41-дэхи наадамай положени
БУДДЫН ШАЖАНТАНАЙ ЗАНШАЛТА САНГХА
«ДАШИ ЧОЙНХОРЛИН» БУДДЫН ШАЖАНАЙ ЕХЭ СУРГУУЛИ
«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»
Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 41-дэхи наадам
2021 оной апрелиин 28
Эбээн тэдхэгшэ:
БУРЯАД УЛАСАЙ БОЛБОСОРОЛОЙ БА ЭРДЭМ УХААНАЙ ЯАМАН
НААДАМАЙ ЗОРИЛГОНУУД
– Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлээхэ, эхэ хэлээ хүндэлхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдээ.
– Наадамай гол зорилго – аман хэлэ хүгжөөхэ, нютаг хэлэнэй үгүүлбэриин аялга һайнаар ойлгохо, хэлэхэ дадалтай болгохо. Буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг арьбадхаха хүсэл дэмжэнэ.
– Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй урлаха, зохёохо арга боломжо хурсадхаха.
НААДАМАЙ САГАЙ ХУБААРИ
Анхарагты!!! Наадам апрелиин 28 хүрэтэр сахим түхэлөөр үнгэрхэ. Апрелиин 23-да, үдэрэй 15.00 сагта онлайн аргаар тестовэ даабари дүүргэлгын шата эхилхэ. Энэ даабари бүлэг бүхэнһөө 1-1 хүн орохо ёһотой. Дүн гаргалга, илагшадые онлайн шагналга апрелиин 28-да , үдэрэй 15.00 сагта үнгэрхэ. Наадамай эрилтэнүүдые һайн уншагты. Мэдүүлгэдэ шэнэ Согласие, Тестын урилдаан гэһэн дансанууд нэмэгдээ!
НААДАМАЙ ЭРИЛТЭНҮҮД
– Мэдүүлгэ, Согласие (ссылка), тестын урилдаан (ссылка) болон тус урилдаанда бэлдэн дүүргэһэн даабаринуудаа апрелиин 23 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээгты.
– Даабаринуудаа эльгээхэдээ бэшэг бүхэнэй сэдэбтэ (темэ соо) нютагайнгаа, хүдэлмэриин нэрэ бэшэгты: Жэшээнь: Аалан: дархан, баримал, сургаал, Бэлигүүн толи.
Анхарагты! Танай соносохо хүдэлмэринүүд радиодамжуулгын эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой:
– аудиофайл бэшэхэдээ хоолойгоо сэбэрээр шэнгээгты. Диктофондо үлүү абяа, шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлижэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа хэды файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.
– Бүхы ажалаа 1-2 бэшэг соо хамталаад эльгээхэ! Буддын шажанай Ехэ һургуулида шалгадаг хүдэлмэринүүдые (Этигэл Хамбадаа зальбарал, Бэлигүүн толи, Модон дархан, Уран баримал) нэгэ бэшэг соо ябуулагты.
Нүгөө бэшэг соо буряад хэлээр бэлдэһэн даабаринууд: Нютаг хэлэнэй толинууд. Хэлээ баяжуулая. Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй. (Тестовэ ажалай дүн онлайн аргаар согсологдохо).
– Анхарагты! Аудиофайл бүхэн нэрэтэй байха ёстой! Нютаг, номинаци, һурагшын нэрэ гээд. Жэшээнь: Аалан_Хэлээ баяжуулая_Буянтуева Дари. Нэрэгүй файл бү эльгээгты!
– Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ, даабари уншахынгаа урда һурагша нэн түрүүн өөрынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа хэлэхэ.
– Сахим хаягаар эльгээһэн хүдэлмэринүүдтэй шүүгшэд танилсажа, урилдаанаймнай бүхы оноонууд согсологдожо, он-лайн аргаар Zum платформа дээрэ дүнгүүдтэй бараниие танилсуулан, һууринууд олгогдохо, шангууд барюулагдаха.
НААДАМАЙ ШАТАНУУД
Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.
Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.
II ШАТА
МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ
4 һарын 23 болотор exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ.
Аймаг ________________________Һургуули___________________________
Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ ______________________
Холбоо бариха утаһан, e-mail: ____________________________________
Хабаадаха үхибүүдэй обог, нэрэ, анги:
1.
2.
3.
НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД
I ШАТА
ШАГАЙН МОРИН ТАЛА
Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.
