мэдээсэл

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». ИВАЛГЫН ДАСАНДА ЗАНШАЛТА ЁҺООРОО ҮНГЭРҺЭН ҺУРГУУЛИНУУД ХООРОНДЫН IX УРИЛДААНУУДАЙ ДҮНГҮҮД

Юһэдүгээр урилдаанууд нэгэдэхи һарын 29-дэ Буряад ороной, Эрхүү можын, Үбэр-Байгалай хизаарай 82 һургуулинуудай хабаадалгатайгаар үнгэрөө.

Мүрысөөн буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ. Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадайнгаа баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ сэгнүүлжэ һургаха зорилгонууд энэ нааданай үндэһэн боложо баталагданхай гэхэдэ алдуугүй.

Мүнөө нэрлэгдэһэн заабаринуудаар үнгэрһэн урилдаануудай дүнгүүдые хараябди:

БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ НЮТАГАЙ АЯЛГЫН ТОЛИ

I ҺУУРИ  УЛААН-СҮХЭ АЙМАГАЙ ШАРГАЛЖАНАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ  БАРГАЖАНАЙ АЙМАГАЙ ХИЛГАНЫН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ  АХЫН АЙМАГАЙ   БҮРЭНГОЛОЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

Блиц-урилдаан «МЭДЭЖЭ ЯБАБАЛ, БУЛТАНДА ТУҺАТАЙ»

I ҺУУРИ ЭРДЫНЕЕВА  АРЮНА, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ ГАЛУУТА-НУУР ХОТЫН 4-ДЭХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ ДУГАРОВА АЯНА, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ ҮБЭР-ЗӨӨХЭЙН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ НАЙДАНОВА ЖЕНЯ, ЗЭДЫН АЙМАГАЙ ПЕТРОПАВЛОВКЫН 1-ДЭХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

Видеорепортаж «УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ»

I ҺУУРИ БУДАЕВ АЛДАР, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ  НОЁХОНОЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ АЮШЕЕВА ДАРЬЯ, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ  ЖАРГАЛАНТЫН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ САЙБАНОВА СОСОР, АХЫН АЙМАГАЙ  САЯАНАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

 ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

I ҺУУРИ ДОРЖИЕВА ЛИДА, УЛААН-ҮДЭ ХОТЫН 54-ДЭХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИИН «ДҮХЭРИГ» БҮЛЭГ

II ҺУУРИ НАНЗАТОВ ЗОРИГТО, БУРЯАД УЛАСАЙ ҮНДЭҺЭН ЯҺАТАНАЙ 1-ДЭХИ ЛИЦЕЙ-ИНТЕРНАТ

III ҺУУРИ АЛЕКСАНДРОВА САЯНА, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ ГАЛУУТА-НУУР ХОТЫН 4-ДЭХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

 ОНЬҺОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

I ҺУУРИ САМБЯЛОВА СЭСЭГМА, АХЫН АЙМАГАЙ  ӨӨРЛИГЭЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ АЮШЕЕВА БИМБАЦУ, ЗЭДЫН АЙМАГАЙ ЦАГААТАЙН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ РОМАНОВА ВАЛЕРИЯ, УЛААН-ҮДЭ ХОТЫН 29-ДЭХИ БУРЯАД ГИМНАЗИ

 ДОНШУУР МААНИ

I ҺУУРИ СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ ГАЛУУТА-НУУР ХОТЫН 4-ДЭХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ АХЫН АЙМАГАЙ  ӨӨРЛИГЭЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ АГЫН ТОЙРОГОЙ АГЫН 2-ДОХИ ДУНДА HУРГУУЛИ

 УЯНГЫН ШҮРЭ ҮЛХЭЕ

I ҺУУРИ ДАЙНДАРОВА ЦЭРИН, БЭШҮҮРЭЙ  АЙМАГАЙ ХАРЛАНАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ МИЖИТДОРЖИЕВА ЭРЖЕНА, АГЫН ТОЙРОГОЙ АГЫН 2-ДОХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ БАТУЕВА ЕКАТЕРИНА, АХЫН АЙМАГАЙ  САЯАНАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

 УРАН ГАРТАН

I ҺУУРИ УЛААН-СҮХЭ АЙМАГАЙ ШАРГАЛЖАНАЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ АХЫН АЙМАГАЙ  ӨӨРЛИГЭЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ МУХАР-ШЭБЭРЭЙ АЙМАГАЙ ГАЛТАЙН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

АРҺА ЭЛДЭХЭДЭЭ ШАЛГАРАГШАД:

Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули

Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули

Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули

УРАН БАРИМАЛ

I ҺУУРИ УРБАНЕЕВ ГАЛСАН, ЗЭДЫН АЙМАГАЙ ОЁОРОЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ НАГУСЛАЕВ ДАБА,  ХЭЖЭНГЫН АЙМАГАЙ ХЭЖЭНГЫН ИНТЕРНАТ-ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ ДАНДАРОВ ЦОГТО, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ СЭЛЭН-ДҮҮМЫН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТҮЛӨӨ ТЭМСЭЭН

I ҺУУРИ ЗАБАНОВА СЭЛМЭГ, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ ГАЛУУТА-НУУР ХОТЫН 4-ДЭХИ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

II ҺУУРИ АЮШЕЕВА ДАРЬЯ, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ  ЖАРГАЛАНТЫН ДУНДА ҺУРГУУЛИ

III ҺУУРИ ЖАМБАЛОВ НАЦАГ, СЭЛЭНГЫН АЙМАГАЙ  НОЁХОНОЙ ДУНДА ҺУРГУУЛИ

 

Энэ үдэр сугларһан бүхы һургуулинуудай хоорондын дүн согсолходо, иигэжэ гараба:

 

№	Һургуули	Оноо
1	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	84,3
2	Бэшүүрэй  аймагай Харланай дунда һургуули	80,8
3	Сэлэнгын аймагай  Ноёхоной дунда һургуули	80,05
4	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули	79,1
5	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	78,25
6	Ахын аймагай  Өөрлигэй дунда һургуули	76,3
7	Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули	75,75
8	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат-һургуули	75,1
9	Агын тойрогой Агын 2-дохи дунда hургуули	72,8
10	Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули	72,8
11	Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули	72,05
12	Ахын аймагай   Бүрэнголой дунда һургуули	70,8
13	Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	67,5
14	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын гимнази	67,3
15	Сэлэнгын аймагай Сэлэн-Дүүмын дундa hургуули	67,05
16	Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат	66,4
17	Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули	66,25
18	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	66,05
19	Ахын аймагай  Саяанай дунда һургуули	65,85
20	Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули	63,3
21	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг	63,1
22	Эрхүү можын Оһын хүүгэдэй уран бэлигэй байшан	63
23	Сэлэнгын аймагай Үбэр-Зөөхэйн дунда һургуули	61,8
24	Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	61,5
25	Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули	61,05
26	Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули	60,5
27	Зэдын аймагай Алцагай дунда һургуули	60,4
28	Зэдын аймагай Боргойн дунда һургуули	60,25
29	Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули	59,4
30	Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули	59,3
31	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	59,25
32	Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули	58,35
33	Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуули	58,05
34	Хяагтын аймагай Хүдэрэ-Сомоной дунда һургуули	57,65
35	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	56,5
36	Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули	56,35
37	Сэлэнгын аймагай  Харганаагай дунда һургуули	55,1
38	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	54,3
39	Ивалгын аймагай Гэльбэрын  дунда һургуули	51,85
40	Сэлэнгын аймагай Новоселенгинскын интернат-һургуули	51,7
41	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	50,6
42	Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули	50,3
43	Улаан-Үдэ хотын 1-дэхи дунда һургуули	47,85
44	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын  дунда һургуули	46,35
45	Яруунын аймагай Иисэнгын дунда hургуули	46,25
46	Хориин аймагай Хориин 2-дохи  дунда һургуули	45,35
47	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	45,05
48	Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули	44,6
49	Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын дунда һургуули	44,25
50	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 5-дахи дунда һургуули	43,8
51	Зэдын аймагай Оёорой дунда һургуули	43,5
52	Улаан-Үдэ хотын 20-дохи дунда һургуули	42,15
53	Баргажанай аймагай Баянголой дунда һургуули	41,3
54	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	40,85
55	Улаан-Үдэ хотын 12-дохи дунда һургуули	38,55
56	Улаан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази	38
57	Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын  дунда һургуули	37,8
58	Улаан-Үдэ хотын 37-дохи дунда һургуули	37,05
59	Улаан-Үдэ хотын 19-дэхи дунда һургуули	36,6
60	Улаан-Үдэ хотын 32-дохи дунда һургуули	36,55
61	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 6-дахи дунда һургуули	34,5
62	Улаан-Үдэ хотын 38-дахи дунда һургуули	33,5
63	Улаан-Үдэ хотын 25-дахи дунда һургуули	33
64	Улаан-Үдэ хотын 51-дэхи дунда һургуули	32,75
65	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын  дунда һургуулиин «Солонго»  бүлэг	32,55
66	Сэлэнгын аймагай  Ехэ-Сагаанай дунда һургуули	32,5
67	Улаан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули	32,35
68	Сэлэнгын аймагай  Ацуулын дунда һургуули	31,5
69	Яруунын аймагай Мужыхын дунда hургуули	30,5
70	Улаан-Үдэ хотын 26-дахи дунда һургуули	28,25
71	Улаан-Үдэ хотын 63-дахи дунда һургуули	23
72	Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули	23
73	Улаан-Үдэ хотын 47-дохи дунда һургуули	19,5
74	Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули	18,5
75	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын  дунда һургуулиин «Хонхонууд» бүлэг	18
76	Ивалгын аймагай Гүрүльбын дунда һургуули	15,75
77	Улаан-Үдэ хотын 36-дахи дунда һургуули	13,6
78	Улаан-Үдэ хотын 57-дохи дунда һургуули	13,1
79	Улаан-Үдэ хотын 28-дахи элүүржэлгын интернат-һургуули	6,5
80	Улаан-Үдэ хотын 52-дахи дунда һургуули	5
81	Улаан-Үдэ хотын 33-дахи гимнази	3
82	Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули	2,5

