мэдээсэл

ЭХЭ ХЭЛЭН – СЭНХИР ДЭЛГЭСТЭ

Оросой Холбооной Буддын шажанай заншалта Сангхын үүсхэлээр һургуулинуудай һурагшад Ивалгын дасанда сугларжа мүрысэдэг болоһон гэжэ дуулаагүй хүн үгы юм бэшэ гү?

Эхилһэнһээ хойшо һургуулинууд 10 дахин суглараад байна. Мүрысөөнһөө мүрысөөндэ хабаададаг һургуулинуудай тоо олошорһоор олошоржо, һүүлэй мүрысөөнүүдтэ 90 шахажа байна гээшэ. Эрхүү можын, Үбэр-Байгалай хизаарай мүн Буряад ороной ехэнхи аймагуудай һургуулинууд хабаадана. Хүүгэдэй сугларха бүри нэгэ шангашаг шадалтай эбээн тэдхэгшэ олдоод лэ, энэ наадануудаа һаадгүй үнгэргэхэ арга олгоод лэ байна.

Эндэ онсолон хэлэжэ, бахархан баярлахаар ушар 7-дохи нааданһаа захалаад бии болоо бэлэй, ушар юуб гэхэдэ имагтал 7-дохи нааданда дээрэ хэлэгдэһэн шангашаг шадалтай эбээн тэдхэгшэдэй тоодо ороһон Буряадаймнай агаарай долгиндо болон сэнхир дэлгэстэ дамжуулагнуудые ябуулжа байдаг хамжаан (ГТРК «БУРЯТИЯ») наадануудта шэнэ маяг оруулаа. 7-дохи наадан заншалта ёһоороо дасанайнгаа ехэ һургуулиин танхим соо үнгэрөөд, хоёрдохи үдэртөө 19 сагһаа 21 саг болотор хоёр сагай туршада сэнхир дэлгэсээр сэхэ дамжуулга үнгэргэгдөө.

Сэнхир дэлгэсэй агаарай долгиндо гаралга гээшэ баһал ехэ мүнгэнэй гаргашатай юм гэжэ ойлгохо ёһотойбди. Тиигээд лэ 7-дохи, 8-дахи, 9-дэхи, 10-дахи наадануудай хоёрдохи үдэрнүүдтэ дасан дээрээ хабаадажа, һургуулинууд хоорондоо мүрысэдэг хүүгэд отог, нютагаараа 6 бүлэг боложо эблэрээд, мүн лэ мүрысөөнэй гуримаар хабаадана гээшэ. Ямар 6 бүлэг бэ гэбэл: Хори буряадуудай, баргажан буряадуудай, сэлэнгэ буряадуудай, эрхүү буряадуудай, хонгоодор буряадуудай, тиихэдэ Буряадай бүхы шахуу аймагуудһаа олон мянгаараа Улаан-Үдэ нүүжэ ерэһэн буряадуудай бүлэг (эдээнээ Хамба лама “эмигрантнууд” гэдэг).

7-дохиһоо хойшо үнгэрһэн дүрбэн наадануудые хараһан зоной һонирхол үндэр, буряад арадаймнай яряанай хэлэн хосоржо байна гэтэр иигэжэ һэргэжэ, тэрэ мүртөө хүгжэжэ байхадань арад түмэнэй бахархал ехэ. Энэ ушараар Буряадайнгаа телевидениин хамта олондо, захирал М. В. Урбаевада, буряад хэлэн дээрэ дамжуулгануудые бэлдэжэ, агаарай долгёор арад түмэндөө эльгээжэ байдаг бүхы сурбалжалагшад, найруулагшадта энэ хэрэгтэ хабаатайшуул, Хамба лама Дамба Аюшеев түрүүтэй эмхидхэлэй хороон ехын ехэ баярай үгэнүүдые мэдүүлжэ байна. Юуб гэхэдэ 7-дохи мүрысөөнһөө хойшо сэнхир дэлгэсээр сэхэ дамжуулгада ороһон хүүгэдэй отог нютагаараа хамтарһан дүрбэн мүрысөөнүүд бултадаа мүнөө юртэмсын бусайдаһан (интернет) соо оруулагдаа, һонирхоһон хүн бүхэнэй һаадгүй хараха арга олдобо гээшэ.

Наадануудые энэ буудалда орожо хараарайгты: http://bgtrk.ru/national/tv/ekhe-khelen-manay-bayalig/

 

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын XI наадам

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

Эбээн тэдхэгшэ: Буряад Уласай болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаман

 «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн hургуулинууд хоорондын Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг заншалта буряад хэлэнэй наадам 2016 оной 4 һарын 22-23-да үнгэрхэнь.

 Наадамай зорилгонууд­

• Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
• Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.

1. Наадамай үнгэрхэ болзор, хаяг:

• Наадамай I, II шатанууд 2016 оной 4 һарын 22-то «Даши Чойнхорлин» гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида үнгэрхэ (Ивалгын дасан). Бүридхэл: 4 һарын 22-то үглөөнэй 9:00 сагһаа 10:00 саг хүрэтэр.
• Наадамай III телевизионно шата 4 һарын 23-да Буряадай гүрэнэй телевиденидэ үнгэрхэ.

