мэдээсэл

ДОЛООДОХИ МҮРЫСӨӨНДӨӨ ДАСАНДАА СУГЛАРБАБДИ

Буддын шажантанай заншалта Сангхын толгойлогшо XXIV Бандида Хамба лама Дамба Аюшеевэй оролдолго болон үүсхэлээр буряад хэлэнэй ерээдүй тухай асуудал үргэн ниигэмэй урда табигдаад, 2014 оной зургаан һарада эгээ түрүүшынхиеэ суглараа бэлэйбди даа.

Дасанда суглархадаа Буряад ороной аймагуудай, Эрхүү можын, Yбэр-Байгалай хизаарай hургуулинуудай hурагшад эхэ хэлэеэ мэдэсынгээ талаар мүрысэжэ эхилээ. Эхэ хэлэмнай мүнөө үедэ буряад арадай толгойдо тулажа ерээд байhан шухала асуудалнуудай нэгэн, тэрэ мүртөө гол асуудал гэжэ онсолон хэлэхэ шухала.

Иигээд лэ, зунай амаралтын удаа, арбан һарын 30-да дахинаа сугларагдаа.

«Эхэ хэлэн – манай баялиг». Иимэ нэрэтэй Бүгэдэ буряадай һургуулинууд хоорондын 7-дугаар мүрысөөн Буддын шажанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ. Эбээн тэдхэгшэ: Буряадай Гүрэнэй телерадиокомпани, тусхай шангуудые өөр дээрээ даажа абаһашуулые нэрлэбэл – Оросой Холбооной Хамтын суглаанда Буряад ороноо түлөөлэгшэ А. Г. Варфоломеев, Гүрэнэй Дүүмын депутат И. Э. Матханов, Улаан-Үдын Захиргаанай Толгойлогшо А. М. Голков, Буряад Уласай Арадай Хуралай хорооной түрүүлэгшэ Ц. Б. Батуев, Ивалгын аймагай Захиргаанай толгойлогшо Б. Ц. Дымбрылов.

Мүрысөөн буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ. Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.

Һургуулинууд хоорондын мүрысөөнэй түгэсхэлдэ элиржэ гараһан дүнгүүд иимэ байба:

Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули 78,5 оноо абажа, нэгэдэхи һуурида,

Сэлэнгын аймагай Жаргалантын дунда һургуули 70,75 оноо абажа, хоёрдохи һуурида,

Яруунын аймагай Үльдэргын дунда һургуули 69,25 оноо абажа, гурбадахи һууридагараа.

Эндэ сугларһан 60 һургуулинуудай мүрысөөнэй дүнгүүдээр элирһэн байдал доро харагты:

 