 

Хойто үдэрынь, нэгэдэхи һарын 30-да, Сэнхир дэлгэсээр болон агаарай долгёор дамжуулдаг Буряадай хамжаанай сэнхир дэлгэстэ 19 сагһаа 21 саг болотор сэхэ жамжуулга үнгэргэгдөө. Энэмнай гурбадахи удаагаа үнгэржэ байна, тиихэдээ бүхы һургуулинууд можо нютагуудайнгаа, уг отогойнгоо нэрэ хүндэ хамгаалан, 6 бүлэг болгогдонхой бэлэй. Энэ доро хаража, һонирхолоо ханаагты:

НЭГЭДЭХИ ҺУУРИ – Сэлэнгэ буряадууд — 76,0 оноо

ХОЁРДОХИ ҺУУРИ — Хори буряадууд – 64,0 оноо

ГУРБАДАХИ ҺУУРИ — Улаан-Үдын буряадууд –60,0 оноо

ДҮРБЭДЭХИ ҺУУРИ — Баргажан буряадууд —59,5 оноо

ТАБАДАХИ ҺУУРИ — Хонгоодор буряадууд – 55,5 оноо

ЗУРГААДАХИ ҺУУРИ — Усть-Ордагай буряадууд –52,5 оноо

Ээлжээтэ энэ мэтэ уулзалгамнай гурбадахи һарада болохо гэжэ хараалагдана.

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ: January 2016

Эдэ ссылкээр наадамай фоторепортажнуудые хаража болоно:

http://www.baikal-daily.ru/news/16/191692/

http://www.baikal-media.ru/news/society/316128/?_utl_t=fb

ШААХАЙ ОЁЛГООР ЭЭЛЖЭЭТЭ, ЮҺЭДҮГЭЭР НААДАНАЙ ДААБАРИИН ЗААБАРИ

Эхэ хэлэнэй ээлжээтэ можо нютагууд хоорондын һургуулинуудай мүрысөөнүүд шэнэ, 2016 оной нэгэдүгээр һарын 29-дэ заншалта ёһоороо Ивалгын дасанда үнгэрхэ.

Хүндэтэ үхибүүд, багшанар! Эндэ үгтэһэн хэбүүдээр гэртээ шаахай  оёжо, һорилго хэн, дүршэжэ байгты. Наадамдаа ерэхэдэтнай, асарһан арһаараа тэрэ дороо  шаахай урлаад, шүүгшэдэй анхаралда дурадхаха гэһэн  даабари үгтэхэ.

Тэндэ үнгэрхэ һургуулинууд хоорондын мүрысөөнүүдэй дунда шаахай оёхо даабари байха ёһотой. Энэ оёлгын заабариие Буряад орондоо мэдээжэ боложо ябаһан, олон тоото уласхоорондын хэмжээнэй харалга-мүрысөөнүүдтэ хабаадагша, үндэһэн түхэлэй хубсаһа зохёогшо Баярма Митупова дурадхана. Энэмнай хүүгэдэй гэр дотороо үмдөөд ябаха шаахай, оёхонь бэлэн, зүбөөр эсхэжэл абаа һаа, оёжо ядахагүйт. Шэрүүн үбэлтэй хүйтэн газарай зон хадамнай маанарта тэрэ түриитэйшье (шаахай гэжэ нэрлэмээр гү, хамаагүйл даа) шаахайнь үлүү болохогүй байха. Тэрэ шаахайгаа яажа эсхэхэ, оёхо ёһотой юм гэжэ энэ доро харагты:

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» БҮГЭДЭ БУРЯАДАЙ ҺУРГУУЛИНУУД ХООРОНДЫН 9-ДҮГЭЭР НААДАМ

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

 

Эбээн тэдхэгшэ:

 «ТИТАН» гэһэн хамжаануудай бүлэг

 

1. НААДАМАЙ ЗОРИЛГОНУУД:

• Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
• Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы, абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.

2. НААДАМАЙ ҮНГЭРХЭ БОЛЗОР, ХАЯГ:

• Наадамай I, II шатанууд 2016 оной 1 һарын 29-дэ «Даши Чойнхорлин» гэһэн Буддын шажанай Ехэ һургуулида үнгэрхэ (Ивалгын дасан). Бүридхэл: 1 һарын 29-дэ үглөөнэй 9:00 сагһаа 10:00 саг хүрэтэр.
• Наадамай III шата: 1 һарын 30-да БГТРК-да наадамай телевизионно шата үнгэрхэ.

3. Наадамда хабаадагшад

 

Долоон хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 70 хубинь басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ). Командын гэшүүд Буддын шажанай Ехэ һургуулиин танхимуудаар таража, туд тудтаа даабаринуудые дүүргэхэ.

4. Наадамай эрилтэнүүд

• Наадамда хабаадагшад түрэл хэлээрээ сүлөө һэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
• Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлээр хэлэхэ, хөөрэхэ, мүрысөөгөө хамгаалха шухала.

 

НААДАМАЙ ШАТАНУУД

Табан хушуу мал гэгдэһэн мори, үхэр, хони, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ түрэл хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй. Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

I ШАТА

1. МОРИН ТАЛА: БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ НЮТАГАЙ АЯЛГЫН ТОЛИ
2. ХОНИН ТАЛА: МЭДЭЖЭ ЯБАБАЛ, БУЛТАНДА ТУҺАТАЙ
3. ҮХЭР ТАЛА: БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ!
4. ЯМААН ТАЛА: БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!
5. ТЭМЭЭН ТАЛА: УРАН ГАРТАН

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ: ХАМБЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

 

 III ШАТА

НААДАМАЙ ТЕЛЕВИЗИОННО ШАТА. БУРЯАДАЙ ТЕЛЕВИДЕНИ

 

НААДАМДА ОРОХО МЭДҮҮЛГЭ

 

Аймаг _________________________________Һургуули_______________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ

________________________________________________________________

Холбоо бариха утаһан, e-mail: _______________________________________

_________________________________________________________________

Гэрэй хаяг:____________________________________________________________

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:
_____________________________________________________________________

ИНН, СНИЛС:_______________________________________________________________

 

Тус мэдүүлгэ 1 һарын 26 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ.

Ажаглалта: үгтэһэн сагһаа (1 һарын 26-һаа) хойшолуулһан хүдэлмэринүүд хараада абтахагүй (толинуудай түлөө баллнууд табигдахагүй). Наадамай зорилго, ябаса хабаадагшадай хэр зэргэ даабаринуудайнгаа эрилтэнүүдтэ хандахаһаань дулдыдана гэжэ һануулая.

 

НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД

I ШАТА

1. ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын урилдаан.

Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи

Тус наадам өөрынгөө нютаг хэлэнэй үгэнүүдые суглуулжа, нютагай аялгын толи бүтээжэ эльгээхэ даабаритай. 2016 ондо энэ ехэ хүдэлмэримнай хэблэгдэхээр хараалагдаад байна. Тиимэ тула эдэ толиингоо үгэнүүдтэ жэшээ оруулжа бэшэхыетнай уряалнабди. Жэшээнүүд ямар байхаб гэбэл, үйлэ үгэнүүд (глагол) мэдүүлэл соо гү, али холбоо үгэ соо оруулагдаһан байха. Нэрэ үгэнүүдые (имена) мэдүүлэл соо гү, үгышье һаа, холбоо үгэнүүд соо оруулжа болоно. Толи соо ороһон үгэ бүхэндэ ямар хэлэлгын хубиб гэжэ тэмдэглэхэ. Жэшээнь:

АХАЛАГЧ юум. н. главный. Ахалагч бухгалтер.

БАРАГДАХ үйлэ үгэ закончиться. Гурил барагдах болоо.

БУУЗ юум н. бузы. Халуун бууз.

ГАВШАГАЙ тэмд. нэрэ ударный. Гавшагай ажилчин.

ААЖИИ юум. н. бабушка. Аажии манайда ерээ.

БЭЭЛЭЙ юум. н. рукавицы. Дулаан бээлэй.

 

2016 ондо хэблэгдэхэ 10 толи:

1. Улаан-Сүхын Шаргалжанай толи
2. Кабанскын Корсаковын толи
3. Баргажанай Уланай толи
4. Захааминай Санагын толи
5. Сэлэнгын Ноёхоной толи
6. Сэлэнгын Үбэр-Зөөхэйн толи
7. Хяагтын Мөөрөөшын толи
8. Зэдын Дэрэстэйн толи
9. Хяагтын Энхэ-Талын толи
10. Зэдын Гэгээтэйн толи

 

Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй команданууд нютагайнгаа географическа нэрэнүүдэй тайлбари бэлдэхэ – топонимическа толи. Тус наадам зайн (дистанционно) аргаар үнгэрхэ. 1 һарын 25 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ.

 

Анхарагты: Хэблэгдэхэ арбан толиин тоодо ороогүй бүлэгүүд энэ ажалаа саашань заатагүй үргэлжэлүүлхэ, 2017 ондо үлөөшэ толинууд хэблэгдэхэ гээд мэдүүлэе. Энэ хүдэлмэри хэхэдээ, http://ehehelen.ru гэһэн сайт дээрэ үгтэһэн Толиин программа хараадаа абан, үгтэһэн асуудалнуудта өөрынгөө нютагай зоной хэлэдэгээр харюунуудые бэшэхэ. Энэ программа соо үгтэһэн үгэнүүд дээрэ үндэһэлэн, өөрынгөө нютаг хэлэнэй онсо үгэнүүдые нэмэн оруулха шухала. Хүдэлмэриин хэмжээн: 2000-3000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй.

2. ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи урилдаан.

 

а) «Мэдэжэ ябабал, бултанда туһатай» гэһэн сэдэбээр блиц-урилдаан үнгэрхэ. Команда бүхэндэ уридшалан  http://ehehelen.ru/blits-urildaan-3/ гэһэн сайт дээрэ үгтэһэн асуудалнуудһаа тэрэ дороо харюусаха асуудалнууд үгтэхэ, мүн зүб харюу олохо хүсэлдэтнай туһалха материал http://ehehelen.ru/hamba-lamyn-sugluulbari/ гэһэн сайт дээрэ үгтэнхэй.

 

б) «Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй». Энэ шатын гол зорилго хадаа «Буряад орон аяншалагшын анхаралда» гэһэн уряа доро үнгэрхэ. Тиимэһээ видеорепортажай хөөрөө бэлдэхэдээ, айлшадай һонирхол татаха зорилготой байха гээд һануулая. Видеосюжедүүдые http://ehehelen.ru/videomaterialnuud/ix-murysoon/ гэһэн сайт дээрэ хараад, нютаг хэлэн дээрээ репортажаа бэлдэхэ. Үгтэһэн 6 видеосюжедэй али нэгэниинь тудажа болохо.

Эрилтэнүүд:

– видеосюжедэй удхада тааруулһан уран найруулгатай, тодо бодолтой хөөрөө бэлдэхэ;

– шэлэжэ абаһан видеосюжедээ нэрлэхэ, тобшолол гаргаха;

– хөөрэлдөөнэй хэмжээ 180-аад үгэһөө үсөөн бэшэ байха;

Хөөрэлдөөндэ үгтэхэ саг: 2 мин.

 

3. ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

 «Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха урилдаан.

БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ!

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

Команда бүхэнһөө нэгэ-нэгэ түлөөлэгшэ уригдажа, үгтэһэн сэдэбүүдээр үгэ хэлэжэ мүрысэхэ. Һурагшад нэгэ адли ойлгосодо хабаатай үгэнүүдые нютаг хэлэн дээрээ суглуулна, согсолно, уншана, сээжэлдэнэ. Жэшээнь: «Морин» гэһэн үгэдэ хабаатай үгэнүүд: дэлһэн, туруун, хүлэг, унаган, жороо, гүйгөөшэ, зээрдэ, аргамаг, гүйнэ, урилдана г. м. (хори диалект); даага, гүү, дэлэ, сүрэг, агта, собхорхо, хазаха г.м. (сэлэнгын диалект).

Энэ даабари дабтан үгэхэдөө, һурагшадай үгын нөөсэ шалгагдана. Олимпиин нааданай түхэлөөр үнгэрхэ урилдаанда бэлдэһэн нютагай аялгын толиһоо жэшээнүүдые үргэнөөр хэрэглэхэ.

8-дахи наадамай сэдэбүүд үлэнэ: морин, үхэр, нохой, шубуун, гал, уһан.

 

б) Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай. Харилсан урилдаха наадан: 2 командын нэгэ-нэгэ- түлөөлэгшэд хабаадаха. Бэе бэеынгээ хэлэһэн оньһон үгэ дабтангүй хэлэхэ. Дабтан хэлэһэн гү, али мэдэсынгээ нөөсэ бараһан түлөөлэгшэ шүүгдэһэндэ тоотой болохо.

4. ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

 

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

а) «Доншуур маани» Уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан. Мааниин бадагуудые http://ehehelen.ru/donshuur-maani/ гэһэн ссылкээр татажа абаха. Доншуур мааниин үгтэһэн бадагуудта аянга тааруулан, сээжээр уншажа, дуулажа шадаха дадалтай болоод ерэхэ.

 

б) «Уянгын шүрэ үлхэе»

Гарахаа байһан Гал улаан Бишэн жэлые угтуулан, шог зугаатай, далда удхатай, нютаг хэлэн дээрээ уранаар бэшэг найруулха гэһэн даабари үгтэхэ. Бэшэгтнай тодо хаягтай байха, жэшээнь “Хайшаа, хэндэ: Хориин аймагай, Ааланай һургуулиин һурагшадай бүлэгтэ.

 

5. ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

 

а) Уран гартан

Гэртээ хониной гурбан арһа элдэхэ даабари танда үгтэнэ. Арһанда тусхай һубаряагаар эдеэ түрхижэ, шударжа, сэбэрлэжэ, угаажа болбосоруулаад, юумэ оёхоор болгохые арһа элдэхэ гэдэг.

Энэ хүдэлмэри яажа эмхидхэхэб гэжэ тодорхойлое:

• гурбан арһанай нооһыень хайшалаад, дабһатай уһан соо шиихаад, 7-8 час соо бариха (1-2 кг дабһан, 3 арһанай сүлөө эрьелдэжэ байхаар уһан хэгдэхэ);
• уһанһаа арһануудаа гаргаад, хүрьһыень (мездра) хюһаха, удаань тусхай бодос (раствор) арһандаа түрхихэ (1 литр уһанда 50 грамм 70% уксусна кислота. Уһанай шэрүүн байбал, 200 гр. сода хэжэ уһаа зөөлэрүүлхэ). Һүүлдэнь арһаяа үшөө 6 часай туршада уһан соо байлгаха;
• арһаяа сэбэр уһан соо угаагаад хатааха, удаань дотор талаһаань эмульси түрхихэ. Нэгэ арһандатнай 200-300 грамм эмульси орохо. Арһа элдэлгэдэ тон хэрэгтэй болохо зүйл – эмульси ВСГТУ-эй «Технология кожи и меха» гэһэн факультедтэ хандажа абахада болохо. Утасайнь дугаар: 8-9021-676824, 8-3012-417-222;
• арһаяа сэбэрлэхэ, халимнаха (снимать остатки жира со шкуры). Һүүлдэ арһандаа түрхихэ эдеэ бэлдэхэ: 1 литр халуун уһанда 10 грамм 12-дохи номерой индустриальна тоһо нэмэнэбди, дээрэнь 1 грамм превоцела, 2-3 дуһал скипидар нэмээд, халуун уһанда худхаха. (12-дохи номерой тоһоной үгы байбал, 20-дохи номерой индустриальна тоһо адли хэмжээгээр 5-дахи номерой тоһонтой холижо болоно). Энэ бэлдэһэнээ арһандаа түрхихэ, гараараа эмиржэ, арһаяа элдэхэ хэрэгтэй. Индустриальна тоһо, превоцелла тухай нютагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн Зоригто ламада энэ утасаар +7 983 429 9855 хандан, зүбшөөл абажа болоно.