1. Наадамда хабаадагшад

Долоон хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ).

1. Наадамай эрилтэнүүд

• Наадамда хабаадагшад түрэл хэлээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
• Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлээр хэлэхэ, хөөрэхэ, мүрысөөгөө хамгаалха

            Нэмэлтэ мэдээсэл: Хүндэтэ һурагшад, командын гэшүүд Буддын шажанай Ехэ һургуулиин танхимуудаар таража, туд тудтаа даабаринуудые дүүргэхэ. Тэдэнэй абаһан баллнуудаар һургуулиин бүлэгүүдтэ һууринууд олгогдохо.

 

Наадамда хабаадаха бүлэгэй зүгһөө мэдүүлгэ 2016 оной 4 һарын 19 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээгты.  Ябуулһан мэдүүлгэтнай урилдаанда хабаадахые баталһан мэдүүлгэ болоно.

 

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

Аймаг ________________________________________Һургуули______________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ _______________________________________

Холбоо бариха утаһан, e-mail:__________________________________________

Гэрэй хаяг:___________________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
______________________________________________________________________

ИНН, СНИЛС:_______________________________________________________________

 

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаан, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

 

Шагайнууд хонин, ямаан, тэмээн, морин, үхэр гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр» болодог юм.

I ШАТА

1. МОРИН ТАЛА

а) Нютаг хэлэнэй толи

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!

 

1. ХОНИН ТАЛА

а) Блиц-урилдаан

б) Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй

 

1. ҮХЭР ТАЛА:

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

б) Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай

в) Уянгын шүрэ үлхэе

 

1. ЯМААН ТАЛА:

а) Этигэл Хамбадаа Зальбарал

б) Доншуур маани

 

1. ТЭМЭЭН ТАЛА

а) Уран гартан

б) Уран баримал

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамбын шан абалгын тэмсээн

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

а) Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи

Хүдэлмэриин хэмжээн: 2000-3000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй. Эльгээһэн хүдэлмэринүүд бэлдэгдэжэ байһан «Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толидо» орохо. Хэһэн хүдэлмэриеэ 4 һарын 19 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ. Жэшээ:

АХАЛАГЧ юум. н. главный. Ахалагч бухгалтер.

БАРАГДАХ үйлэ үгэ закончиться. Гурил барагдах болоо.

БУУЗ юум н. бузы. Халуун бууз.

ГАВШАГАЙ тэмд. н. ударный. Гавшагай ажилчин.

ААЖИИ юум. н. бабушка. Аажии манайда ерээ.

БЭЭЛЭЙ юум. н. рукавицы. Дулаан бээлэй.

Нютаг хэлэнэй үгэнүүдые суглуулжа, согсолһон толинуудаа хэблэлдэ тушаахаар болгожо бэлдэгты, заһагты. Дээрэ үгтэһэн жэшээнүүдэй гуримаар бүхы текстэеэ зүбөөр, алдуугүйгөөр бэшэгты.

Үйлэ үгэнүүдые ямар нэгэн түхэлөөрнь словарна статьяагай эхин болгоходо буруу. Монголшо эрдэмтэдэй баримталдаг ёһоор үйлэ үгэнүүд словарна статьяагай гол (эхин) үгэ болоходоо, ерээдүй сагай причастиин формодо байха ушартай. Толи соо энэ үгэ иигээд тайлбариланхай байха ёһотой: НААДАХА үйлэ үгэ играть. Үхибүүд газаа наадана.

Зарим толинууд соо ниилэлдэжэ сугтаа хэрэглэгдэдэг болоһон үгэнүүд үнгэрһэн сагай формодо байна: гээгдээ, нарин хээлеэрээ нара хараа, пирд гүүлээ г.м. Тиимэһээ гол үгэнүүд заал һаа ерээдүй сагай причастна формодо байха ёһотой. Жэшээ: бульшархай шошоо – иимэ үнгэрһэн сагай глаголой формодо байхагүй, харин эхин үгэнь ерээдүй сагай причастна формодо байха ёһотой: БУЛЬШАРХАЙ ШОШОХО үйлэ үгэ воспаляться – о железах. Даараад, Бадмын хүбүүнэй булшархай шошоо.

АНХАРАГТЫ, зарим толинуудта литературна хэлэнэй үгэнүүд сасуулагдан оруулагдаһан байна. Тиимэ сасуулга хэхэ хэрэггүй, тэрэнээ болюулагты. Хэдэн графа (таблицаһаань гаргаха) хэжэ хубаангүй, гол үгэ бүхэнииень шэнэ мүрэһөө эхилээд, словарна статьяагай дүүрэхэдэ, точко табиха. Дээрэ харуулагдаһан жэшээ баримталжа, толиёо бэлдэгты. Заабол, толиин хуудаһанай тоо доодо баруун углуудань табигты. Хэлэгдэһэн ёһоор хэгдээгүй толинуудай балл доошолуулагдаха. Үшөө дахин һануулая, ямар нэгэн үгын ямараар хэрэглэгдэдэгые заабол тодо жэшээгээр харуулаха. Илангаяа 2016 ондо хэблэгдэхэ 10 толинуудые бэлдэжэ байһан багшанар толинуудтаа анхаралаа хандуулагты. Улаан-Сүхын Шаргалжанай толи; Кабанскын Корсаковын толи; Баргажанай Уланай толи; Захааминай Санагын толи; Сэлэнгын Ноёхоной толи; Сэлэнгын Үбэр-Зөөхэйн толи; Хяагтын Мөөрөөшын толи, Зэдын Дэрэстэйн толи, Хяагтын Энхэ-Талын толи, Зэдын Гэгээтэйн толи.