а) Нютаг хэлэнэй толинууд
ТОЛИ ХЭБЛЭЛДЭ БЭЛДЭЖЭ ДҮҮРГЭҺЭН БҮЛЭГҮҮДЭЙ АНХАРАЛДА!!! Энэ удаа бүхы буряад нютаг һууринай, газар уһанай буряад нэрэнүүдэй удха мүн зоной обог, нэрэ, ара нэрэнүүдые тайлбарилһан даабаринууд согсологдожо, хэблэлдэ бэлдэгдэжэ байна. Толи хэблүүлһэн, хэблэлдэ бэлдэжэ байһан һургуулинууд топонимическэ толиин ажалда оролсожо, мүн лэ нютаг оронойнгоо нэрэ томьёо, зон нүхэдэйнгөө нэрэ, обог, алдар, ара нэрэ суглуулжа бэшээд, согсолборидо оруулхыетнай дурадханабди.
Хэһэн ажалтнай толи шалгалгын эрилтэнүүдээр сэгнэгдэхэ. (0-10 оноо). ХЭБЛЭГДЭҺЭН ХУУШАН ТОЛИНУУД ХАРААДА АБТАХАГҮЙ!!!
Словари оформлять по алфавиту без графических таблиц, литературных сравнений с указанными курсивами, нумерацией страниц, заглавные слова печатать полужирным шрифтом. Жэшээ: Толи бэлдэхэ гурим
ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА
Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.
а) Бэлигүүн толи. «Хоёр ёслолой абаха орхихо тухай хэлсэн бэлигүүн толи гэсэн үйлэ» (10 оноо) Э-Х. Галшиевай «Бэлигүүн толи» һүүлшын хэблэл, толи.
Ном-толи сооһоо 271, 273, 277, 281, 282,288,292,294,296,300 сургаалнуудһаа 3 һургаал ород хэлэндэ оршуулха даабари.
«Бэлигүүн толиһоо» шэлэн оршуулһанаа буряад-ородоор уранаар уншаһан аудиофайлнууд болгоод, апрелиин 23 болотор exexelen@gmail.com хаягаар эльгээгты. Сургаалай удха зүбөөр гаргаха гэжэ оролдогты, нютагайнгаа ламанартай зүбшэн хөөрэлдэгты.
б) Хэлээ баяжуулая… (6- 10 мин.)
Ородой мэдээжэ уран Виктор Драгунскиин 6 үгүүлэл танай анхаралда табинабди Виктор Драгунский
Даабари: а) нэгэ үгүүлэл шэлэн абаад , буряад хэлэндэ оршуулха,
а) оршуулһанаа бүлэгэй гэшүүд зүжэглэн (ролеор) уранаар уншаха ( олоной хабаадалга заатагүй )
Хэнэй бэшэһэн юун гэжэ зохёол олондо уншаха тухайгаа радиошагнагшадта хандан мэдүүлхэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа тодоор хэлэхэ . Зохёол уншахадаа, авторай, дүрэнүүдэй (геройнуудай) үгэнүүдые хэд нааданаб (уншанаб )гэжэ уридшалан соносохо. Түгэсхэлдэнь анхаралтайгаар шагнаһан зон нүхэдтөө баяр хүргэхэ.
Ажалаа диктофон дээрэ уран хурсаар нютаг хэлээрээ зүжэглэн уншаад, MP3 файл болгоод, exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ.
Анхарагты! Эльгээһэн хүдэлмэритнай радиодамжуулгын эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой: Аудиофайлаа сэбэрээр бэшэгты. Диктофондо үлүү абяа, шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлигдэжэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа хэды файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.
в) Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй (6 — 10 мин)
ФМ радиогой эдир репортёрнууд болоод , «Ябууд харюу « гэһэн дамжуулга бэлдэгты. Зунайнгаа амаралтада һурагшадай юу хэхэ,хаагуур ябаха, юугээр һонирхохо, юунһээ һэргылхэ тухайнь, ямар шэнэ хүсэл, бодолнуудаа бэелүүлхэ байһыень элирүүлхээр өөрын онсотой,һонин асуудалнуудые зүбөөр табигты. Тэдэнтэеэ зохид харилсаа тогтоожо, асуудалнуудтаа үхибүүдһээ дэлгэрэнгы харюу абаха гэжэ оролдогты (уридшалан бэлдэлгэ хэгты). Энэ дамжуулгадаа элдэб ангиин хүүгэдые оролсуулжа үзэгты..