Хэрэглэһэн зүйлнүүд юундэ туһатайб гэжэ анхарагты!

– Уксусна кислота – арһаяа элдэб микробһоо сүлөөлнэ;

– Эмульси – арһаяа бүхэ болгоно, мүн зөөлэрүүлнэ;

– Индустриальна тоһон – арһа зөөлэрүүлнэ;

– Превоцелла – тоһо, өөхэнһөө сэбэрлэнэ;

– Скипидар – арһандаа хэрэгтэй бодос шэнгээнэ, зөөлэрүүлнэ

 

Урда наадамда   хониной арһаар угалзатуулан  урлажа эхилһэн  даабарияа – диванай дэрэ  дүүргээд асарха. Гэртээ элдэһэн 3 арһаараа наадамай үедэ басагаднай мэргэжэлтэдэй хүтэлбэри доро мүнөө үедэ хэрэглэхээр зүйлнүүдые бүтээхэ, оёдолой шэнэ онол аргануудтай танилсаха. Ажалдаа хэрэглэхэ утаһа, зүү, хурабша гэхэ мэтые абаад ерэхэ хэрэгтэй.

9-дэхи наадамда оёхо хүдэлмэриинтнай ябаса http://ehehelen.ru/detskie-zimnie-tapochki-iz-meha/ гэһэн сайт дээрэ табигданхай, анхарагты! Бултандатнай амжалта, зохёохы ажалдатнай абьяас хүсэе!

 

б) Уран баримал

Энэ урилдаанда хабаадагшад сүлөө сэдэбээр бэлдэһэн хоёр уран баримал хэб-зурагуудтайнь абаад ерэхэ. Урилдаанда хабаадагшад жюриин дурадхалаар даабари дүүргэхэ.

 

II ШАТА

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН

 

Урда наадануудта үгтэһэн хоёр даабарида үшөө нэгэ ном нэмэгдэнэ:

1. «Мэндэлсэн нютагаа найлзуур модон мэтэ баригты” гэһэн ном соо Буряад ороной Бандида Хамба Ламанарта  зорюулагдаһан субаргануудай тусхай эрдэм тухай             http://ehehelen.ru/shuuteenuudte-murgehe-tus-erdem/
2. «Буряадай дасангуудай сахюусанууд»
3. «Буддын шажанай нангин шүтөөнүүд – Святыни буддизма. Буддийские святыни Восточной

Сибири и Забайкалья» гэһэн тахилтай, мүргэлтэй газарнууд тухай мэдээсэлтэй ном

нэмэгдэбэ.

Энэ гурбан ном http://ehehelen.ru/nomoi-han/ гэһэн сайтаһаа татажа абаад бэлдэгты. Эдэ        номуудай сэдэбэй удхаар тестовэ хүдэлмэри дурадхагдаха.

 

III ШАТА

«Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай һүүлшын шата Буряадай гүрэнэй        телевиденидэ үнгэрхэ. 3-дахияа үнгэржэ байһан ТВ-урилдаанда хабаадаха эрилтэнүүд:

• ТВ-наадам сэнхир дэлгэстэ сэхэ дамжуулгын аргаар «Россия-24» гэһэн каналаар 1 һарын 30-да 19.00 сагһаа 21.00 саг болотор харуулагдаха. «Россия-1» каналаар һүүлдэ дабтагдаха.
• ТВ-наадам 9-дэхи нааданай положениин ёһоор үнгэрхэ.
• 9-дэхи наадамда тон олон оноонуудые абаһан эрхим 6 бүлгэм шэлэгдэжэ, ТВ-наадамда хабаадаха. Буряад угсаатанай дүрбэн ехэ бүлэгүүдэй түлөөлэгшэд: сэлэнгын буряадууд, хори, хонгоодор, эхирэд-булагад (баргажанай буряадууд) мүн Улаан-Үдын һургуулинуудһаа нэгэ бүлгэм, Усть-Ордын Буряад тойрогһоо нэгэ бүлгэм. Тодорхойлбол, Захаамин, Аха, Түнхэн, Алайрһаа ерэһэн команданууд сооһоо шалгаржа гараһан бүлэг хонгоодор угсаатаниие ТВ-наадамдэ түлөөлэн наадаха жэшээтэй.

 

ЭРХИМҮҮДЫЕ УРМАШУУЛАН ШАГНАХА ТУХАЙ

 

2016 оной 1 һарын 25 үдэр “Эхэ хэлэн – манай баялиг” гэһэн наадамай 1, 2, 3-дахи һуури             эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон         мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.           Командын гэшүүдэй абаһан баллнуудаар һууринууд олгогдохо. Наадамда хабаадаһан    бүлэг, багша бүхэндэ баталамжанууд үгтэхэ.

Хамба ламын гол шан абалгын тэмсээндэ илагшадта тусхай мүнгэн шангууд барюулагдаха.

 

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

• www.ehehelen.ru гэһэн Интернет-сайт;
• С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи» У-Ү., 2004;
• «Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха номой «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд;
• Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» У-Ү., 2014;
• Буряадай суута ламанар тухай мэдээн (Интернет);
• Ц, Б. Будаев «Оньһон үгэ оншотой» У-Ү.,1988;
• Г-Д. Дамбаев «Хэндэшье хэрэгтэй һургаал заабаринууд», У-Ү., 2008;
• Святыни буддизма. Буддийские святыни Восточной Сибири и Забайкалья. У-У, 2014;
• «Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд.

 

                Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар                хандажа                 болохо: exexelen@gmail.com   Янжима Цыдендамбаевна Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРДЭГ ЗАНШАЛТА МҮРЫСӨӨНҮҮДТЭ ҺУРАГШАДАЙ БЭШЭҺЭН НАЙРУУЛГАНУУДҺАА

Буряад Уласай, Эрхүү можын ба Үбэр-Байгалай хизаарай нютагуудай һургуулинууд заншалта болоһон мүрысөөндөө наймадахи удаагаа Ивалгын дасанда энэ һарын 18-да суглараа бэлэй.

Эндээ суглархаһаа урид эмхидхэлшэдэй сахим хаягаар бүхы һургуулинуудһаа тооной гэхээр айхабтар олон найруулганууд ороо, тэдээнииень шүүлгын бүлэг уншажа, шалгажа, тэндэ табигдаһан сэгнэлтэ һургуулиин эсэсэй дүндэ нэмэри болон оролсоо. Найруулганууд «Минии нютаг ерээдүйдэ» гэһэн ниитэ сэдэб доро байжа, найруулга бэшэһэн бүхы хүүгэд нэгэ хүн шэнги бодолтой бэшэлгэ зохёогоо, доторойнь удха тоонто нютагаа үргэхэ, нютагтаа һайхан байдал зохёохо, үйлэдбэри, соёл хүгжөөхэ гэһэн эрмэлзэлнүүдээ элирхэйлнэд.