1	Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули	78,5
2	Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули	70,75
3	Яруунын аймагай Үльдэргын дунда һургуули	69,25
4	Ахын аймагай   Бүрэнголой дунда һургуули	67
5	Хурамхаанай аймагай Уланхаанай дунда һургуули	65,05
6	Эрхүү можын Оһын аймагай Үбэсын дунда һургуули	61,7
7	Захааминай аймагай  Бүргын дунда һургуули	61,25
8	Ивалгын аймагай Ивалгын  дунда һургуули	61,25
9	Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази	60,2
10	Буряад Республикын үндэһэ яһатанай 1-дэхи лицей-интернат	59,5
11	Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули	59,5
12	Яруунын аймагай Эгэтын Адагай дунда һургуули	59,3
13	Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули	58,75
14	Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуули	55,25
15	Хурамхаанай аймагай Аргадын дунда һургуули	54,35
16	Захааминай аймагай  Хуртагын дунда һургуули	54
17	Мухар-Шэбэрэй аймагай Һутайн дунда һургуули	53,25
18	Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуули	52,9
19	Мухар-Шэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули	52,75
20	Сэлэнгын аймагай Галуута нуур хотын дунда һургуули	52,5
21	Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули	52
22	Ахын аймагай   Орлигой дунда һургуули	51,95
23	Хэжэнгын аймагай Могсохоной дунда һургуули	50,25
24	Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули	48
25	Хяагтын аймагай Энхэ -Талын дунда һургуули	48
26	Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули	47,75
27	Баргажанай аймагай Баянголой дунда һургуули	47,5
28	Улаан Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули	46,25
29	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг	46
30	Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули	43
31	Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын дунда һургуули	42,75
32	Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Духэриг» бүлэг	42,25
33	Түнхэнэй аймагай Хэрэнэй дунда һургуули	40
34	Зэдын аймагай Боргойн дунда һургуули	39,75
35	Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули	39,5
36	Сэлэнгын аймагай Үбэр-Зөөхэйн дунда һургуули	38,25
37	Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули	38,25
38	Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули	38
39	Ивалгын   аймагай    Гэльбэрын дунда  һургуули	37,75
40	Баргажанай аймагай Баргажанай ба Уланай дунда һургуулиин «Мүшэхэн» бүлэг	37,5
41	Ивалгын аймагай Оронгын  дунда һургуули	35
42	Захааминай аймагай  Үлэнтын дунда һургуули	34,75
43	Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули	34,75
44	Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын  дунда һургуули	34,5
45	Зэдын аймагай Дээдэ-Саянтын интернат-һургуули (с. Бага Нарин)	31
46	Хяагтын аймагай Хяагта хотын 3-дахи дунда һургуули	30,25
47	Хяагтын аймагай Сүбэгтын  дунда һургуули	30
48	Эрхүү можын Эхирит-Булагай  аймагай Ново-Николаевскын дунда һургуули	27,75
49	Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули	27,5
50	Сэлэнгын аймагай  Ехэ-Сагаанай дунда һургуули	24,25
51	Улаан-Үдэ хотын 28-дахи Элүүржэлгын интернат — һургуули	23
52	Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули	21,75
53	Хёлгын голой Тэрэпхээнэй дунда һургуули	21
54	Хяагтын аймагай Тамирай  дунда һургуули	17,5
55	Загарайн аймагай Эрхиригэй дунда һургуули	14
56	Ивалгын аймагай Краснояровын дунда һургуули	12,75
57	Зэдын аймагай Оёорой дунда һургуули	12
58	Сэлэнгын аймагай Новоселенгинскын дунда һургуули	10
59	Хяагтын аймагай Шараголой дунда һургуули	8
60	Ивалгын аймагай Сотниковой дунда һургуули	1

7-дохи мүрысөөнэй II шата тухай

XXIV Хамба лама Дамба Аюшеевэй тусхай шанда хүртэхын түлөө мүрысөөн.  Үхибүүдэй мэдэсэ шалгалгын мүрысөөн.
Буряад ороной Бандида Хамба Ламанарта  зорюулагдаһан субаргануудай тусхай эрдэм тодорхойлхо даабари үгтэхэ. Энэ шатада бэлдэхэдээ “Мэндэлсэн нютагаа найлзуур модон мэтэ баригты” гэһэн ном шэнжэлхэ хэрэгтэй. Манай сайт дээрэ энэ номтай танилсаха аргатайт. http://ehehelen.ru/nomoi-han/

1 ном: “Мэндэлсэн нютагаа найлзуур модон мэтэ баригты!”-
Этигэлэй Хамба Ламын айладхагсан дагуу
Бандида Хамба Ламанарта зорюулагдасан субаргануудай онсо тус эрдэмэнь

2 ном: Этигэлэй Хамбын Бүтээл.

 

7-дугаар «Эхэ хэлэн — манай баялиг» гэһэн мүрысөөн тухай Янжима Ивахинова

2015 оной 10 һарын 30-31 үдэрнүүдтэ үнгэрхэеэ байһан һургуулинууд хоорондын буряад хэлэнэй мүрысөөн тухай эмхидхэлэй хорооной гэшүүн Янжима Ивахиновагай бүлэгүүдые бэлдэжэ байһан  багшанарта хандалга

 

ЭХЭ ХЭЛЭЕЭ МЭДЭСЫН ТАЛААР МYРЫСӨӨНYYДНАЙ ЭХИЛХЭНЬ ДАА

Буддын шажантанай заншалта Сангхын толгойлогшо XXIV Бандида Хамба лама Дамба Аюшеевэй оролдолго болон үүсхэлээр буряад хэлэнэй ерээдүй тухай асуудал үргэн ниигэмэй урда табигдаад байна гэжэ мэдэнэбди.

