42-дохи наадамай положени
БУДДЫН ШАЖАНТАНАЙ ЗАНШАЛТА САНГХА
«ДАШИ ЧОЙНХОРЛИН» БУДДЫН ШАЖАНАЙ ЕХЭ СУРГУУЛИ
«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»
Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 42-дохи наадам
2021 оной ноябриин 19
Эбээн тэдхэгшэ:
Буряад Уласай Засагай газарай Захиргаанай мэдээсэлэй хороон
НААДАМАЙ ЗОРИЛГОНУУД
– Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлээхэ, эхэ хэлээ хүндэлхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдээ.
– Наадамай гол зорилго – аман хэлэ хүгжөөхэ, нютаг хэлэнэй үгүүлбэриин аялга һайнаар ойлгохо, хэлэхэ дадалтай болгохо. Буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг арьбадхаха хүсэл дэмжэнэ.
– Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй урлаха, зохёохо арга боломжо хурсадхаха.
НААДАМАЙ САГАЙ ХУБААРИ
Анхарагты!!! Наадам сахим түхэлөөр үнгэрхэ. Дүн гаргалга, илагшадые онлайн шагналга ноябриин 19 үдэрэй 15.00 сагта үнгэрхэ. Наадамай эрилтэнүүдые һайн уншагты.
НААДАМАЙ ЭРИЛТЭНҮҮД
– Мэдүүлгэ, согласие, тестын урилдаан болон тус урилдаанда бэлдэн дүүргэһэн даабаринуудаа ноябриин 15 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээгты.
– Даабаринуудаа эльгээхэдээ бэшэг бүхэнэй сэдэбтэ (темэ соо) нютагайнгаа, хүдэлмэриин нэрэ бэшэгты: Жэшээнь: Аалан: дархан, баримал, сургаал, Бэлигүүн толи.
Анхарагты! Танай соносохо хүдэлмэринүүд радиодамжуулгын эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой:
– аудиофайл бэшэхэдээ хоолойгоо сэбэрээр шэнгээгты. Диктофондо үлүү абяа, шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлижэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа зарим файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.
– Бүхы ажалаа 1-2 бэшэг соо хамталаад эльгээхэ! Буддын шажанай Ехэ һургуулида шалгадаг хүдэлмэринүүдые (Этигэл Хамбадаа зальбарал, Бэлигүүн толи, Модон дархан, Уран баримал) нэгэ бэшэг соо ябуулагты.
Нүгөө бэшэг соо буряад хэлээр бэлдэһэн даабаринууд: Нютаг хэлэнэй толинууд. Хэлээ баяжуулая. Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй. (Тестовэ ажалай дүн онлайн аргаар согсологдохо).
– Анхарагты! Аудиофайл бүхэн нэрэтэй байха ёстой! Нютаг, номинаци, һурагшын нэрэ гээд. Жэшээнь: Аалан_Хэлээ баяжуулая_Буянтуева Дари. Нэрэгүй файл бү эльгээгты!
– Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ, даабари уншахынгаа урда һурагша нэн түрүүн өөрынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа хэлэхэ.
– Сахим хаягаар эльгээһэн хүдэлмэринүүдтэй шүүгшэд танилсажа, урилдаанаймнай бүхы оноонууд согсологдожо, он-лайн аргаар Zum платформа дээрэ дүнгүүдтэй бараниие танилсуулан, һууринууд олгогдохо, шангууд барюулагдаха.
НААДАМАЙ ШАТАНУУД
Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.
Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.
II ШАТА
МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ
11 һарын 15 болотор exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ.
Аймаг ________________________Һургуули___________________________
Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ ______________________
Холбоо бариха утаһан, e-mail: ____________________________________
Хабаадаха үхибүүдэй обог, нэрэ, анги…
НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД
I ШАТА
ШАГАЙН МОРИН ТАЛА
Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.
а) Бэлигүүн толи.