Мүнөө үедэ хүдөө нютагуудта хаа яагүй ушараад байһан байдал тухай Хэжэнгын аймагай Хөөрхэ нютагһаа гарбалтай Улаан-Үдын 57-дохи һургуулиин һурагшаһаа (энэ хүн нэрэ обогоо бэшэхэеэ марта бшуу даа) ороһон найруулга соо иигэжэ хэлэгдэнэ:

«1999 он болотор Хөөрхэдэмнай яһала олон айлнууд һуудаг байһан юм гэжэ минии аба хөөрэдэг. Мүнөө юун дээрэһээ нютагтамнай үсөөн зон үлөөб гэхэдэ, ушар иимэ: 2005-2006 онуудта Хөөрхын дунда һургуули хаагдажа, эхин классуудай һургуули болоо. Энээн дээрэһээ олон залу гэр бүлэнүүд, тэдэнэй тоодо багшанар, үри хүүгэдтээ һургуулииень дүүргүүлхэ гэжэ зөөжэ гараа. Миниишье гэртэхин һургуулиин хаагдаһаар Улаан-Үдэ зөөжэ ерээд ажаһууна. Манай тоонтотой адли хуби заяатай багахан нютагууд байхал байха гэжэ һананаб. Энэ ушар ехэ гашуудалтай байна. Юуб гэхэдэ нютагһаа холо ошоходоо, хото-городто байжа эхилхэдээ, өөр дээрээ, нютагайнгаа зоной жэшээ дээрэ харахада, түрэл хэлэн дээрээ дуугаралсахаа болигдоно. Түрэл хэлэеэ мартажа эхилнэ. Нютагайнгаа обоодо, Сурхарбаанай нааданда ошоходо, анхандаа Хөөрхэдэ ажаһуудаг аад, зөөжэ ошоһон айлнуудай миниИ наһанай үхибүүдые адаглахада, бултадаа ород хэлэн дээрэ харилсанад…»

Ивалгын аймагай Гэльбэрын дунда һургулиин 7-дохи ангин һурагша Бэлигтэ Цырендоржиев, эдээхэн бодолнуудые үргэлжэлүүлһэн мэтэ, иигэжэ бэшэнэ:

«Жэлэй ямаршье сагта ходо гоё һайханаар һанагдадаг нютагни! Баян даа Хурамшамнай! Ажалша суутай зоноороо, байгааляараа, адуу малаараа, эрмэлзэлтэй бэрхэ залуушуулаараа.

Нютагни ерээдүйдэ ямар болохоб, юугээрээ суурхахаб? Иимэ асуудалнууд мүнөө ургажа ябаһан үхибүүдэй һанаа зобооно, сэдьхэл хүдэлгэнэ. Минии һанахада, нютагаймнай ерээдүйдэ хайшаа болоод байха бидэнһээл дулдыдаха. Юуб гэхэдэ мүнөө сагта залуушуул ехэнхидээ нютагаа орхижо, хото руу ябана. Ажалгүйһөө юм гү, али ажал хэхэ дурагүйһөө юм гү? Энэ ехэ орёо асууудал. Бидэнэй нютагтаа үлэжэ, ажаллажа, бүхы юумэеэ дээшэнь үргэжэ, һалбаруулжа байгаагүйдэ, хэншье ондоо газарһаа ерэжэ хэхэгүй…»

Үшөө нэгэ найруулга. Зэдын аймагай Н. С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда һургуулиин 10-дахи ангиин һурагша Арина Шарапова бэшэхэдээ:

«Манай Цагаатайда муу байдалтай айл үгы, булта ажалша бэрхэ зон ажаһуудаг. Жэл соо олон айлнууд гэрээ шэнэлэн заһадаг, шэнэ гэр баридаг, зариманиинь мүнөө сагай эрилтэдэ тааруу хоёр дабхар гэр барижа эхилээ. Ябан ошон ерээдүйдэ гоё һайхан бассейнтэй коттеджнуудые бариха гэжэ найданаб. Адуу малаар, хони ямаагаар бүрхөөгдэһэн тала дайдамнай жэлэй ямаршье сагта гоё харагдаха. Ерээдүй сагта нютагаймнай эрхим фермернүүд Петя Малакшинов, Радик Доржиев, Витя Норбоев гэһэн бэрхэ ажалшаднай хонинойнгоо нооһо, ямаанайнгаа хөөбэри үйлэдбэрилхэ фабрика нээхэ. Бэрхэ адуушад, малшад Цырендаша Гармаев, Эрдэм, Пүрбэ Будаевтанай гэр бүлэнүүд болон бусад бэрхэ хүнүүднай мяханай колбасна цех, консервнэ цех нээхэ. Тиихэдэнь нютагаархиднай олониинь ажалтай боложо, байдалынь бүришье һайжарха…», – гэжэ ойлгуулна.

Тиихэдэ Үбэр-Байгалай хизаарай Могойтын аймагай Зугаалай нютаг тоонтотой Буряадай үндэһэтэнэй 1-дэхи интернат-һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша Зоригто Нанзатовай бодолнууд тад ондоо, уншагты:

«Минии түрэһэн нютаг – Зугаалай. Зугаалай нютагтаа би ехэ дуратайб. Минии һанахада, минии нютаг ерээдүйдэ город шэнги болоод байха. Yндэр гоё гэрнүүд баригдаха, газар доогуур метро ябаха, үйлсэнүүдээр мотоциклнууд ниидэжэ байха, нютагаархидни аэробосуудаар ажалдаа ниидээд ерэжэ байха. Ерээдүйдэ, хоёр мянга жаран зургаан ондо, Зугаалай нютагни Россиин ниислэл хото болоод байха. Нютагни бүхы хотонуудһаа баян болоод ябаха. Бистро, ресторан, элдэб наймаанай түбүүд нээгдэхэ, хүнүүд 5D кино хаража байха. Айл бүхэндэ рободууд гэрэйнь ажал хэжэ байха, дэлхэйн ямаршье канал телевизорээр нютагаархидни хараха аргатай болохо. Нанотехнологи ехээр хүгжэһэн байха. Минии нютагайхид дэлхэй дээрэ хаа түрүүн элдэб муу үбшэнүүдһээ эм зохёожо, хэдэн мянган зониие аршалха. Нютагтамни элдэбын үйлэдбэринүүд хүдэлхэ. Тэдэ экологическа сэбэрээр хүдэлхэ. Зугаалай нютагай хүн Россиин президент болоод ябаха. Зугаалай хотын арад зон мүнгөөр ядалдахагүй, ажабайдалынь шанар һайтай болохо. Ерээдүй сагта бүхы юумээр баян болоод байха. Тиимэһээ 2026 ондо Зугаалай хотодо Олимпиин наадан үнгэргэхэ эрхэ олгогдохо. Дэлхэйн зон Зугаалай гэжэ магтан хэлэнэ. Казань, Сочи хотонууд шэнги Зугаалаймни дэлхэйдэ суурхаха. Манай Зугаалайнхид яһала һайнаар Олимпиадада хабаадаба. Манай тамиршадта зуун миллион евро үгтэбэ. Тиигээд лэ дэлхэй дээрэ нэгэдэхи һуури эзэлһэн тамиршадта ниидэдэг машина бэлэглэбэ. Жэл бүри президент эжы абагүй үхибүүдтэ гэр байра, машина үгэнэ. Зугаалайда дэлхэйдэ мэдээжэ ехэ ба дээдэ һургуулинууд нээгдэхэ. Тэндэ шэнэ мэргэжэлтэдые бэлдэхэ. Жэшээнь, автолайнернуудые, рободуудые бүтээхэ инженернүүдые. Ондоо гүрэнһөө үхибүүд Зугаалай ерээд һураха. Зугаалайдашье, бүхы Ага, Эрхүү тойрогуудташье, Буряад орондо буряад яhатан өөрынгөө түрэhэн үндэhэн буряад хэлэеэ, түүхэ намтараа, домогоо, соёлоо, ёhо заншалаа мартангүйгөөр hэргээжэ, хамгаалжа, үргэжэ, хүгжөөжэ ябаха.

Нютагай хүндэтэй үбгэдэй hургаалые,

Налархай сэдьхэлтэй эжынэрэй захяае

Нангин зүрхэндөө hургаал болгон,

Түрэл тоонто нютагаа

Yргэжэ, хүгжөөжэ, һанажа ябаял!»

Тиихэдэ уншагшадай һонирхол хангажа, гурбан найруулга тэрэл хэбээрнь үгэе гэжэ шиидээбди, ушар юуб гэхэдэ эдэ найруулганууд хэлэнэй нютаг аялган дээрэ бэшэгдэһэн, энээгээрээ анхарал татаба гээшэ ха.