Удаан, түргэн аялгануудта анхаралаа хандуулагты! Оршуулгыень зүбөөр үгэхэеэ оролдогты.

http://buryadxelen.com/download/?download=3;

http://buryadxelen.com/download/?download=3 Буряад шрифтнуудые энэ сайтаһаа абажа, зүбөөр хэрэглэгты.

Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй бүлэгүүд нютагайнгаа зоной обог, нэрэ, ара нэрэнүүдэй удха тайлбарилха – нэрэнүүдэй толи, словарь ономастики бэлдээд, 4 һарын 19 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ. Илангаяа, нютагай зоной угай һарбаалжангуудта хандан, жэнхэни буряад эртын нэрэнүүдые суглуулхаяа оролдогты.

 

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе!

Буряадшалһан зохёолнуудайнгаа сан баяжуулжа, Лев Толстойн үшөө 6 шэнэ үгүүлэл оршуулаад, апрелиин 19 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ. Наадамай сайтаһаа гэрэй даабари гэһэн бүлэгһөө http://ehehelen.ru/lev-tolstojn-rasskazuud-x?-naadam/ Л. Толстойн үгүүлэлнүүдые оложо абагты. Оршуулгын хүдэлмэри орёодо тоологдожо, сэгнэлтын оноо 01-15 хэмжээнэй байха.

 

 

ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи мүрысөөн.

а) «Будаадын шажантанда дурасхал болохо бодолнууд, хэрэгтэй сургаалнууд. Байгал үргэн далаймнай» гэһэн сэдэбүүдээр блиц-урилдаан үнгэрхэ. Уридшалан http://ehehelen.ru/blits-urildaan-h-naadam/ гэһэн сайт дээрэ үгтэһэн асуудалнуудһаа тэрэ дороо нэгэ үгөөр, мүн богонихон мэдүүлэлээр харюусаха асуудалнууд үгтэхэ. Сүмэржэ нирваанда орохогүйш гэһэн дуунда анхаралаа хандуулаарайгты. http://ehehelen.ru/nomoi-san/ — эндэ «Шухала хэрэгтэй сургаалнуудые» харагты.  Байгал далай тухай асуудалнуудта харюу бэдэрхэдээ, буряад хэлэнэй сахим һураха бэшэг хэрэглэгты.

б) «Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй» гэһэн урилдаанда бүлэг бүхэн жюриин дурадхаһан «Ералаш» гэһэн уран һайханай хүүгэдэй сэтгүүлһээ хэһэгүүдые http://ehehelen.ru/videomaterialnuud/eralash-xi-naadam/ гэһэн хаягаар медиаматериалнууд соо хараад, үгтэһэн 3 даабариин али нэгыень шэлэн дүүргэхэ.

Мүрысөөнэй эрилтэнүүд:

1) «Ералаш» сэтгүүлһээ абтаһан хэһэг оршуулаад, «ами оруулан» дамжуулха (озвучка). Энэ даабари дүүргэгшэдтэ 1-7 оноо табигдаха.

2) «Ералашһаа» үгтэһэн хэһэгтэ өөрын сюжет зохёогоод, ураар наадан тааруулха. Энэ даабари дүүргэгшэд 1-10 оноо абаха аргатай байха.

3) Һургуулиингаа байдалһаа нэгэ үзэгдэл, ушар абаад, али үгы һаа зохёогоод, «Ералаш» зохёон буулгаха. Зохёон байгуулһан ажалаа флэшкэ дээрэ асараад, тэрэнээ хамгаалжа «ами оруулха» . Энэ хүдэлмэри дүүргэгшэдтэ 1-13 оноо табигдаха.

4) Даабарида үгтэхэ саг: 2 -2,30 мин.

Энэ даабари дүүргэхэдээ, нютаг хэлэнэйнгээ аялга, онсолиг дамжуулха шухала гэжэ бүгэдэндэ һануулая!

 

ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

Команда бүхэнһөө нэгэ-нэгэ түлөөлэгшэ Даян дэлхэйн сэдэбүүдээр урилдаха: амитан, шубуун, загаһан, ургамал, хорхой шумуул. («Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэг хэрэглэхэ)

1 шата: Гэрэл зураг хараад, зүбөөр нэрлэхэ (юумэнэй нэрэ);

2 шата: Гэрэл зураг хараад , шанар шэнжыень тэмдэглэхэ (тэмдэгэй нэрэ);

3 шата: Юумэнэй юу хэдэгые, хаана яажа амидардагые тэмдэглэхэ (дайбар, үйлэ үгэнүүд )

4 шата: Үгтэһэн зурагуудаар холбуулалнуудые һанаха. Жэшээнь: аймхай шандаган, үндэр хуша г.м.