Дамжуулгынгаа түгэсхэлдэ мүнөөдэрэйтнай хөөрэлдөөнэй зорилго юун байгааб,хэды хүнүүдтэй зугаалжа үрдибэбта, шэнэ һонин мэдээ , һанал хүсэлөө хөөрэлдэһэн зонтнай үгэжэ шадаа гү г.м асуудалнуудаар тобшолол хэхэ ,баяраа хүргэхэ шухала. 40-дэхи наадамай ссылкэ анхарагты Эдир журналистнарай анхаралда
Энэ радиодамжуулга болохо ажалаа MP3 файл дээрэ exexelen@gmail. com хаягаар эльгээхэ
ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА
Хүндэтэ һурагшад, багшанар!
“ Түрэл Буряад хизаар” гэһэн сэдэбтэ зорюулһан асуудалнуудаар тестнүүдые дүүргэхэ даабари https://xesheel.exexelen.ru/ . Апрелиин 23 -да ,үдэрэй 15.00 сагһаа онлайн аргаар бүлэгэй нэгэ гэшүүн сайт дээрэ регистраци хэхэ, удаань маанадай дурадхаһан тест энэ урилдаанда орогшод нэгэ зэргэ дүүргэхэ.
Бүхы һургуулинуудай тестын дүн, дүүргэһэн саг компьютертэ бүридхэгдэхэ. Янжима Ивахиновагай «Асуудалнууд. Тестнүүд. Оршуулганууд» гэһэн номоор Буддын шажан (4-10 хууд.). Буряад зан заншал.Ёһо гурим (61-71хууд.) бэлэдхэлэй хүдэлмэри хэжэ болоно. Сайт https://xesheel.exexelen.ru/ дээрэ үгтэһэн тестнүүдээр апрелиин 23 болотор һурагшад бэеэ һорихо, мэдэсээ бэхижүүлхэ аргатай.
Регистрация и запись на курс: https://yadi.sk/i/qnlziaYiWptcmg
Как проверять вопросы: https://yadi.sk/i/7Mqkr4_hQQLUng
ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА
Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.
Буян хэшэг уряалая
Сагаан Дархиин магтаал уншахадаа, үгэнүүдынь зүбөөр, тодоор үгүүлэн уншаха гэһэн даабариин эрилтэ дүүргэхэ шухала ! Энэ даабари дахин үгтэбэ.
www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой һан соо Сагаан Дархин сэдьхэл мэтэ хүрдын магтаал орошобо татажа абаад, зүбөөр үгүүлэн уншаха (юрэ уншалга).
Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ, хоороор уншахынгаа урда һурагшад нэн түрүүн өөһэдынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа хэлэхэ.
ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА
Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.
Хүндэтэ һурагшад, онлайн түхэлөөр үнгэрхэ наадамда уран дархашуул болон уран барималшад!
Анхарагты! ! Хэһэн бүтээлнүүдэйнгээ гэрэл зурагуудые хэдэн талаһаань буулгаад, ажал тухайгаа хэдэн үгөөр тайлбарилан хөөрэһэнөө хаагаад эльгээжэ үзэгты. Шүүгшэ Чимит лама фотозурагуудаартнай оноонуудые табиха (хүүгэдэйнгээ фото буулгахаа ба нэрынь бэшэхээ бү мартагты).
а) МОДОН ДАРХАН. Бишыхан хүүгэдэй элһэн дээрэ наадаха һарабшатай хайрсаг дархалха. Тэрэнээ шэрэ будаг тааруулан, буряад маягаар гоёохо.
Үндэрынь — 1,5 метр, хайрсагайнь хэмжүүр -1,8х1,8 м.
б) УРАН БАРИМАЛ (пластилин)
Эртэ урдын сагта Энэдхэг ороной үзэсхэлэн һайхан байгаалида амидарһан эбтэй дүрбэн амитад тухай домогой удхаар уран баримал .
ШАНГУУД ТУХАЙ
1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.
ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ
- Л. Намжилон «Волшебные четки», У-Ү, 1996 он.
- Л. Намжилон «Золотые четки» У-Ү, 2001 он.
- С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи» У-Ү, 2004;
- https://buryadxelen.com/»Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Минии бэе», «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг»;
- «Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова», 2016, 2017, 2018, 2019; 2020. Ссылкэ:
- «Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи», «Даши Чойнхорлин» университедэй хэблэл, Ивалга, 2016 он;
- «Буряад үнэн» сонин болон бусад сонин, сэтгүүл, номууд;
- Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4356/
- Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4357/
- Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;
- «Буряад хэлэнэй тобшо тайлбари толи», У-Ү, 2004
- http://soyol.ru/bur/
Тестовый конкурс тестовый конкурс
Согласие на обработку данных Согласие на обработку перс данных