39-дэхи наадамай положени

  • 0

39-дэхи наадамай положени

БУДДЫН ШАЖАНТАНАЙ ЗАНШАЛТА САНГХА

«ДАШИ ЧОЙНХОРЛИН» БУДДЫН ШАЖАНАЙ ЕХЭ СУРГУУЛИ

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»

Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 39-дэхи наадам

2021 оной февралиин 9

Эбээн тэдхэгшэ: «Абсолют» хамжаан

 

НААДАМАЙ ЗОРИЛГОНУУД

– Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлээхэ,  эхэ хэлээ хүндэлхэ,  нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдээ.

– Наадамай гол зорилго – аман хэлэ хүгжөөхэ,  нютаг хэлэнэй үгүүлбэриин аялга һайнаар ойлгохо,  хэлэхэ дадалтай болгохо. Буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан,  түрэл арадайнгаа хэлэ,  соёл,  уралиг арьбадхаха хүсэл дэмжэнэ.

– Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха даабаринуудаа үргэдхэхэ,  хүүгэдэй урлаха,  зохёоха арга боломжо хурсадхаха.

 

НААДАМАЙ САГАЙ ХУБААРИ

Анхарагты!!! Наадам февралиин 5 хүрэтэр сахим түхэлөөр үнгэрхэ. Февралиин 5-да 15.00 сагта онлайн аргаар тестовэ  даабари дүүргэлгын шата эхилхэ. Энэ даабари бүлэг бүхэнһөө 1-1 хүн орохо ёһотой. Дүн гаргалга,  илагшадые онлайн шагналга февралиин 9-дэ үдэрэй 15.00 сагта үнгэрхэ. Наадамай эрилтэнүүдые сайн уншагты. Мэдүүлгэдэ шэнэ Согласие, Тестын урилдаан гэһэн дансанууд нэмэгдээ!

НААДАМАЙ ЭРИЛТЭНҮҮД

– Мэдүүлгэ, Согласие (ссылка), тестын урилдаан (ссылка) болон тус урилдаанда бэлдэн дүүргэһэн даабаринуудаа февралиин 5 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар  эльгээгты.

– Даабаринуудаа эльгээхэдээ бэшэг бүхэнэй сэдэбтэ (темэ соо) нютагайнгаа,  хүдэлмэриин нэрэ бэшэгты: Жэшээнь: Аалан: дархан,  баримал,  сургаал,  Бэлигүүн толи.

Анхарагты! Танай соносохо  хүдэлмэринүүд радиодамжуулгын  эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой:

– аудиофайл бэшэхэдээ хоолойгоо сэбэрээр шэнгээгты. Диктофондо үлүү абяа,  шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлижэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа хэды файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.

– Бүхы ажалаа 1-2 бэшэг соо хамталаад эльгээхэ! Буддын шажанай Ехэ һургуулида шалгадаг хүдэлмэринүүдые (Этигэл Хамбадаа зальбарал,  Бэлигүүн толи,  Модон дархан,  Уран баримал) нэгэ  бэшэг соо ябуулагты.

Нүгөө бэшэг соо буряад хэлээр бэлдэһэн даабаринууд: Нютаг хэлэнэй толинууд. Хэлээ баяжуулая. Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй. (Тестовэ ажалай дүн онлайн аргаар согсологдохо).

– Анхарагты! Аудиофайл бүхэн нэрэтэй байха ёстой! Нютаг,  номинаци,  һурагшын нэрэ гээд. Жэшээнь: Аалан_Хэлээ баяжуулая_Буянтуева Дари. Нэрэгүй файл бү эльгээгты!

– Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ,  даабари уншахынгаа урда  һурагша нэн түрүүн өөрынгөө нэрэ,  нютаг,  бүлэг-һургуули,  ангияа хэлэхэ.