5 шата: Энэ шатада гарагшад үгтэһэн гэрэл зурагай удха нэгэ, хоёр мэдүүлэлээр тайлбарилха. Жэшээнь, Борбилоо манай эндэ үбэлжэдэг шубуун юм.

б) «Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай». 

Хүнэй хүмүүжүүлдэ хэрэглэмээр оньһон хошоо үгэнүүд сэдэбүүдээрээ сайт дээрэ үгтэхэ.

http://ehehelen.ru/nomoi-san

Урилдаанда хабаадагшад оньһон үгэнүүдые сэдэбээрнь хубаан хэлэхэ зэргэтэй. Сайтын номой санда ороһон оньһон үгэнүүдые мүн нютагтаа хэлэдэг оньһон хошоо үгэнүүдые суглуулан,

урилдаандаа хэрэглэгты.

Сэдэбүүд:

1) Эрдэм,һургаал

2) Зүб. Буруу. Хоб. Үнэн. Худал. Сэхэ

3) Муу. Һайн

4) Наһан. Бүлэ. Ураг. Басаган. Хүбүүн

в) «Уянгын шүрэ үлхэе»

Уран уншагшадай дунда үнгэрхэ урилдаан. Х, XI наадануудта оршуулһан Лев Толстойн зохёолнуудһаа нэгэ һонин удхатай үгүүлэл шэлэн абаад, 2 минута үлүү бэшэ саг соо сээжэ уншалга дурадхаха.

Урилдаанай эрилтэ:

— танай бүлэгэй 10, 11-дэхи наадамуудта хэһэн оршуулга байха ёһотой;

– хэһэгэй хэмжүүр 2 минутаһаа үлүү бэшэ байхаар хараалагдана;

– хүнэй һонирхол татамаар өөрсэ маягтай, уран хөөрөөн байха зэргэтэй;

– нютаг хэлэнэй үгүүлбэри, аянга дамжуулһан байха.

 

ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

а) «Этигэл Хамбадаа зальбарал»

Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Командын гэшүүд жээрэбэй ёһоор тудаһан Зальбаралай бадагуудые уншаха.www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой сан соо Этигэлэй хамба ламын бүтээл татажа абаха.

б) «Доншуур маани» сээжээр гүйсэдхэхэ (http://ehehelen.ru/donshuur-maani гэһэн хаягаар үгэнь үгтэбэ. Заатагүй нэгэ бадаг бүлэгэй гол дуушан гансаараа гүйсэдхэхэ, удаань бэшэниинь тодон абаад, саашань суг үргэлжэлүүлхэ жэшээтэй.

 

ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

а) Уран гартан

11-дэхи урилдаанда, хүндэтэ басагад, гэртээ хониной гурбан арһа элдэхэ даабари үгтэнэ.

Арһанда тусхай һубаряагаар эдеэ түрхижэ, шударжа, сэбэрлэжэ, угаажа болбосоруулаад, юумэ оёхоор болгохые арһа элдэхэ гэдэг. Энэ хүдэлмэри яажа эмхидхэхэб гэжэ тодорхойлое:

• Энэ жэлэй 3 арһанай нооһыень хайшалаад, дабһатай уһан соо шиихаад, 7-8 час соо бариха (1-2 кг дабһан, 3 арһанай сүлөө эрьелдэжэ байхаар уһан хэгдэхэ).
• Уһанһаа арһануудаа гаргаад, хүрьһыень(мездра) хюһаха, удаань тусхай бодос (раствор) арһандаа түрхихэ (1 литр уһанда 50 грамм 70% уксусна кислота. Уһанай шэрүүн байбал, 200 гр. сода хэжэ уһаа зөөлэрүүлхэ). Һүүлдэнь арһаяа үшөө 6 часай туршада уһан соо байлгаха.
• Арһаяа сэбэр уһан соо угаагаад хатааха, удаань дотор талаһаань эмульси түрхихэ. Нэгэ арһандатнай 200-300 грамм эмульси орохо. Арһа элдэлгэдэ тон хэрэгтэй болохо зүйл – эмульси ВСГТУ-гай кожа-мех факультедэй кафедрада хандажа абахада болохо. Утасайнь дугаар: 89021676824.
• Арһаяа элдэхэ, сэбэрлэхэ, халимнаха (снимать остатки жира со шкуры) Тусхай бэлэдхэл хэжэ, энэ ажал дүүргэнэбди (1 литр халуун уһанда 10 грамм 12-дохи номерой индустриальна тоһо нэмэнэбди. Дээрэнь 1 грамм превоцела, 2-3 дуһал скипидар нэмээд, халуун уһанда худхаха. (12-дохи номерой тоһоной үгы байбал, 20-дохи номерой индустриальна тоһо адли хэмжээгээр 5-дахи номерой тоһонтой холижо бононо). Энэ бэлдэһэнээ арһандаа түрхихэ, гараараа эмиржэ, арһаяа элдэхэ хэрэгтэй. Индустриальна тоһо, превоцелла тухай нютагайнгаа шэрээтэ ламанарта мүн Аюр ламада хандан,

8-929-474-1020 зүбшөөл абажа болоно.

Мүн арһа элдэлгэ тухай Ивалгын дасан тусхай кино буулгажа, наадамай сайт дээрэ табинхай http://ehehelen.ru/honinoj-arha-eldelge/ , тэрэниие анхарагты.