2014 оной зургаа hарада Ивалгын дасанай Ехэ hургуулиин танхим соо Уласхоорондын бага хурал зарлагдажа, зүбшэн хэлсэлгын дүн гэхэдэ, hара бүри тооной дасанда Буряад ороной аймагуудай Эрхүү можын Yбэр-Байгалай хизаарай hургуулинуудай hурагшад сугларжа, эхэ хэлэеэ мэдэсынгээ талаар мүрысэдэг болоо hэмнай даа. Энэ хадаа мүнөө үедэ буряад арадай толгойдо тулажа ерээд байhан шухала асуудалнуудай нэгэн, тэрэ мүртөө гол асуудал гэжэ онсолон хэлэхэ шухала.

 

Иигээд лэ, зунай амаралтын удаа, дахинаа суглархамнай. Энэ удаа үнгэрхэ VIIмүрысөөнэй гурим дүримүүд болон эрилтэнүүдые энэ доро харахадатнай болохо.

 

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»

 

Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 7-дугаар мүрысөөн

 

Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэнэ

 

Эбээн тэдхэгшэ: Буряадай Гүрэнэй телерадиокомпани

 

1. Мүрысөөнэй зорилгонууд

• Мүрысөөн буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлөөхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
• Хүүгэд, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы абынгаа хэлэ хүндэлэн үргэмжэлүүлжэ һургаха.

 

2. Мүрысөөнэй үнгэрхэ болзор, хаяг:

• 2015 оной 10 һарын 30-да – Буддын шажанай һургуули, Ивалгын дасан

2015 оной 10 һарын 31-дэ – Буряадай гүрэнэй телевидени, Улаан-Үдэ хото.

• Бүридхэл: 10 һарын 30-да үглөөнэй 9.00 сагһаа 10.00 саг хүрэтэр.

 

3. Мүрысөөндэ хабаадагшад

7 хүнһөө бүридэһэн бүлгэм соо эхин, дунда, ахамад ангинуудай һурагшад заатагүй орохо ёһотой. Бүлгэмэй бүридэлдэ 2 хүбүүн, 5 басагад байха зэргэтэй (басагад буряад заншалаар үһэеэ гүрэхэ).

 

4. Мүрысөөнэй эрилтэнүүд

• Мүрысөөндэ хабаадагшад түрэл хэлээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха.
• Нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлээр хэлэхэ, хөөрэхэ, мүрысөөгөө хамгаалха шухала.

 

Анхарагты!

Хүндэтэ һурагшад, багшанар! Тус наадамнай 10 һарын 30-да Буддын шажанай Ехэ һургуулиин танхимууд соо үнгэрхэ. Командын гэшүүд үрөөнүүдээр таража, тус тустаа даабаринуудые дүүргэхэ. Командын гэшүүдэй абаһан оноогоор һууринууд олгогдохо.

Октябриин 31-дэ «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 7-дугаар мүрысөөн эгээн эрхим 6 бүлгэмүүдэй дунда һүүлшын шатаяа  анха удаа сэнхир дэлгэстэ сэхэ дамжуулгын аргаар үнгэргэхэ.

 

МҮРЫСӨӨНЭЙ ШАТАНУУД

 

Табан хушуу мал гэгдэһэн мори, үхэр, хони, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн мүрысөөнэй шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.

Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.

 

I шата

1. МОРИН ТАЛА: Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толи
2. ХОНИН ТАЛА: Буряад юртэмсэ
3. ҮХЭР ТАЛА: Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!
4. ЯМААН ТАЛА: Буян хэшэг уряалая!
5. ТЭМЭЭН ТАЛА: Уран гартан

 

II шата

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ. Хамба Ламын шан абалгын тэмсээн

 

III шата

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» буряад хэлэнэй телевизионно мүрысөөн

 

МҮРЫСӨӨНЭЙ ДҮРИМҮҮД

 

I ШАТА

 

1. ШАГАЙН МОРИН ТАЛА

Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын мүрысөөн.