– Сахим хаягаар эльгээһэн хүдэлмэринүүдтэй шүүгшэд танилсажа,  урилдаанаймнай бүхы оноонууд согсологдожо,  он-лайн аргаар Zum платформа дээрэ дүнгүүдтэй бараниие танилсуулан,  һууринууд олгогдохо,  шангууд барюулагдаха.

 

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин,  үхэр,  хонин,  ямаа,  тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин,  ямаан,  морин,  үхэр,  тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»),   хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»),   бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин»,  хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр»,  сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

II ШАТА

ЭТИГЭЛЭЙ ХАМБЫН СУРГААЛНУУД

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

2 һарын 5 болотор exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ.

Аймаг ________________________Һургуули___________________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ ______________________

Холбоо бариха утаһан,  e-mail: ____________________________________

Гэрэй хаяг: __________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ,  ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
________________________________________________________________

ИНН ____________________________ СНИЛС:___________________________

 

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг,  хариин зониие нэгэдүүлдэг,  хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

а) Нютаг хэлэнэй толинууд

ТОЛИ ХЭБЛЭЛДЭ БЭЛДЭЖЭ ДҮҮРГЭҺЭН БҮЛЭГҮҮДЭЙ АНХАРАЛДА!!! Энэ удаа бүхы буряад нютаг һууринай,  газар уһанай буряад нэрэнүүдэй удха мүн зоной обог,  нэрэ,  ара нэрэнүүдые тайлбарилһан даабаринууд согсологдожо,  хэблэлдэ бэлдэгдэжэ байна. Толи хэблүүлһэн,  хэблэлдэ бэлдэжэ байһан һургуулинууд топонимическэ толиин ажалда оролсожо,  мүн лэ нютаг оронойнгоо нэрэ томьёо,  зон нүхэдэйнгөө нэрэ,  обог,  алдар,  ара нэрэ суглуулжа бэшээд,  согсолборидо оруулхыетнай дурадханабди.

Хэһэн ажалтнай толи шалгалгын эрилтэнүүдээр сэгнэгдэхэ. (0-10 оноо). ХЭБЛЭГДЭҺЭН ХУУШАН ТОЛИНУУД ХАРААДА АБТАХАГҮЙ!!!

Словари оформлять по алфавиту без графических таблиц,  литературных сравнений с указанными курсивами,  нумерацией страниц,  заглавные слова печатать полужирным шрифтом. Жэшээ: Толи бэлдэхэ гурим

 

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй,  урдаа хараха хушуута мал,  хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.

а) Бэлигүүн толи. «Хоёр ёслолой абаха орхихо тухай хэлсэн бэлигүүн толи гэсэн үйлэ» (10 оноо) Э-Х. Галшиевай «Бэлигүүн толи» һүүлшын хэблэл,  толи.

Ном-толи сооһоо  190,  195,  200,  204,  209,  211,  215,  218,  221,  224. сургаалнуудһаа 3 һургаал ород хэлэндэ оршуулха даабари.

«Бэлигүүн толиһоо» шэлэн оршуулһанаа буряад-ородоор уранаар уншаһан аудиофайлнууд болгоод,   февралиин 2  болотор exexelen@gmail.com хаягаар эльгээгты.  Сургаалай удха зүбөөр гаргаха гэжэ оролдогты,  нютагайнгаа ламанартай зүбшэн хөөрэлдэгты.

б) Хэлээ баяжуулая… (5-6мин )  Зохёохы ажалтан..

Сагаалхын баярта зорюулһан «Минии Сагаа һара» гэһэн сэдэбээр  зохёохы хүдэлмэри бэлдэгты. Зохёохы хүдэлмэриин  жанрнууд:  эссе, публицистикэ,  найруулга, шүлэг,  зураглал…

Дурадхагдаһан жанрнуудай али нэгээрнь  бэлдэһэн ажалтнай  сэдэбтээ  зохилдоһон, жанрайнгаа эрилтэдэ таараһан,   сагай хэм (4-5 мин.) баримталһан байха. MP3 файл болгоод,  exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ.