Хэрэглэһэн зүйлнүүд юундэ туһатайб гэжэ анхарагты!

– Уксусна кислота – арһаяа элдэб микробһоо сүлөөлнэ;

– Эмульси – арһаяа бүхэ болгоно;

– Индустриальна тоһон – арһа зөөлэрүүлнэ;

– Превоцелла – тоһо, өөхэнһөө сэбэрлэнэ;

– Скипидар – арһандаа хэрэгтэй бодос шэнгээнэ

 

Урилдаанай энэ шатада урда наадамай даабари (бээлэй оёхо) дүүргээд асарха. Удаань багшын хүтэлбэри доро шэнэ урлал бүтээхэ.

Гэртээ элдэһэн 3 арһаараа мүрысөөнэй үедэ басагаднай мэргэжэлтэдэй хүтэлбэри доро мүнөө үедэ хэрэглэхээр зүйлнүүдые бүтээхэ, оёдолой шэнэ онол аргануудтай танилсаха. Ажалдаа хэрэглэхэ утаһа, зүү, хурабша г.м абаад ерэхэ хэрэгтэй. Бултандатнай амжалта, зохёохы ажалдатнай абьяас хүсэе!

 

б) Уран баримал

Энэ мүрысөөндэ хабаадагшад гэртээ «Манай нютагай зэрлиг амитан» гэһэн сэдэбээр пластилинаар өөрын гараар нэгэ бүтээл хээд ерэхэ. Ерээд, багшын үзэмжөөр шэнэ уран баримал бүтээхэ.

 

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

а) «Буряадай дасангуудай сахюусанууд, субарганууд, нангин шүтөөнүүд», Изагуурай табан бурхад, Арбан хангал гэһэн сэдэбүүдээр тестовэ хүдэлмэри үгтэхэ. Изагуурай табан бурхад, Арбан хангал http://ehehelen.ru/nomoi-han/ гэһэн сайтын номой сан сооһоо татажа абаха.

 

1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха. Мүрысөөндэ хабаадаһан бүлэгтэ баталамжа бэшэгүүд үгтэхэ. Наадам бүхэнэй удаа багшанарта үгтэдэг баталамжа саашадаа гурбан наадамай нэгэ удаа үгтэхэ гэһэн шиидхэбэри абтаба.

Хамба ламын гол шан абалгын тэмсээндэ илагшадта мүнгэн шангууд барюулагдаха.

 

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

Л.Б. Намжилон. «Шэдитэ эрхи», «Алтан эрхи»;

С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева. «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;

«Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд; «Эхэ нютаг» бүлэг соо үгтэһэн «Байгал далай» гэһэн сэдэб, «Наадан һурая» гэһэн бүлэг соо «Даян дэлхэй» нааданда анхаралаа хандуулагты.

Буряадай суута ламанар тухай мэдээн (Интернет);

«Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;

Ц. Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү.,1988

И. Мадасон “Буряад арадай оньһон, хошоо үгэнүүд”, У-Ү,1960

http://ehehelen.ru

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com Я. Ц. Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

 

ЧТО ПОСЕЕШЬ – ТО ПОЖНЕШЬ

В минувшую пятницу в Иволгинском дацане состоялся Х конкурс по бурятскому языку «Эхын хэлэн – манай баялиг» – «Материнский язык – наше богатство». В очередной раз Буддийский университет «Даши Чойнхорлин» принимал в своих стенах участников этого конкурса – 69 команд из районов Бурятии, города Улан-Удэ, Забайкальского края и Иркутской области. Многие из детей стали постоянными участниками очень трудных, но увлекательных состязаний.

От конкурса к конкурсу можно отметить, что улучшаются итоги, меняется само отношение детей, педагогов и родителей к изучению родного языка, истории родного края, ее культуре и традициям – в этом большая заслуга его организаторов, придумывающих разнообразные и познавательные конкурсы.

Открывая конкурс, Пандито Хамбо лама Дамба Аюшеев подчеркнул его значение для бурятского народа. Его духовный замысел можно сравнить с посевом семян, плоды которых будут пожинать не только нынешнее поколение молодежи, но и их дети. Сегодняшние участники конкурса не дадут забыть не только язык предков, но и исконные традиции, ремесла, веру народа. Буддийская традиционная Сангха России, инициируя мероприятие, обращает особое внимание участию в нем девочек, будущих матерей, которые и должны стать носителями и хранителями материнского языка.

В зале Буддийского университета «Даши Чойнхорлин» царит настоящая праздничная атмосфера – дети в ярких нарядах, сшитых с соблюдением особенностей национальной одежды своих родов, со множеством задорных косичек словно яркие цветы, распустившиеся на весеннем лугу. Большую работу проводят учителя школ, чтобы подготовить свои команды – к преподавателям бурятского языка во многих школах теперь подключаются учителя истории, начальных классов, а также родители. Оказывается, в некоторых селах начали проводить свои местные конкурсы бурятского языка и это очень похвально.