 

БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ НЮТАГАЙ АЯЛГЫН ТОЛИ

 

Тус мүрысөөн өөрынгөө нютаг хэлэнэй үгэнүүдые суглуулжа, нютагай үгэнүүдэй толи бүтээжэ эльгээхэ даабаритай. Эльгээһэн үгэнүүдтээ жэшээ болгон мэдүүлэлнүүдые нэмэхэ. Жэшээнь: Соол – гэр – дом. Нёдондо зун соолоо барижа дүүргээбди.

 

Хүдэлмэриин хэмжээн: 2000-3000 үгэһөө үлүү байха зэргэтэй. Тус мүрысөөн зайн (дистанционно) аргаар үнгэрхэ. 10 һарын 25 болотор exexelen@gmail.com гэһэн сахим хаягаар эльгээхэ. Танай эльгээһэн хүдэлмэринүүд бэлдэгдэжэ байһан «Буряад хэлэнэй нютагай аялгын толидо» орохо аргатай.

Урда мүрысөөнүүдтэ толиин урилдаанда эльгээһэн толинуудайнгаа дутагдал, алдуунуудые усадхан энэ мүрысөөндэ бэлдэхэ (6-дугаар мүрысөөнэй эрилтэнүүдые хараха). Энэ хүдэлмэри хэхэдээ ажаглалта, нэмэлтэ хараадаа абан, заһаха, арьбадхаха шухала.

Толи бэлдэхэ даабарида хори хэлэтэй команданууд нютагайнгаа географическа нэрэнүүдэй тайлбари бэлдэхэ – топонимическа толи.

Ажаглалта: Командын зүгһөө эльгээгдэһэн хүдэлмэритнай мүрысөөндэ хабаадахые баталһан мэдүүлгэ болоно.

МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ

 

Аймаг_______________________________________________________________ Һургуули_____________________________________________________________

Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ___________________________

_______________________________________________________________________

Холбоо бариха утаһан, e-mail:______________________

Гэрэй хаяг: _______________________________________________

 

Багшын паспортын дугаар болон хэзээ, ямар байгуулга олгоһон тухай мэдээсэл:

 

ИНН, СНИЛС

 

 

2. ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА

 

Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи мүрысөөн.

 

БЛИЦ-УРИЛДААН «БУРЯАД ЮРТЭМСЭ»

 

а) «Буряад юртэмсэ» гэһэн сэдэбээр энэ блиц-урилдаан үнгэрхэ. Урда мүрысөөнүүдтэ үгтэһэн тестнүүд мүн “Буряад хэлэн” гэһэн сахим һураха номой “Буряад юртэмсэ” хубиин удхаар бэлдэһэн асуудалнууд үгтэхэ. Урда үнгэрһэн мүрысөөнүүдтэ дурадхагдаһан тестнүүдтэй болон блиц-урилдаанда үгтэхэ асуудалнуудтай www.ehehelen.ru (мүрысөөнэй даабаринууд – блиц-урилдаан) гэһэн сайт дээрэ танилсаха аргатайт.

Анхарагты: командын гэшүүдтэ нэгэ-хоёр үгөөр харюусахаар асуудалнууд дурадхагдаха. Үгтэһэн 15-20 минута соо хэр олон асуудалнуудта зүб харюу үгтэнэб,  тэрэнэй дүнгөөр оноо табигдаха.

 

б) «Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе» гэһэн мүрысөөндэ команда бүхэн жюриин дурадхаһан сэдэбээр зүжэглэл бэлдээд харуулха (үдын хойно билет таталгын гуримаар үнгэрхэ мүрысөөн). Бултанда мэдээжэ арадай онтохонуудай жэшээтэ сэдэбүүд: «3 поросёнка», «Колобок», «3 медведя», «Теремок», «Красная шапочка», «Репка».