Уншахынгаа урда  һурагша   өөрынгөө нэрэ,  нютаг,  бүлэг-һургуули,  ангияа хэлэхэ.

Анхарагты! Эльгээһэн хүдэлмэритнай радиодамжуулгын  эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой:  Аудиофайлаа сэбэрээр  бэшэгты. Диктофондо үлүү абяа,  шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлигдэжэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа хэды файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.

в) Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй! Амаршалга (3-7 мин)

Үхэр жэлэй  морилон бууһан ушараар ФМ радиогоор дүтынгөө  хүнүүдые, нютагайнгаа  хүндэтэниие, арад зоноо   амаршалха хүсэлөө  мэдүүлһэн  хандалга-бэшэг бэлдэгты. Захил  соогоо  бэлэн үреэлнүүдые олоор табингүй, амаршалха ушар, шалтаг,  хүн тухай  өөрынгөө үгөөр хөөрэгты,  һанаһан бодолоо, хүсэлөө  сэдьхэлһээ  дамжуулагты.  Һайндэрэй  уран һайханай бэлэг     дэлгэгты.  (мэргэжэлтэ дуушанай дуу захиха ,али өөрын, танил зоной  дуулаһан дуу, шүлэг, үгүүлэл… хаагаад г.м.)

Ажалаа диктофон дээрэ  уран хурсаар нютаг хэлээрээ уншаад,  MP3 файл,  exexelen@gmail. com хаягаар эльгээхэ.

 

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

 Хүндэтэ һурагшад, багшанар!  

Буддын шажан,  түрэл Буряад хизаар, арадай   ёһо заншал,  түүхэдэ зорюулһан асуудалнуудаар тестнүүд https://xesheel.exexelen.ru/ бэлдэгдэн гараба. Энэ тестнүүдһээ Буддын шажан, Сагаан һара гэһэн сэдэбүүдээр онлайн шалгалта үнгэрхэ. Февралиин 5-да 15.00 сагһаа онлайн аргаар бүлэгэй нэгэ  гэшүүн сайт дээрэ регистраци хэхэ,  удаань  маанадай дурадхаһан тест  энэ урилдаанда орогшод нэгэ зэргэ дүүргэхэ.

Бүхы һургуулинуудай тестын дүн,  дүүргэһэн саг компьютертэ бүридхэгдэхэ. Янжима Ивахиновагай «Асуудалнууд. Тестнүүд. Оршуулганууд» гэһэн номоор  бэлэдхэлэй хүдэлмэри хэжэ болоно. Энэ сайт https://xesheel.exexelen.ru/ дээрэ үгтэһэн тестнүүдээр февралиин 5 болотор һурагшад бэеэ һорихо,  мэдэсээ  бэхижүүлхэ  аргатай.

Регистрация и запись на курс: https://yadi.sk/i/qnlziaYiWptcmg

Как проверять вопросы: https://yadi.sk/i/7Mqkr4_hQQLUng

 

ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй,  хурдан түргэниинь гайхалтай,  бэлшээриин һайниие бэдэрдэг,  бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

Буян хэшэг уряалая

«Этигэл Хамбадаа Зальбарал». Уран гоёор,  хоороор   уншалгын урилдаан.  Зальбаралай бадагуудые уншаха www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой һан соо Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаад,  үгэнүүдынь зүбөөр,    тодоор  үгүүлэн уншаха. (юрэ уншалга)

Аудиофайлаа  диктофон дээрэ бэшэхэдээ,  даабари уншахынгаа урда  һурагшад нэн түрүүн өөһэдынгөө нэрэ,  нютаг,  бүлэг-һургуули,  ангияа хэлэхэ.