– Подобный конкурс у нас в Мухоршибирском районе провели 3 марта в Галтае, – рассказала Дадагма Нимаевна Дамбиева, работающая заведующей детским садом в селе Алтачей. Она приехала на конкурс в Иволгинский дацан вместе с командой Цолгинской СОШ, в которой участвуют трое детей из ее семьи. В ее приемной семье пятеро сыновей, четверо из которых по национальности русские.

Организаторы конкурса каждый раз придумывают новые интересные номинации. На прошедшем конкурсе команды впервые исполняли колыбельные песни. Ребята в поисках текстов песен записывали старинные колыбельные у своих бабушек, а также некоторые команды сочинили для песни свои слова. Так, Дарима Дугарова из села Сорок Окинского района узнала песню своей бабушки Балдановой Татьяны Гончиковны, которую она пела ее маме, а после и своим внукам, которых помогает воспитывать и сейчас. А преподаватель бурятского языка улан-удэнской школы № 54 (Исток) написала слова колыбельной для своей команды «Жаргалтай бүлэ» («Счастливая семья»).

Команды принимали участие в конкурсах по олимпийской системе на лучшее знание бурятских пословиц и поговорок, соревновались в знании бурятских слов по определенным темам, озвучивали «Машины сказки» на бурятском языке, проходили тестирование на знание буддийских святынь Бурятии.

Уже традиционным стал конкурс «Умелые руки» – девочки соревновались в умении работать с овчиной: выкраивали и шили теплые рукавички, а также выполнили домашнее задание выделать шкуры и сшить мягкие домашние унтики. Традиционно юные мастера занимались лепкой, в этот раз буддийского орнамента. Также в большом зале Буддийского университета была представлена выставка юрт, которые ребята сделали как домашнее задание. Каких только юрт здесь ни было: войлочные и деревянные, даже из маленьких оцилиндрованных бревен, возле юрт – коновязи, а вокруг – пять видов домашнего скота, у некоторых – почти целые отары овец, а у окинцев – яки. Древние жилища своих предков дети оживили фигурками танцующих на его фоне ёхор и борцов «Бүхэ барилдаан». А в самих юртах мебель расставлена по всем правилам, сразу понятно, где женская половина, где мужская. У кого-то стояли миниатюрные маслобойки, висели седло и колыбелька и даже буузы на столе.

Весь день был наполнен напряженными состязаниями. По их результатам первое место заняла команда Жаргалантуйской СОШ Селенгинского района, на втором месте школьники из Орлика Окинского района, на третьем – знатоки бурятского языка из Ноёхонской СОШ Селенгинского района.

Какой огромный труд делается как участниками состязаний и их учителями, так и организаторами. Среди самых активных людей можно назвать сотрудников информационного центра министерства культуры РБ Жанну Дымчикову, Дыжит Батуеву, заслуженного работника культуры РФ, поэта Николая Шабаева, заслуженного учителя России Янжиму Ивахинову и многих других. Большую работу проводят преподаватели Буддийского университета «Даши Чойнхорлин», на местах – настоятели дацанов.

Конкурс «Эхын хэлэн – манай баялиг» – «Материнский язык – наше богатство» каждый раз становится значимым событием. Четвертый раз ГТРК «Бурятия» в прямом эфире проводит телевизионную версию конкурса – у него уже появились постоянные зрители, ждущие его трансляцию.

Те, кто не знал об этом, могут посмотреть телевизионную версию на сайте телекомпании , а с более подробными итогами конкурса по номинациям каждый желающий может ознакомиться на сайте конкурса: ehehelen.ru.

http://www.arigus-tv.ru/news/item/80578/

Серафима ОЧИРОВА

Фото автора

 

ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРҺЭН 10-ДАХИ УРИЛДААНАЙ ДҮНГҮҮД

Буддын шажанай заншалта Сангхын дурадхалаар «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн hургуулинууд хоорондын Ивалгын дасанда үнгэржэ байдаг буряад хэлэнэй  заншалта мүрысөөнүүд 2016 оной 3 һарын 11-дэ үнгэржэ, хойто үдэрынь эндэ хабаадагшад отог нютагуудаараа хубааран, 6 бүлэг болоод, Буряадай Гүрэнэй сэнхир дэлгэсэй сэхэ дамжуулгада хоёр сагай туршада мүн лэ мүрысэжэ хабаадалсаа.

Энэ ехэ хэмжээ ябуулгын зорилгонуудые богони тэды һануулан хэлэбэл иимэ:

= Буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулха;

= Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.

 

Энэ удаа Худалдаа наймаанай «Абсолют» гэһэн бүлэг эбээн тэдхэжэ оролсоод, шагналай болон бусад гаргашануудые бэе дээрээ даажа абаа.

Эхилээд үдэрэй туршада нэрлэгдэһэн заабаринуудаар үнгэрһэн мүрысөөнүүд ямар дүнтэй гараа юм гэжэ хараябди:

 

БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ НЮТАГАЙ АЯЛГЫН ТОЛИ

 

I ҺУУРИ Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

II ҺУУРИ Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули

III ҺУУРИ  Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ!