«Хоёр ёслолой абаха орхихо тухай хэлсэн бэлигүүн толи гэсэн үйлэ» (10 оноо) Э-Х. Галшиевай «Бэлигүүн толи» һүүлшын хэблэл, толи.
Ном – толи сооһоо 35, 36 …145,146 … 279, 280 … 306, 307 … 439, 440, 642, 643 … 767, 768 сургаалнуудһаа 2 һургаалай удхаар УРЯАЛ ЗУРАГ (плакат) мем зохёогты. Энэ уряал зурагаараа юун тухай ойлгуулхаа һанаһанаа тодорхойлон хөөрэжэ үгэхэт. Бэлигүүн толи
«Бэлигүүн толиһоо» абтаһан һургаалаар зохёоһон ажалаа ноябриин 15 болотор exexelen@gmail.com хаягаар эльгээгты. Сургаалай удха зүбөөр гаргаха гэжэ оролдогты, нютагайнгаа ламанартай зүбшэн хөөрэлдэгты.
ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА
Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.
а) Хэлээ баяжуулая… (3-4 мин.)
Ородой мэдээжэ уран зохёолшон Михаил Зощенкын 4 үгүүлэл танай анхаралда табинабди ( Зощенко).
Даабари: а) нэгэ үгүүлэл шэлэн абаад, ород хэлэн дээрэ уншаад, удхыень буряад хэлэн дээрээ хөөрэхэт.
Оршуулһанаа уншаха бэшэ, харин ойлгоһоноо өөрын үгөөр хөөрэхэ шухала.
а) үгүүлэлэй удха дамжуулхадаа, олоороо оролсон, зүжэглэн хөөрэжэ болохо.
Хэнэй бэшэһэн юун гэжэ зохёол тухай олондо хөөрэжэ үгэхэ тухайгаа радиошагнагшадта хандан мэдүүлхэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа тодоор хэлэхэ. Зохёолой удха хөөрэхын урда автор тухайнь хэдэн үгөөр хэлэхэдэ болохо. Түгэсхэлдэнь анхаралтайгаар шагнаһан зон нүхэдтөө баяр хүргэхэ. Ажалаа диктофон дээрэ уран хурсаар нютаг хэлээрээ зүжэглэн хөөрөөд, MP3 файл болгоод, exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ.
Анхарагты! Эльгээһэн хүдэлмэритнай радиодамжуулгын эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой: Аудиофайлаа сэбэрээр бэшэгты. Диктофондо үлүү абяа, шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлигдэжэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа зарим файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.
б) Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй (3-4 мин)
Импровизаци гэхэдээ, ямар нэгэ байһан юумэ, зохёолго өөрынгөө бодолоор удхыень ябууд хубилган, байдалдаа, һанаандаа тааруулан найруулһые хэлэдэг. Жэшээ уншагты: импровизация
Мүнөө 2-3 минутын туршада онтохоной удхаар эдэ 6 мультфильмнүүдэй нэгэндэ «абяа оруулагты» http://ehehelen.ru/multfilmnuud-x-naadam/
Шэлэһэн онтохонойнг оо удхыень ондоо болгоод (өөршэлэн), уран сайхан нютаг хэлэн дээрээ MP3 аудиофайл болгоод, exexelen@gmail.com хаягаар эльгээхэ. Шалгагшад аудиофайлаартнай мультфильмһээ абтаһан хэһэгүүдые сасуулан сэгнэхэ, тиимэһээ диктофон дээрэ мультфильмдэ «абяа оруулхын» урда өөрынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа хэлэхэ. (Мультфильмын видео-буулгабари эльгээхэ хэрэггүй).
ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА
Хүндэтэ һурагшад, багшанар!