 

1. I. Минии нютаг ерээдүйдэ

 

Би Корсаково нётагта хуудымби. Нётагмнай аймаштай гоиимэ, Байгал далайн эрьедэ Кабанскын аймагта байдымэ. Үргэн уужам Хударадамнай hайхаемэ, cэбэрымэ, баиимэ: манда ой тайгашкэ бии, загуун, нугуун, хархяаг, ягодаар олымэ. Хүн амьтамнай аймаштай гостеприимнымэ hайн hанаатаймэ, сэбэр сэдьхэлтэймэ, бэе бэедээ туhалсадымэ.

Манай нётагаан бүдцэ политикууд, боксернууд, багшанад гардыма. Би ерээдүй сагта баhашкэ нэгэ охаатай врач гү, али журналист болхо дуртайб.

Врач болоод, теэднээрэ моохой рак эбшэнээ эм ба вакциинэ ханахаб, одоол мэдээжэ хүн болхоб. Мүнөө харахада ямар айдуутай байнаб, бүдцэ амьтан эбдэрнэб, хайртаймнээрэ. Би энэ эбшые победидлахаб. Мировой врач болооднээрэ, Нобелевскэ премии абхаляа, нэрээ бэшнэляа. Тэрэ мүнгөөрөө

нётагтаа хайн больница нээхэб, досоодхиниинь шэб шэнээр хэлтэй. Олон хүн амьтые хүдмрьтэй болгоохоб, арьсяаа уугаан зон үсөөн болхо.

Хоёртьхо ерээдүй сагайм ханамжам. Журналист болоодаа, Москвааданээрэ хурхаб, дипломно хүдмэрёо өөрынгөө нётаг тохай бэшхэб. Тэрээн соогоо ушаа модьёо, Бугтр барууяа, школоёо, төөдэй-төөбьёо, эзи баабьяа һаахруулжа бэшхэб. Дипломоо защищайдлаад, нётагтаа ерээднээрэ, ямар нэгэ ехэ проект нээгээд, бүдцэ туристнүүды ерүүлхэб, олон мүнгэ хээднээрэ, телерадиостанци бии болгоохоб. Эгээ манай Корсаковой канал байхаар, тээрээн соогоо ганса нётагаа харуулхой, баһанээрэ хобхой аймагаа, Буряад ороноо хонин юумэ, дуубарилдаан, хатар наада тиигээднээрэ бүдцымэ харуулхаб. Каналаа дабгэр хуу дэлхээ дээр харуулха, Нью-Йорк хотодо хуухан Ирина Пантаева манай нётагай басган юм, теэд үтлөөд хуухадаа телевизоро хархадаа намайе ямар аймштай, бэрхэ, ухаатай басган гэжэ һаахруулха.

Хэмии энэ бэшэг дууднаб, хорин ел болооднээрэ врач болходым минии больницада ерээд вакцина ходолджо абарайты, таняан хүндээ мүнгыень скидкэ хэхэб. Намда лечитцэ болоода шэб шэнэ болоод гэртээ айрлихат. Мүнөөнаан очередёо занимайдлаты! Телефонойм номер 8 924 878 ХХ ХХ, звониидлаарайгты!

«Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэhэн мүрысөөной спонсорниинь болоднээрэ хоёртьхэ шатын мини телерадиокомпанисоо болхо. Бүхы Азиин конкурс болгоохоб, Хамбо лама Дамба Аюшеевтээ хэлсээднээрэ. Энэ мүрысөөн харааднээрэ Западай амьтад хорхойтоотнээрэ баhашкэ хэхэлаа.

Минии нётагта ерэгты! Няжартаа гахуультхаяа Дологон дээрэ ошходии тараасха, булуусгай, ялаагана баряаднээрэ минииингээ нээгдэхэн  «Садхалан буряад хувуун» гэhэн ресторан соо на рожне жаридлаад едихэди!

Ханахан юумымни бүдхын түлөө бурхандаа зальбарнам!

 

Хабусова Машиин хүдмэр

 

1. Минии нютаг ерээдүйдэ

 

Минии эльгэ зүрхэндэмни эгээл дүтэ Ярууна нютаг. Түрэл нютагайм намжаа һайхан тала дайдань хони ямаадаараа бүрхөөгдэнхэй, сэнхир хүхэ нуурнуудтань элдэб янзын загаһа үдэнхэй, хүбшэ тайгань ан гүрөөлөөрөө, шубуу шонхороороо баяжанхай гэхэдэ алдуу болохогүй. Түрэһэн гараһан тоонто Яруунамни хэдэн арбан жэлэй үнгэрхэдэ, түрэл һайхан нютагайм үлзы һайхан байгаалинь бүри һайжаржа, тала дайдань баяжажа, арад зоноо үлгыдэн байхыень харанаб.

Сэнхир Яруунын түб болохо Нарһата һууринда олон дабхартай гэрнүүд, үндэр коттеджнүүд бодожо, арад зоной тоо олошорхо гэжэ найданаб.  Уһанай худагууд малтагдажа, зоной гэрээр сэбэр уһанай утаһан татагдаха. Сэнхир нуурнуудаймнай эрьенүүдээр амаралтын ба эмшэлгын газарнууд олошоржо, хүгшэн залуугүй нютагайхиднай бэеэ сэнгүүлхэһээ гадна, бэеынгээ махабад һэргээхэ аргатай болохо.

Нютагаймнай зоной тоо олошоржо, хүүгэдэй сэсэрлигүүд сагай эрилтээр шэнэлэгдэжэ, үхибүүдэй һураха шэнэ һургуули нээгдэжэ, тэндэнь шэнэ оньһон техникэ тодхоогдожо, хүмүүжүүлэгшэд болон багшанар ургажа ябаһан улаан бургааһанууд мэтэ үхибүүдые эрдэм бэшэгтэ, түрэл буряад хэлэндэмнай һургаха, угсаата зоноймнай ёһо заншалаар һайхан сэдьхэлтэй хүнүүдые хүмүүжүүлхэ. Тэрээнһээ гадна нютаг дээрэмнай техникум, училищи нээгдэжэ, студентнэр мүнөө сагта хэрэгтэй мэргэжэлнүүдтэ һуража, Яруунадаа хүдэлжэ, нютагаа дээшэнь үргэхэ, хүгжөөхэ уялгаяа дүүргэхэ һэн. Нютагһаа гараһан залуушуулай хаа хаанагүй дээдэ һургуули дүүргэжэ, түрэһэн тоонтодоо бусажа, арад зонойнгоо түлөө ажаллабалнь һайшаалтай һэн.

Ерээдүй сагта Ярууна нютагта модо үйлэдбэрилгын фабрика нээгдэжэ, өөрын бүтээжэ зохёоһон мебель гаргадаг болохо ёһотой гэжэ һанагдана.  Мүнөө байһан загаһа үйлэдбэриин завод һэргээгдэжэ, нуурнуудайнгаа уһа сэбэрлэжэ, загаһанай янза, тоо олошоруулжа, элдэб консервээр, дабһалһаншье, хатааһаншье, утаанда болгоһоншье загаһаар нютагайнгаа болон бэшэшье аймагай зониие хангаха байгаа.

Хэдэн жэлэй үнгэрхэдэ, Яруунымнай тала дайда адуу малаар, хони хурьгадаар бүрхөөгдэхэ. Һүүлэй сагта хүдөө ажахыда гүрэн түрэмнай анхаралаа табижа эхилэнхэй. Тиимэһээ ургажа ябаһан залуушуулнай үргэн тала дайдаар малшадай байра олошоруулха гү гэжэ найдана. Тэдэ адууһа мал, хони хурьга, галуу, тахяа үдхэжэ, мяха, һү, үндэгэ, нооһо тушааха аргатай болохо өөрын үйлэдбэри зохёожо, мяханай консервэ, хурууд, зөөхэй тоһо, ээзгэй, нооһоор хэгдэһэн зүйлнүүдээ худалдан, мал ажалшад хүл дээрээ гараха һэн. Тэрээнһээ гадна талха таряа тарижа, талхаа нюдэхэ тээрмэ бүтээжэ, өөрын талхатай болохо. Оёдолой байшан нээгдэжэ, гоё һайхан хубсаһанай оёгдожо эхилээ һаань, һайшаалтай байгаа.

Нютагаймнай харгы заһагдажа, асфальтаар хушагдабалнь, хүн зомнай баярлаха һэн. Һүүлшын сагта машинанууд элбэгжээ. Нарһата һууриндамнай самоледуудай ниидэхэ аэропорт нээгдэжэ, арад зон агаараар хото городууд руу ниидэхэ аргатай болохо бэзэ гэжэ найдагдана.