Мүрысөөнэй эрилтэнүүд:

– онтохоной удха өөршэлэн һэлгэжэ, нэмэжэ болохо;

– нютаг хэлэн дээрээ оршуулха;

– найруулгаараа һонин, тодо, уран зүжэглэл бэлдэхэ;

– энэ онтохоной удхаар ямар тобшолол хэһэнээ тодорхойлхо;

– хөөрэлдөөнэй хэмжээн 200-250 үгэһөө үсөөн бэшэ байха;

– зүжэглэлдэ үгтэхэ саг: 3-5 мин.

 

1. ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА

 

«Үнеэтэй айл үлдэхэгүй, булагтай газар гандахагүй» гэһэн үгын ёһоор гандашагүй абьяас бэлигээ харуулха мүрысөөн.

 

БАЯН ХЭЛЭТЭЙ АРАД – ЕРЭЭДҮЙТЭЙ!

 

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

Бүлэг бүхэнһөө нэгэ-нэгэ түлөөлэгшэ «Үгэ бэдэрэлгэ» гэһэн Олимпиин нааданай түхэлөөр үнгэрхэ урилдаанда хабаадана. Жэшээнь: 2 һурагшад нэгэ адли үзэгөөр эхилдэг үгэнүүдые 1,5-2 минута соо бэшэнэ, удаань тэрэнээ ээлжэлэн уншана. Хэнэйнь дабтагдаагүй үгэнүүд олон бэ, тэрэ илагша болоно. Энэ мүрысөөндэ хабаадагша һурагшадай үгын нөөсэ шалгагдана, бэлдэһэн толиһоо нютаг хэлэнэй жэшээ үгэнүүдые үргэнөөр хэрэглэжэ болохо.

 

б) Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай

Даабари: Үгтэһэн буряад арадай оньһон үгэнүүдэй удха тодорхойлхо, нютаг хэлэн дээрээ дэлгэрэнгы хөөрөө бэлдэхэ.

 

1. ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА

 

Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи мүрысөө дурадханабди.

 

БУЯН ХЭШЭГ УРЯАЛАЯ!

 

а) «Этигэл Хамбадаа зальбарал»

Бүлэгүүдэй хоорондо уран гоёор, сээжээр уншалгын урилдаан (үдын хойно үнгэрхэ).

 

б) Урма зоригтой, уран гуурһатай

«Зунай саг зулгыхан…» гэһэн сэдэбтэ командын гэшүүдэй зундаа буулгаһан гэрэл зурагуудые, мүн сэлфи түхэлэй 3-3 фотозурагуудые асарха. Тус мүрысөөндэ хабаадагшад асарһан фотозурагуудаараа андалдан, 1-2 хүдэлмэриин удхада тааруулан, 8-16 мүрнүүдтэй шүлэг зохёохо.

 

1. ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА

 

Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.

 

а) Уран гартан

Тус мүрысөөндэ хабаадахаяа ерэһэн басагадта буряад дэгэлэй энгэрэй 3 тобшо зүбөөр хадаха даабари үгтэхэ.

 

б) Уран баримал

Энэ мүрысөөндэ хабаадагшад хоёр уран баримал сүлөө сэдэбээр, нэгэ уран баримал ерэхэ жэлэй һүлдэ – һармагшанай дүрэ жюриин анхаралда дурадхажа хамгаалха (хоёрыень пластилинаар, гурбадахидань дуратай материал хэрэглэхэ). Удаань жюриин дурадхаһан сэдэбээр пластилинаар урлал бүтээхэ. Шэлэгдэhэн бүтээлнүүдэй үзэсхэлэн ехэ танхим соо үдын хойно дурадхагдаха.

 

II ШАТА

 

БУДДЫН ШАЖАН ТУХАЙ

 

XXIV Хамба лама Дамба Аюшеевэй тусхай шанда хүртэхын түлөө мүрысөөн.  Үхибүүдэй мэдэсэ шалгалгын мүрысөөн.

