-н., напр.театра; малгай бүхэн оройдоо улаан залаатай hэн. Хожомынь залаагаа шобогорхон мүнгөөр гү, али шүрөөр барюулдаг болоо hэн к верху каждой шапки пришивалась красная кисточка. Впоследствии она стала укрепляться остроконечным серебряным украшением или кораллом.

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

Дэлхэйн гайхал боложо, буддын шажанай гүн шанарта удхые хизааргүй үндэртэ үргэжэ шадаһан 12-дугаар Бандида Хамба лама Даша-Доржо Этигэлов 2008 онһоо хойшо онсо саадын аргаар чойнжин лама Бимба Доржиевтай харилсан, дээдын номнол дамжуулна. Этигэл Хамбын сургаал  http://ehehelen.ru/etigel-hambyn-surgaal-hh-naadam/

Шагналга тухай

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг), мүн шалгарһан бүлэгүүдтэ ба һурагшадта тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева. «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;

«Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд;

«Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова», 2016, 2017;

«Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи» 2016;

«Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;

Ц. Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү., 1988

И. Мадасон «Буряад арадай оньһон, хошоо үгэнүүд», У-Ү, 1960

Замбалова Татьяна «Табан хушуу мал»;

Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» http://soyol.ru/culture/books/4356/ PDF / 3.9 Мбайт энэ файл татажа абаха;

Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» http://soyol.ru/culture/books/4357/ PDF / 3.65 Мбайт энэ файл татажа абаха;

Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;

http://ehehelen.ru

 

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com Я. Ц. Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха

  • 23.10.2017
  • 0

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРҺЭН XIX НААДАНҺАА

мэдээсэл

 Һуралсалай шэнэ жэлэй эхилһээр Ивалгын дасанда уласай һургуулинууд хоорондын түрүүшын мүрысөөнүүд арбан һарын 20-до үнгэрбэ.

Мүрысөөндэ ородог бүхы зүйлнүүдээр тэмсээнүүд үнгэржэ, шангай һууринууд иигэжэ гараа гэбэл:

 

БУРЯАД ХЭЛЭН. Эндэ мүнөө жэл мүрысөөнүүд түрүүшынхиеэ ондоо, шэнэ гуримаар үнгэржэ, шангай һууринууд олгогдонгүй, һургуулинуудай дундаһаа 7 эрхим бүлэгүүд элирһэн байна. Нэрлэбэл:

= Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

= Ахын аймагай Өөрлигэй дунда һургуули

= Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

= Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули

= Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуулиин 2-дохи бүлэг

= Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

= Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДАА ЗАЛЬБАРАЛ, ДОНШУУР МААНИ, САГААН ДАРА ЭХЫН МАГТААЛ

I ҺУУРИ Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ  Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуулиин 1-дэхи бүлэг

III ҺУУРИ Ахын аймагай Өөрлигэй дунда һургуули

 

УРАН ГАРТАН

I ҺУУРИ Дармаева Лена, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ  Тэкчинова Арюна, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Бутитова Дарису, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

III ҺУУРИ Будадоржиева Вика, Сэлэнгын аймагай Харганаагай дунда һургуули

 

МОДОШО ДАРХАН

I ҺУУРИ Бадмаев Заято, Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг

II ҺУУРИ  Ринчинов Буянто, Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

III ҺУУРИ Бальжинимаев Сультим, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

I ҺУУРИ Эрдынеев Олзо, Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг

II ҺУУРИ  Жамсуев Гарма, Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули

III ҺУУРИ Цыбденов Буянто, Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

I ҺУУРИ Дондокова Соелма, Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули

II ҺУУРИ  Аранжапова Ирина, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Нанзатов Зоригто, Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат

 

«ИНФОРМ-ПОЛИС» СОНИНОЙ УРИЛДААН

I ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай Харганаагай дунда һургуули

II ҺУУРИ Зэдын аймагай Дээдэ-Ториин дунда һургуули 

III ҺУУРИ Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

 

 Эсэстээ энэ үдэр мүрысөөнүүдтэ хабаадаһан һургуулинууд ямар дүн харуулжа гараа юм гэбэл:

 

һуури

Һ у р г у у л и

 оноо
1 Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули 114,3
2 Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг 108
3 Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуулиин 1-дэхи бүлэг 93,5
4 Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули 93,3
5 Буряад Уласай үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат 91
6 Ахын аймагай Өөрлигэй дунда һургуули 87,75
7 Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуулиин 2-дохи бүлэг 82,1
8 Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг 80,25
9 Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули 80
10 Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули 78,8
11 Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази 78,5
12 Мухар-Шэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули 77,5
13 Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули 77,5
14 Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули 76,1
15 Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули 74,5
16 Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули 74
17 Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули 71,75
18 Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули 70,5
19 Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули 68,75
20 Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули 66,9
21 Түнхэнэй  аймагай Толтойн дундa hургуули 66,7
22 Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуули 66,5
23 Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг 66
24 Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули 65,5
25 Ахын аймагай Сорогой интернат-һургуули 65
26 Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули 65
27 Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули 62
28 Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули 61
29 Ахын аймагай Саянай дунда һургуули 58,5
30 Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули 57
31 Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули 54
32 Улаан-Үдэ хотын һургуулинуудай нэгэдэмэл «Тэрэнги» бүлэг 51,15
33 Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын дунда һургуули 48
34 Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули 48
35 Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули 44,7
36 Улаан-Үдэ хотын 2-дохи дунда һургуули 43,6
37 Улаан-Үдэ хотын 37-дохи дунда һургуули 38
38 Улаан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази 37
39 Улаан-Үдэ хотын 22-дохи дунда һургуули 36
40 Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын дунда һургуули 35,8
41 Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Солонго» бүлэг 34,6
42 Ивалгын аймагай Гүрэльбын дунда һургуули 26
43 Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули 25
44 Улаан-Үдэ хотын 26-дахи дунда һургуули 24
45 Улаан-Үдэ хотын 63-дахи дунда һургуули 21
46 Улаан-Үдэ хотын 25-дахи дунда һургуули 20,5
47 Улаан-Үдэ хотын 12-дохи дунда һургуули 20
48 Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули 16
49 Улаан-Үдэ хотын 55-дахи дунда һургуули 15,75
50 Улаан-Үдэ хотын 44-дэхи дунда һургуулиин 1-дэхи бүлэг 15,5
51 Улаан-Үдэ хотын 44-дэхи дунда һургуулиин 2-дохи бүлэг 15,5
52 Улаан-Үдэ хотын 57-дохи дунда һургуули 7,5
53 Улаан-Үдэ хотын 64-дэхи дунда һургуули 4,75
54 Хяагтын аймагай Хяагта хотын 4-дэхи дунда һургуули 3

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ itog 19

 Фоторепортаж https://vk.com/club75892182?z=album-92531215_248297469

 

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха

← Предыдущая страница — Следующая страница →

Һүүлшын мэдээнүүд

XI наадамай даабаринууд

Эбээн тэдхэгшэд

Буряад сайтнууд

Уринабди!

Манай һонинууд тухай бэшэгүүдые абажа байгты!

"Эхэ хэлэн - манай баялиг" © 2015-2017|Буддын шажантанай заншалта Сангхын захяагаар http://www.sangharussia.ru/