 

I ҺУУРИ Эрхүү можын Оһын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан

II ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули

III ҺУУРИ Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын  дунда һургуули

 

БУДДЫН ШАЖАНТАНДА ДУРАСХАЛ БОЛОХО БОДОЛНУУД (Блиц-урилдаан)

 

I ҺУУРИ Найданова Женя, Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули

II ҺУУРИ Раднаева Алтана, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

III ҺУУРИ Халзанов Арсалан, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

 

УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ (Машын үльгэрнүүд)

 

I ҺУУРИ Дашиев Ардан, Ахын аймагай  Өөрлигэй дунда һургуули

II ҺУУРИ Базарова Лена, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули

III ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуулиин «Эрмэлзэл» бүлэг

 

ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

 

I ҺУУРИ Доржиева Лида, Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг

II ҺУУРИ Цыдыптарова Сэсэгма, Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули

III ҺУУРИ Очирова Балжима, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

 

ОНЬҺОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

 

I ҺУУРИ Самбялова Эржена, Ахын аймагай  Өөрлигэй дунда һургуули

II ҺУУРИ Бутитова Дарису, Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат

III ҺУУРИ  Буянтуева Аяна, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

 

ДОНШУУР МААНИ

 

I ҺУУРИ Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

II ҺУУРИ Баргажанай аймагай Лугшахаанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули

 

УЯНГЫН ШҮРЭ ҮЛХЭЕ (Үлгын дуунууд)

 

I ҺУУРИ Зэдын аймагай Доодо-Бургалтай  дунда һургуули

II ҺУУРИ Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули

III ҺУУРИ Эрхүү можын Оһын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан

 

УРАН ГАРТАН

 

I ҺУУРИ Ухинова Найдалма, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули

II ҺУУРИ Субанова Намсалма, Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат-һургуули

III ҺУУРИ Жигжитова Вика, Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

 

I ҺУУРИ Доржиева Сэлмэг, Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын  дунда һургуули

II ҺУУРИ Сабанов Мунхэ-Жаргал, Ахын аймагай  Өөрлигэй дунда һургуули

III ҺУУРИ Нагуслаев Даба, Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат-һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ (Гэрэй даабари)

 

I ҺУУРИ Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

II ҺУУРИ Баргажанай аймагай Лугшахаанай дунда һургуули

III ҺУУРИ Хориин аймагай Хориин 2-дохи дунда һургуули

III ҺУУРИ Эрхүү можын Оһын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан

IV һуури Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат

IV һуури Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуулиин «Эрмэлзэл» бүлэг

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН (тест)

 

I ҺУУРИ Аюшеева Дарья, Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули

II ҺУУРИ Нимаева Оюна, Хориин аймагай Хориин 1-дэхи дунда һургуули

III ҺУУРИ Забанова Сэлмэг, Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуулиин «Эрмэлзэл» бүлэг

IV һуури Буянтуева Аяна, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

V һуури Дабаин Александра, Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули

VI һуури Жамбалов Нацагдоржо, Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули

VII һуури Пагбаева Наташа, Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули

VIII һуури Балданов Банзарагша, Хориин аймагай Хориин 2-дохи дунда һургуули

IX һуури Аранжапова Ирина, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

X һуури Чойдонов Арсений, Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули

 

Тиигэжэ хабаадаһан бүхы һуургуулинууд хоорондын дүн иигэжэ гараба:

 

ҺУУРИ	Һ У Р Г У У Л И Н У У Д	ОНОО
1	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	104,55
2	Ахын аймагай  Өөрлигэй дунда һургуули	103,05
3	Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули	101,2
4	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	94,85
5	Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	91,85
6	Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули	90,25
7	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг	88,9
8	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат-һургуули	88,85
9	Бэшүүрэй  аймагай Харланай үхибүүдэй бүлэг	86,95
10	Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули	85,9
11	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуулиин «Эрмэлзэл» бүлэг	85,7
12	Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат	85,15
13	Эрхүү можын Оһын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан	85,1
14	Ахын аймагай  Саяанай дунда һургуули	84,3
15	Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули	84,1
16	Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули	83,3
17	Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	83
18	Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули	82,55
19	Хориин аймагай Хориин 2-дохи дунда һургуули	81,85
20	Хориин аймагай Хориин 1-дэхи дунда һургуули	81,6
21	Ахын аймагай   Бүрэнголой дунда һургуули	81,15
22	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	79,25
23	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	79,05
24	Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули	79
25	Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули	77,65
26	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	77,5
27	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	76,55
28	Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургуули	75,75
29	Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули	74,5
30	Зэдын аймагай Алцагай дунда һургуули	73,15
31	Хяагтын аймагай Хүдэрэ-Сомоной дунда һургуули	73,05
32	Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули	72,85
33	Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули	71,65
34	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын  дунда һургуули	70,35
35	Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули	69,55
37	Хурамхаанай аймагай Аргатын дунда һургуули	69,1
36	Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули	69,1
38	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	68,35
39	Зэдын аймагай Борьёогой дунда һургуули	68,2
40	Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын  дунда һургуули	67,3
42	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын  дунда һургуули	67
41	Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули	67
43	Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын интернат- һургуули	65,25
44	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	64,35
45	Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули	64
46	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	61,6
47	Ахын аймагай  Сорогой һоёдой интернат- һургуули	60,05
48	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 6-дахи дунда һургуули	57,1
49	Мухаршэбэрэй аймагай Суулгын дунда һургуули	55,8
50	Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули	55
51	Загарайн аймагай Эрхирэгэй дунда һургуули	52,8
52	Зэдын аймагай Оёорой дунда һургуули	52,3
53	Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули	52,1
54	Эрхүү можын Алайрай аймагай Ныгдайн дунда һургуули	51,8
55	Баргажанай аймагай Лугшахаанай дунда һургуули	50,8
56	Хяагтын аймагай Наушкын дунда һургуули	50,5
57	Улаан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули	48,6
58	Улаан-Үдэ хотын 38-дахи дунда һургуули	47,9
59	Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули	43,25
60	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Солонго» бүлэг	42,8
61	Сэлэнгын аймагай  Ацуулын дунда һургуули	42
62	Улаан-Үдэ хотын 46-дахи дунда һургуули	41,85
63	Хяагтын аймагай Хяагтын 4-дэхи  дунда һургуули	35,25
64	Улаан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази	33,5
65	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын шэглэлтэй һургуулиин «Хонхонууд» бүлэг	32,3
66	Улаан-Үдэ хотын 22-дохи дунда һургуули	31,85
67	Улаан-Үдэ хотын 26-дахи дунда һургуули	28,9
68	Улаан-Үдэ хотын 63-дахи дунда һургуули	24,5
69	Сэлэнгын аймагай Һүтэйн дундa hургуули	10,8