 

Буряад ороной Бандида Хамба Ламанарта  зорюулагдаһан субаргануудай тусхай эрдэм тодорхойлхо даабари. (“Мэндэлсэн нютагаа найлзуур модон мэтэ баригты” гэһэн ном шэнжэлхэ) http://ehehelen.ru/nomoi-han/

III ШАТА

Анха удаа «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн мүрысөөнэй һүүлшын шата Буряадай гүрэнэй телевиденидэ үнгэрхэ. ТВ-урилдаанда хабаадаха эрилтэнүүд:

• ТВ-мүрысөөн сэнхир дэлгэстэ сэхэ дамжуулгын аргаар «Россия 24» гэһэн каналаар 10 һарын 31-дэ 19.00 сагһаа 21.00 саг болотор сэхэ дамжуулагдаха. «Россия-1» каналаар 11 һарада дабтагдаха.
• ТВ-мүрысөөн 7-дохи нааданай положениин ёһоор үнгэрхэ.

• 7-дохи мүрысөөндэ тон олон оноонуудые абаһан эрхим 6 бүлгэм шэлэгдэжэ, ТВ-мүрысөөндэ хабаадаха. Буряад угсаатанай 4 ехэ бүлэгүүдэй түлөөлэгшэд: сэлэнгын буряадууд, хори, хонгоодор, эхирэд-булагад (баргажанай буряадууд) мүн Улаан-Үдын һургуулинуудһаа 1 бүлгэм, Усть-Ордын Буряад тойрогһоо 1 бүлгэм. Тодорхойлбол, Захаамин, Аха, Түнхэн, Алайрһаа ерэһэн команданууд сооһоо шалгаржа гараһан бүлэг хонгоодор угсаатаниие ТВ-мүрысөөндэ түлөөлэн наадаха жэшээтэй.

 

ЭРХИМҮҮДЫЕ УРМАШУУЛАН ШАГНАХА ТУХАЙ

 

2015 оной 10 һарын 30 үдэр “Эхэ хэлэн – манай баялиг” гэһэн мүрысөөнэй 1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха. Мүрысөөндэ хабаадаһан бүлэг бүхэндэ баталамжанууд үгтэхэ.

Хамба ламын гол шан абалгын тэмсээндэ илагшадта тусхай мүнгэн шангууд барюулагдаха.

 

ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ

 

• «Мэндэлсэн нютагаа найлзуур модон мэтэ баригты». Ивалгын дасан, 2014 он;
• Л.Б. Намжилон. «Шэдитэ эрхи», «Алтан эрхи»;
• С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева. «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи»;
• «Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг» гэhэн бүлэгүүд;
• Лодон Линховоин. «Лодон багшын дэбтэрһээ»;
• Янжима Ивахинова. «Буряад түрын ёһо заншал»
• Буряадай суута ламанар тухай мэдээн (Интернет);
• «Буряад үнэн» һонин болон бусад сонин, сэтгүүл ба номууд;
• www.ehehelen.ru

 

Ямар нэгэн асуудалай гарабал, аймагайнгаа шэрээтэ ламанарта, мүн энэ сахим хаягаар хандажа болохо: exexelen@gmail.com

Янжима Цыдендамбаевна Ивахиновагай гар утас: +7 951 636 9069

 

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ» БҮГЭДЭ БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ V-ДУГААР МҮРЫСӨӨН

“Эбээн тэдхэһэн маанарта баясхалан мэдүүлхэдэтнай, эбээн тэдхэжэ хабаадаһандаа өөһэдөө баярлажа байнабди” – гэжэ горитой ехэ мүнгэн дэмжэлгэ үзүүлһэн “АБСОЛЮТ” гэһэн худалдаа наймаанай бүлэгэй захирал И. В. Шагдарова Ивалгын дасанда наада нээлгын баяр дээрэ мэдүүлбэ. Мүрысөө-нааданууд 3 һарын 28-да үнгэрбэ. Эндэ Буряад Республикын, Эрхүү можын болон Үбэр Байгалай хизаарай 45 һургуулинууд хабаадаа гэлтэй.