Ургажа ябаһан залуушуул түрэһэн дайдаяа гамнажа, үгэһэн баялигынь үдхэжэ ябабалнай, нютагнай ерээдүйдэ танихаар бэшээр һайжаржа байхал даа гэжэ этигэнэб.

Дамбаева Соелма,

Яруунын аймагай Нарһатын

1-дэхи дунда һургуулиин

10-дахи ангиин һурагша

Хүтэлбэрилэгшэ: Дондокова С. Д.,

буряад хэлэнэй ба литературын багша

 

III. Тоонто нютаг Гэгээтэйм ерээдүйдэ

 

Үргэн минии Гэгээтэй,

Үүрэй толоноор яларж,

Үдэр бүри хүгжэж,

Үри хүүгэдээ үргэж,

Үнэр баян, жаргалтай

Үльгэры орондо орохычнь

Үнэн зүрхэнөөсөө хүцнэв!

 

Бандида Хамба лама Дамба Аюшеевай “Мэндэлсэн нютагаа найлзуур модон мэтэ баригты” гэсэн үгэнүүд гүнзэгы сэсэн удхатай гэж би бодонов.  Юундэв гэхэд өөрын сайхан дайдаас, түрсэн нютагаас дээрэ юумэн байхкүй гэж хэндэчиг мэдээж. Би энээн тухай эмгэй үбгөөнэрэйнгөө хэлцэхы оло дахин чагнаа сэм. Яагаад найлзуур модон мэтэ барихаб? Хэн нютагайнгаа ерээдүй тухай зобохоб? Бидэ, мүнөө үеын залуучуул! Бидны түрсэн нютагаа үргөөгүй хнаамнай хэн үргэхэв?

Гэгээтэй нютагаймнь нэрэ солынь бол гэгээрж, туяарж, саруултаж байсан гол газар гэсэн удхатай. Урда сагаас нааша Хонгор уулын хормой дээрэ ходол гэрэлтэж, толорж, яларж байдаг байсан гэхэ. Ямар учараас гэвэл, нэгэдтеэр, сартуул угсаатны дацан эгээл ехэ гол дацан байгаа, хоёртёор, Гэгээтэй нютагы сартуул угсаатны дээдын зургааны хуулиин хошууны байрын байшангууд байгаа. Гурбадтяар, хасагууды атаманы штаб байсан. Тиимээс хаа хаанаас зон цуглардаг, гулваа түшэмэлнүүд, ламанар, гэгээн хубилгаангууд ерэж, суглаантай, хуралтай байсан гэж түүхэдэ бэчээтэй байдаг.

Энэ сайхан нэрыень мүнхэрүүлхэ, хододоо манай нютагта зол жаргалтай, аза талаантай хүнүүд басай гэж гансашье бодож явах бэшэ, өөрынгөө сайн суралсалаар, ажалаараа харуулж, хааначиг яваа хадаа нютагынгаа нэры нэрлүүлж явах хэрэгтэй.

Хүдөө нютаг хот городоос юугээрээ сайн бэ? Цэвэр агаар, үргэн тала дайд, адуу малаараа. Юрын арад зон бэе бэедээ тустай, ямаршье цагы дайралдаа хнаа хүршэдөө хандаж, сайн сайханиинь мэдэлсэж явах гээч жаргалы тоондо ороно ха юм.

Урдахь арваад, хорёод жэлы цаан хүдөө нютагуудаасаа олоороо нютагаархимнай  хот город руу чиглээ. Харин мүнөө харахадам манай Гэгээтэй нютагаймны зарим хаалгаатай байсан гэрнүүды сонхонууд онгойгдож эхилээ, шэнэ гэрнүүдшье баригдаж байн.

Минии нютагы ерээдүй бол хүн бүхэнөөс эхитэй. Жэшээнь минии ав Цырен-Даша Лодоевич агроном мэргэжэлээ алдаагүй. Мүнөө нютагтаа таряа талх яаж ургуулха тухай шэнжэлэлы ажал явуулдаг, намартаа сайн баян ургас хуряадаг, шэнэ, манай уларилда тааруу таряанай үрэсөөр зарим ажахынуудта хубаалсадаг. Авам институдаа ганса “дүрбэ”, “таба” гэсэн цэгнэлтээр дүүргээ. Хүнгэн, тоосгүй, ехэ мүнгэны ажалд орох, хото город явах гэж нэгэчиг дахин дуугараагүй. Түрсэн Бага-Нарин нютагтаа хэрэгтэйв гэж хэлэхынь оло дахин дуулсан байнав. Хүн зондоо тустай, нютагынгаа ерээдүй тухай зоводог хүн юумэл даа. Бага Нариндаа санаторно сургуули онгойлголцохто хүтэлбэриин, ажалы, мүнгэны туса хүргөө. Дацандаа ходо мүргэж, буяны нэмэрь оруулалцаж байдаг. Нютагтам залуучуулда жэшээ болохо минии ав шэн хүнүүд олон. Галина Жигмытовна Раднаева бултанда мэдээж уран зохёолч, фольклорист Бага-Нарин тоонтотой.

Би сургуулиигаа дүүргээд Улаан-Үдэ очож дээдэ сургуулида орохов. Теэд мүнөө дээрээ хаана ажаллахыгаа, хаана байрлахыгаа үшөө мэднэгүйв. Тиигээч ханаа тоонто нютагаа мартангүй, тустай явахы оролдохов гэж хэлэх байнав.  Арбаад, хорёод жэлы үнгэрсэн хойно Гэгээтэй нютагтам томо гоё гэрнүүд жэрылдэн, шэнэ технологиин сургуулида гурба-дүрбэн зуугаад сурагчад сураж бэлигээ, эрдэм ухаанаа саашань дээшэлүүж, нютагаа бусаж, ажалтай, амгалан тэнюун ажсуудаг болохо. Хуучин клубнай засагдаж, залуучуул олоороо сүлөө цагаа үнгэргэдэг болоод байх гэж би найднав. Хүүгэды цэцэрлигтэ үшөө олон жэжэхэчүүл явдаг болохо. Айл бүхэн үхэр малаа олооронь тэжээж, “бүүвэй” үүлтэры хонид тала дайдаарнай бэльчэж явах. Цэвэр үргэн үйлцөөрнай сайн трактор машинанууд, поли дэгүүрнай шэнэ технологиин комбайн, сеялкэнүүд тарчаганалдаж, ажалгүй, ядарсан хүнүүд байхкүй байх, бэлигтэй уран зохёолчид, багшанар, эмчид, юрын ажалч малчад олоороо урган гараа, үшөө олон болохо гэж найданаб.

Бүмбэрсэг дэлхэй дээрэ түрэхэдөө хүн хадаа үлзы буянтай үлгы нютагтай ха юм. Гэгээтэй  нютагни намда юунээсчиг үнэтэй, цэнтэй. Хааначиг  явхадаа,  үлгы нютагаа зүрхэ сэдьхэлдээ дүт аваж, ямарчиг цагта хүн зондоо тустай, нютагаа баян болголцохыгоо оролдожол явхав! Ерээдүйн минии тоонто нютаг Гэгээтэйм жаргалтай, үнэр золтой  зоноороо баян боложол байх гэж найданам.

 

Зарим үгэнүүдэй тайлбари:

жэжэхэчүүл (юум.нэрэ) — жэжэхэшүүл

онгойлголцох (үйлэ үгэ) — нээлгэлсэхэ

хнаа (зүйр үгэ) – һаа

хэндэчиг (түл.нэрэ) – хэндэшье

чиглээ (үйлэ үгэ) – шэглээ

цаан (дайбар үгэ) – саана

 

Цыбикова Сэсэг,

Зэдын аймагай

Гэгээтэйн дунда сургуулиин

11 ангиин сурагч

 

 

 

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРДЭГ ЗАНШАЛТА МҮРЫСӨӨНҮҮДЭЙ ДҮНГҮҮД

Буряад Уласай, Эрхүү можын ба Үбэр Байгалай хизаарай нютагуудай һургуулинууд заншалта болоһон мүрысөөндөө наймадахи удаагаа Ивалгын дасанда энэ һарын 18-да сугларба.