 

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг,  элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша,  бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад,  хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

а) МОДОН ДАРХАН. Үгтэһэн даабари дүүргэхэдээ,   өөрын   бодол оруулжа    урлаха  гэжэ оролдогты. Модоор саг – часы урлан дархалха. Эндэ үгтэһэн  мэдээ хэрэглэн, ханын модон саг – часы урлан дархалха.

Саг тухай: Монгол туургата арад зон эртэ дээрэ үеһөө саг тухай нарин ойлгосотой байһан бэлэй. Тэдэнэй байдалдаа тааруулан болбосоруулжа, хэрэглэһээр ерэһэн һэеы гэр болбол нэгэ ёһондоо сагаа тодорхойлон мэдэхэ зэбсэг «наранай сагай» үүргэ гүйсэдхэдэг байһан гээшэ. Һэеы гэрэй тооноор ороһон наранай гэрэл гэр соо сохом юун дээрэ тудаһаарнь хэды саг болоһые тодорхой мэдэжэ болохо юм.

Нэгэ хоногые 12 саг болгожо хубаагаад, хоногой сагые 12 жэлэй нэрээр нэрлэһэн байдаг. Иимэһээ нэгэ сагынь мүнөөнэй хоёр сагтай таараха болоно:

Хулгана — һүни дунда — 23:40-1:40

Үхэр — һүни дундын хойно — 1:40-3:40

Бар — гэгээ шарлаха — 3:40-5:40

Туулай — үүр сайха — 5:40-7:40

Луу — наран мандаха — 7:40-9:40

Могой — наран хөөрэхэ — 9:40-11:40

Морин — үдэ дунда — 11:40-13:40

Хонин — үдэ хэлбыхэ — 13:40-15:40

Бишэн — наран орохын урда — 15:40-17:40

Тахяа — наран орохо (жаргаха) — 17:40-19:40

Нохой — боро хараан — 19:40-21:40

Гахай — одод гараһан хойно — 21:40-23:40

 

б) УРАН БАРИМАЛ (пластилин)  Түмэр сагаан үхэр жэл (буха бэшэ) угтуулан,  2021 оной һүлдэ тэмдэг болохо эзэндээ хайратай Үхэрэй дүрэ урлан зохёохо даабари.

 

Хүндэтэ һурагшад,  онлайн түхэлөөр үнгэрхэ наадамда уран дархашуул болон уран барималшад! Хэһэн бүтээлнүүдэйнгээ гэрэл зурагуудые хэдэн талаһаань буулгаад эльгээгты,  шүүгшэ Чимит лама фотозурагуудартнай оноонуудые табиха (хүүгэдэйнгээ фото буулгахаа ба нэрынь бэшэхээ бу мартагты).

ШАНГУУД ТУХАЙ

1,  2,  3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга,  20 мянга,  10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.

 

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

  1. Л. Намжилон «Волшебные четки», У-Ү,  1996 он.
  2. Л. Намжилон «Золотые четки» У-Ү, 2001 он.
  3. С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи» У-Ү,  2004;
  4. https://buryadxelen.com/»Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Минии бэе»,  «Ёһо заншал»,  «Буряад арад»,  «Эхэ нютаг»;
  5. «Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова», 2016,  2017,  2018,  2019; 2020. Ссылкэ:

https://docs.google.com/document/d/1ejak22tQ0qVnAr_lr8LIgBuv7LaNDtRtdbjHDGftpQs/edit#heading=h.3dpy54d6sgj9

  1. «Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи», «Даши Чойнхорлин» университедэй хэблэл,  Ивалга,  2016 он;
  2. «Буряад үнэн» сонин болон бусад сонин, сэтгүүл,  номууд;
  3. Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4356/
  4. Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4357/
  5. Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;
  6. «Буряад хэлэнэй тобшо тайлбари толи», У-Ү,  2004
  7. http://soyol.ru/bur/

 

Тестовый конкурс тестовый конкурс

Согласие на обработку данных Согласие на обработку перс данных

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


Манай һонинууд тухай бэшэгүүдые абажа байгты!