 

«…ӨӨҺЭДӨӨ БАЯРЛАЖА БАЙНАБДИ”. V МҮРЫСӨӨНЭЙ ДҮНГҮҮД

“Эбээн тэдхэһэн маанарта баясхалан мэдүүлхэдэтнай, эбээн тэдхэжэ хабаадаһандаа өөһэдөө баярлажа байнабди” – гэжэ горитой ехэ мүнгэн дэмжэлгэ үзүүлһэн “АБСОЛЮТ” гэһэн худалдаа наймаанай бүлэгэй захирал И. В. Шагдарова Ивалгын дасанда наада нээлгын баяр дээрэ мэдүүлбэ. Мүрысөө-нааданууд энэ һарын 28-да үнгэрбэ. Эндэ Буряад Республикын, Эрхүү можын болон Үбэр Байгалай хизаарай 45 һургуулинууд хабаадаа гэлтэй.

Мүрысөөн буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые Буряад Уласта сахин хүгжөөхэ, тиихэдээ нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ. Хүүгэдые, залуушуулые буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан дэмжэжэ, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, урлал, түүхые саашань арьбадхан болбосоруулха хүсэл түрүүлжэ, түрэл арадай баялиг болохо эжы абын хэлэ сэгнүүлжэ һургаха зорилго табигдана. Мүрысөөндэ хабаадагшад түрэл хэлээрээ сүлөө сэдэбээр хөөрэлдэхэ, һанал бодолоо найруулан зохёохо дадал, дүршэлтэй байха, нютаг бүхэниие түлөөлжэ ерэһэн хабаадагшад өөрынгөө нютаг хэлээр хэлэхэ, хөөрэхэ, мүрысөөгөө хамгаалха гэһэн шухала эрилтэнүүд бии болоһоор, нааданһаа нааданда хүгжэн баримталагдажа байна гэжэ эли харагдана.

Мүрысөөнэй бүхы дүнгүүдээр абажа харахада, бүхыдөө хабаадаһан 45 һургуулинуудай дундаһаа 62,5 балл абаһан Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули нэгэдэхи һуурида, 60,45 баллтай Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын дунда һургуулиин «Урагшаа» бүлэг хоёрдохи, тиихэдэ 60,25 баллтай Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг гурбадахи һуурида гаража тодорбод.

V нааданда шалгарһан, онсо мэдэсэ харуулһан үхибүүдтэ тусхай үнэмшэлгэнүүд, баярай бэшэгүүд, шагналнууд барюулагдаа гэбэл:

 

1. ШАГАЙН МОРИН ТАЛАДА:

 

Буряад хэлэнэй нютаг аялгын толи бүтээһэнэй түлөө:

 

1-дэхи һуури – Зэдын аймагай Алцагай дунда һургуули

2-дохи һуури – Хяагтын аймагай  Мөөрөөшын дунда һургуули

3-дахи һуури – Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули

 

2. ШАГАЙН ХОНИН ТАЛАДА:

 

а) Буряадай мүргэлтэ газарнуудые мэдэсээрээ асуудалнуудта үгтэһэн гурбан харюунуудай зүб нэгыень шэлэхэ мүрысөөндэ:

 

1-дэхи һуури – Очирова Янжина, Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуулиин 10-дахи ангиин

2-дохи һуури – Иванов Түмэн, Республикын үндэһэтэнэй 1-дэхи лицей-интернадай 10-дахи ангиин

3-дахи һуури – Намсараев Галсан, Захааминай аймагай Утаатын дунда һургуулиин

 

б) “Сүлөө саг – сэнтэй саг”. Эндэ сүлөө хөөрэлдөө дэлгэхэ даабари байгаа. Шалгаржа тодорогшод:

 

1-дэхи һуури – Бальжинимаев Бадма, Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын һургуулиин “Эрдэни” бүлэгэй 10-дахи ангиин;

Соболева Александра, Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуулиин 10-дахи ангиин

2-дохи һуури – Лубсанов Эрдэни, Зэдын Алцагай дунда һургуулиин 5-дахи ангиин;

Будаев Алдар, Сэлэнгын аймагай Ноёхоной дунда һургуулинн 8-дахи ангиин

3-дахи һуури – Норбоева Сарюна, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуулиин 11-дэхи ангиин;

Андреев Дашинима, Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи һургуулиин “Дүхэриг” бүлэгэй 7-дохи ангиин

 

3. ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛАДА:

 

а) Хэнэй хэлэн баян бэ?