Энэ удаа хэзээ хэзээнэйхиһээ олон һургуулинууд хабаадаа. Дээрэ нэрлэгдэһэн можо нютагуудһаа 84 һургуули хабаадаба гээшэ. Үнэн сэдьхэлһээ үргэлжэ, нааданһаа нааданда хабаадажа байдаг һургуулинууд харюудаашье бодолтой, хэлэ амандаашье тодорхой байна гэжэ элихэн. Тиихэдэ бултанайл хабаадажа байгаа хада хабаадалсаад туршахада яаха юм гэһэн бодолнууд мүн лэ элихэн, «туугдажашье» ерэхэ һургуулинууд гэжэ байна хэбэртэй, илангаяа хотын һургуулинууд гэжэ онсолмоор.

 

Нэрлэгдэһэн заабаринуудаар дүнгүүд яажа гарабаб гэжэ доро хараябди:

 

БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ НЮТАГАЙ АЯЛГЫН ТОЛИ

 1 һуури Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай  дунда һургуули

2 һуури Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули

3 һуури Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули

 

БЛИЦ-УРИЛДААН «НЮТАГТАА НЭРЭТЭЙ, АРАДТАА СЭНТЭЙ»

 1 һуури Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

1 һуури Дамбиев Тумэн,  Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули

2 һуури Эрдынеева Арюна, Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули

2 һуури Биликтуев Амгалан, Сэлэнгын  аймагай Ноёхоной дунда һургуули

3 һуури Бадмаева Дулма, Зэдын аймагай Дэрэстэйн  дунда һургуули

 

УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ

 1 һуури Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули

2 һуури Сэлэнгын  аймагай Ноёхоной дунда һургуули

3 һуури Түнхэнэй аймагай Шэмхын дунда һургуули

 

ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

 1 һуури Шараева Вера, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

2 һуури Нанзатов Зоригто, Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат

3 һуури Машиева Оюна, Сэлэнгын аймагай Новоселенгинскын интернат-һургуули

 

ОНЬһОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

 1 һуури Алтана Бурунова, Бэшүүрэй аймагай Харланай дунда һургуули

2 һуури Дулгаржап Цыремпилова, Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули

3 һуури Бимбацу Аюшеева, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДА ЗАЛЬБАРАЛ

 1 һуури Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули

2 һуури Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

3 һуури Сэлэнгын  аймагай Жаргалантын дунда һургуули

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ

 1 һуури Будажапова Баярма, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

2 һуури Пахонова Света, Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули

3 һуури Дамбаева Виктория, Улан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ

1 һуури Ванчикова Сарюна, Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули

2 һуури Занданова Алтана, Хурамхаанай аймагай Гаргын дунда һургуули

3 һуури Жанчипова Татьяна, Улан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули

 

 УЯНГЫН ШҮРЭ ҮЛХЭЕ

 1 һуури Бимбаева Сарюна, Улан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази

2 һуури Габитова Арина, Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 1-дэхи дунда һургуули

3 һуури Баторов Гуржап, Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

 

УРАН ГАРТАН

 1 һуури Субанова Намсалма, Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат

2 һуури Гатапова Сагаан-Дари, Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули

3 һуури, Улан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

 1 һуури Цыдыпова Катияни, Бэшүүрэй аймагай Шэбэртын дунда һургуули

2 һуури Цыдыпов Доржо, Улан-Үдэ хотын 18-дахи дунда һургуули

3 һуури Цыренжапова Лена, Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули

Тусхай шан – Эрдынеев Олзо, Улан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН –

«БУРЯАДАЙ ДАСАНГУУДАЙ САХЮУСАНУУД»

1 һуури Чимитова Лера, Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули

2 һуури Буянтуева Аяна, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

3 һуури Жамбалов Нацаг, Сэлэнгын  аймагай Ноёхоной дунда һургуули

 

Тиигэжэ эндэ хабаадаһан 84 һургуулинууд һууринуудаа яажа хубааба гэжэ энэ доро үгтэбэ:  

 

ЭЗЭЛҺЭН ҺУУРИ	Һ У Р Г У У Л И	ОНОО
1	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	84,2
2	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	83,75
3	Ахын аймагай Өөрлигай дунда һургуули	83,2
4	Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули	82,25
5	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	80,5
6	Сэлэнгын аймагай   Ноёхоной дунда һургуули	80,25
7	Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули	79,8
8	Ахын аймагай   Бүрэнголой дунда һургуули	76,5
9	Захааминай аймагай  Санагын дунда һургуули	76,5
10	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат	75,95
11	Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули	75,25
12	Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули	73,65
13	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули	73,25
14	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын гимнази	72,25
15	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	72
16	Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын 1-дэхи дунда һургуули	72
17	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	72
18	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	70,25
19	Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули	70,25
20	Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули	68
21	Зэдын аймагай Боргойн дунда һургуули	66,75
22	Мухар-Шэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	66,7
23	Баргажанай аймагай Лугшхаанай дунда һургуули	66,5
24	Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат	66,3
25	Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	65,7
26	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	65
27	Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули	65
28	Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули	64,7
29	Сэлэнгын аймагай Харганаагай дунда һургуули	64
30	Ивалгын   аймагай Гэльбэрын дунда  һургуули	63,75
31	Яруунын аймагай Нарһатын 1-дэхи  дунда һургуули	63,75
32	Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули	63,5
33	Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын интренат- һургуули	62,25
34	Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули	61
35	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг	61
36	Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули	60,5
37	Сэлэнгын аймагай Үбэр-Зөөхэйн дунда һургуули	60,5
38	Түнхэнэй аймагай Шэмхын дунда һургуули	60,5
39	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын  дунда һургуули	58,75
40	Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули	58,5
41	Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули	56,4
42	Зэдын аймагай Зэдын дунда һургуули	56,25
43	Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули	55,75
44	Хурамхаанай аймагай Барханай дунда һургуули	55,75
45	Бэшүүрэй  аймагай Шэбэртын дунда һургуули	55,5
46	Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули	55,5
47	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	53,5
48	Бэшүүрэй  аймагай Харланай дунда һургуули	52,5
49	Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули	50
50	Сэлэнгын аймагай  Ацуулын дунда һургуули	48
51	Загарайн аймагай  Эрхирэгэй дунда һургуули	46,6
52	Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын  дунда һургуули	46,05
53	Улаан-Үдэ хотын 19-дэхи дунда һургуули	45,5
54	Баргажанай аймагай Баргажанай дунда һургуули	45
55	Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули	45
56	Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 5-дахи дунда һургуули	44,5
57	Сэлэнгын аймагай  Ехэ-Сагаанай дунда һургуули	44,25
58	Эрхүү можын Алайрай дунда һургуули	44
59	Улаан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази	43
60	Зэдын аймагай Дээдэ-Ториин дунда һургуули	42,75
61	Хяагтын аймагай Хяагта хотын 3-дахи дунда һургуули	42,75
62	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын  шэглэлтэй дунда һургуули	41,75
63	Улаан-Үдэ хотын 57-дохи дунда һургуули	39,5
64	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	36,5
65	Улаан-Үдэ хотын 18-дахи дунда һургуули	36,5
66	Зэдын аймагай Алцагай дунда һургуули	34,75
67	Улаан-Үдэ хотын 49-дэхи дунда һургуули	33,75
68	Улаан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули	33,5
69	Хяагтын аймагай Наушкын дунда һургуули	32,25
70	Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули	29
71	Улаан-Үдэ хотын 50-дахи дунда һургуули	28,5
72	Зэдын аймагай Оёорой дунда һургуули	27
73	Улаан-Үдэ хотын 25-дахи дунда һургуули	26
74	Улаан-Үдэ хотын 12-дахи дунда һургуули	25,5
75	Хяагтын аймагай Сүбэгтын дунда һургуули	25,5
76	Мухар-Шэбэрэй аймагай Суулгын дунда һургуули	25
77	Хяагтын аймагай Тамирай дунда һургуули	24
78	Улаан-Үдэ хотын 1-дэхи дунда һургуули	22
79	Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын дунда һургуули	21,5
80	Улаан-Үдэ хотын 44-дэхи дунда һургуули	19
81	Улаан-Үдэ хотын 52-дахи дунда һургуули	17
82	Улаан-Үдэ хотын 55-дахи дунда һургуули	12
83	Улаан-Үдэ хотын 26-дахи дунда һургуули	8
84	Улаан-Үдэ хотын 33-дахи  гимнази	4

 

Хойто үдэшэниинь, энэ һарын 19-дэ, Буряадай ГТРК-гай сэнхир дэлгэстэ отог нютагаараа хамтаруулагдаһан 6 ехэ бүлэг боложо, сэхэ дамжуулгада 19 сагһаа 21 саг болотор мүрысэжэ гараа.        

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ: itog december 2015