Хойто үдэрынь, гурбан һарын 12-то, хүүгэд отог нютагуудаараа хубааран, 6 бүлэг болоод, Буряадай Гүрэнэй сэнхир дэлгэсэй, һүүлэй үедэ заншал боложо байһан, сэхэ дамжуулгада хоёр сагай туршада мүн лэ мүрысэжэ хабаадалсаа.

 

Дүнгүүдынь иигэжэ гараа гэбэл:

I ҺУУРИ  Хори буряадуудай бүлгэм – 69 оноо

II ҺУУРИ Сэлэнгын буряадуудай бүлгэм           – 68 оноо

III ҺУУРИ Улаан-Үдэ хотын буряадуудай бүлгэм – 65 оноо

IV ҺУУРИ Хонгоодор буряадуудай бүлгэм – 61,5 оноо

V ҺУУРИ Баргажан буряадуудай бүлгэм            – 59,5 оноо

VI ҺУУРИ Эхирэд-Булагадай буряадуудай бүлгэм– 55,6 оноо

 

Ээлжээтэ, 11-дэхи, мүрысөөнүүд дүрбэдүгээр һарын 22-23-най үдэрнүүдтэ үнгэрхэ гээд, бэлэдхэлээ эршэдүүлхынтнай тухайтай, дуулганабди.

 

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ: itog mart 2016

 

Сагаа һарын уулзалга Ивалгын дасанда

«Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамда оло удаа шалгаран гараһан буряад хэлэнэйбагшанартай Сагаа һарын хуралнуудай үедэ Ивалгын дасанда үнгэрбэ.

 Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэһэн «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын наадам 9-дэхи удаа үнгэрөөд байна. Хэлэн гээшэ хүнүүдэй хоорондоо харилсаха, бодолоо андалдан ойлголсохо зэбсэг гэжэ мэдэнэбди.

Манай буряад хэлэнэй лексическэ удха хоёр ехэ бүлэг болгон хубаардаг: бүгэдэндэ ойлгостой үгэнүүд (ниитэ үгэнүүд), нютаг үгэнүүд (нэгэ нютагта ойлгостой хэлэн).

Энэ наадамай зорилго хадаа нютаг хэлэнүүдые алдангүй, бүгэдэ буряадуудтаа ойлгостой, һонирхолтой болгохые оролдохо, угсаатанайнгаа хэлые хүгжөөжэ, буряад хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха гэһэн байна. Энэ наадамай ябаса хангаха хэрэгтэ буряад хэлэ, уран зохёол заажа ябаһан багшанар лэ гол хүсэн болоо гэжэ мэдээжэ. Багшанарай мэдэсэһээ,хүсэлһөө,эрмэлзэлһээ наадамай дүн гарадаг гэжэ эли.

2016 оной 2-дохи сарын 17-до 24-дэхи Хамба Лама Дамба Аюшеев «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамда оло удаа шалгаран гараһан буряад хэлэнэй багшанарые уриба. Эдэ хэд бэ гэхэдэ: Сэлэнгын аймагай Жаргалантын дунда һургуулиин багша Халзанова Арюна Юрьевна, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуулиин буряад хэлэнэй багша Ширапова Баирма Шираповна, Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули багша Болхоева Санжид-Дулма Базаровна, Яруунын аймагай Үльдэргын дунда һургуулиин багша Жамбалова Баярма Базаргуруевна, Зэдын аймагай Цагаатайндунда һургуулиин багша Балданова Баярма Дашиевна.

Уулзалга дээрэ Хамба лама эдэбхитэй багшанарые амаршалаад,
хэжэ ябаһан ажалайнгаа удха зүбөөр ойлгожо, бүхы хүсэлөө, дүршэл шадабирияа һурагшадайнгаа хүгжэлтэдэ зорюулжа ябаһандань баярые хүргэбэ.