 

1-дэхи һуури – Галданова Сэлмэг, Хэжэнгын дунда һургуулиин “Урагшаа” бүлгэмэй 8-дахи ангиин

2-дохи һуури – Гармаева Алтана, Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин “Жаргалтай бүлэ” бүлгэмэй 7-дохи ангиин

3-дахи һуури – Эрдыниева Туяна, Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуулиин 10-дахи ангиин

 

б) Хоёр хэлэ тэгшэ мэдэе. Эндэ оршуулгын хүдэлмэри байгаа.

 

1-дэхи һуури – Ринчинова Толон Хориин аймагай Ааланай дунда һургуулиин

2-дохи һуури – Дондопова Ирина Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуулиин

3-дахи һуури – Бадараева Алина Хэжэнгын дунда һургуулиин “Урагшаа” бүлэгэй

 

4. ШАГАЙН ЯМААН ТАЛАДА:

 

а) Уран шүлэгшэдэй мүрысөөн

 

1-дэхи һуури – Лена Цыренжапова, Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуулиин 8-дахи ангиин

2-дохи һуури –  Лена Гармаева, Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуулиин 6-дахи ангиин

3-дахи һуури – Санжима Доржиева, Хэжэнгын дунда һургуулиин “Урагшаа” бүлгэмэй

 

Зохёогдоһон шүлэгүүдһээ дуун болохоор гэжэ шэлэгдэһэн:

 

“Баян сагаан Санага”.  Александра Цыденова – Захааминай аймагай Санагын дунда һургуулиин 8-дахи анги

“Эхэ нютаг”. Буян-Дэлгэр Цыренжапова – Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуулиин 11-дэхи анги

 

б) Буян хэшэг уряалая! Эндэ баһал үгтэһэн гурбан харюунуудай зүб нэгыень шэлэхэ мүрысөөн байба

 

1-дэхи һуури – Аюшеева Даша, Сэлэнгын аймагай Жаргалантын дунда һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша

2-дохи һуури – Ханташкеева Наталья, Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуулиин

3-дахи һуури – Лубсандабаева Аяна, Зэдын аймагай Н. Осоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда һургуулиин

 

5. ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛАДА:

 

а) Уран гартан. Эндэ шалгарһан һургуулинууд гэхэдэ:

 

1-дэхи һуури – Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули

2-дохи һуури – Хэжэнгын дунда һургуулиин “Урагшаа бүлэг”

3-дахи һуури – Зэдын аймагай Петропавловкын дунда һургуули

 

Эрхим бүтээлнүүд:

 

1- дэхи һуури – Цыденов Базаржаб,  Зэдын аймагай Алцагай дунда һургуулиин

2-дохи һуури – Бальжинимаев Цыбиг, Мухаршэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуулиин

3-дахи һуури – Ринчинов Номто, Баргажанай дунда һургуулиин 6-дахи ангиин

3-дахи һуури – Митупов Аюша, Хёлгын голой Тэрэбхээнэй дунда һургуулиин  

Тусхай шагнал – Доржиев Түмэн, Сэлэнгын аймагай Жаргалантын дунда һургуулиин

 

б) Уран баримал: Нооһо ээрэхэ, оймһо нэхэхэ даабари байгаа.

 

1- дэхи һуури – Куренова Нелли, Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуулиин 10-дахи ангиин

2-дохи һуури – Цыремпилова Юлия, Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай  дунда һургуулиин

3-дахи һуури – Гармаева Наталья, Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуулиин 

Энэ мүрысөөндэ хабаадаһан 45 һургуулинуудай эсэсэй дүнгүүдые эндэ дараад хаража болохо (лист 1,2)

Абтаба: http://www.minkultrb.ru/news/detail.php?SECTION_ID=96&ELEMENT_ID=8635

 

Конкурс по бурятскому языку прошел в Иволгинском дацане