«Буряад дэлхэй» гэһэн сэдэбтэ зорюулһан асуудалнуудаар тестнүүдые дүүргэхэ даабари https://xesheel.exexelen.ru/. Энэ сэдэбээр урилдаанда бэлдэхэдээ, Янжима Ивахиновагай «Асуудалнууд. Тестнүүд. Оршуулганууд» гэһэн номоор «Буддын шажан» (37-42 хууд.); Буряад зан заншал (61-66 хууд.); Элдэб түхэлэй асуудалнууд (97-99 хууд.) хубинуудые анхарагты.
Ноябриин 18-да үдэрэй 15.00 сагһаа онлайн аргаар бүлэгэй нэгэ гэшүүн сайт дээрэ регистраци хэхэ, удаань маанадай дурадхаһан тест энэ урилдаанда орогшод нэгэ зэргэ дүүргэхэ.
Сайт https://xesheel.exexelen.ru/ дээрэ үгтэһэн тестнүүдээр ноябриин 18 болотор һурагшад бэеэ һорихо, мэдэсээ бэхижүүлхэ аргатай.
Регистрация и запись на курс: https://yadi.sk/i/qnlziaYiWptcmg
Как проверять вопросы: https://yadi.sk/i/7Mqkr4_hQQLUng
ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА
Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.
Буян хэшэг уряалая
Этигэл хамбын зальбарал уншахадаа, үгэнүүдынь зүбөөр, тодоор үгүүлэн уншаха гэһэн даабариин эрилтэ дүүргэхэ шухала! Энэ даабари дахин үгтэбэ.
www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой һан соо Этигэл хамбын зальбарал татажа абаад, зүбөөр үгүүлэн уншаха (юрэ уншалга).
Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ, хоороор уншахынгаа урда һурагшад нэн түрүүн өөһэдынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа хэлэхэ.
ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА
Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.
Хүндэтэ һурагшад, онлайн түхэлөөр үнгэрхэ наадамда уран дархашуул болон уран барималшад!
Анхарагты!! Хэһэн бүтээлнүүдэйнгээ гэрэл зурагуудые хэдэн талаһаань буулгаад, ажал тухайгаа хэдэн үгөөр тайлбарилан хөөрэһэнөө хаагаад эльгээжэ үзэгты. Шүүгшэ Чимит лама фотозурагуудаартнай оноонуудые табиха (хүүгэдэйнгээ фото буулгахаа ба нэрынь бэшэхээ бү мартагты).
МОДОН ДАРХАН
а) Һиилэн бүтээхэ хүдэлмэри. Үнгэ оруулан шэмэглэхэ.
Баршад тодхорто хаалта болодог Нацог Доржо гэжэ нэрэтэй угалза хээ – охранный орнамент. Субаргада ба бурханай дэргэдэ табигдадаг, муу юумэ хааха үүргэтэй. 30 см*30 см жэмжүүртэй байха
б) УРАН БАРИМАЛ (пластилин)
«Баялиг эрдэни» гэһэн зурагаар уран баримал урлан хэхэ, үнгэ будаг тааруулха.
ШАНГУУД ТУХАЙ
1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.
ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ
- Л. Намжилон «Волшебные четки», У-Ү, 1996 он.
- Л. Намжилон «Золотые четки» У-Ү, 2001 он.
- С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи» У-Ү, 2004;
- https://buryadxelen.com/»Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Минии бэе», «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг»;
- «Учение Пандито Хамба Ламы Д.Д.Этигэлова», 2016, 2017, 2018, 2019; 2020. Ссылкэ: Буддаадын шажанай үгын тайлбари толи», «Даши Чойнхорлин» университедэй хэблэл, Ивалга, 2016 он;
- «Буряад үнэн» сонин болон бусад сонин, сэтгүүл, номууд;
- Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4356/
- Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4357/
- Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;
- «Буряад хэлэнэй тобшо тайлбари толи», У-Ү, 2004
- http://soyol.ru/bur/
Тестовый конкурс тестовый конкурс
Согласие на обработку данных Согласие на обработку перс данных