Author Archives: admin

  • 0

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». ИВАЛГЫН ДАСАНДА ҮНГЭРДЭГ ЗАНШАЛТА МҮРЫСӨӨНҮҮДЭЙ ДҮНГҮҮД

Буряад Уласай, Эрхүү можын ба Үбэр Байгалай хизаарай нютагуудай һургуулинууд заншалта болоһон мүрысөөндөө наймадахи удаагаа Ивалгын дасанда энэ һарын 18-да сугларба.

Энэ удаа хэзээ хэзээнэйхиһээ олон һургуулинууд хабаадаа. Дээрэ нэрлэгдэһэн можо нютагуудһаа 84 һургуули хабаадаба гээшэ. Үнэн сэдьхэлһээ үргэлжэ, нааданһаа нааданда хабаадажа байдаг һургуулинууд харюудаашье бодолтой, хэлэ амандаашье тодорхой байна гэжэ элихэн. Тиихэдэ бултанайл хабаадажа байгаа хада хабаадалсаад туршахада яаха юм гэһэн бодолнууд мүн лэ элихэн, «туугдажашье» ерэхэ һургуулинууд гэжэ байна хэбэртэй, илангаяа хотын һургуулинууд гэжэ онсолмоор.

 

Нэрлэгдэһэн заабаринуудаар дүнгүүд яажа гарабаб гэжэ доро хараябди:

 

БУРЯАД ХЭЛЭНЭЙ НЮТАГАЙ АЯЛГЫН ТОЛИ

 1 һуури Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай  дунда һургуули

2 һуури Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули

3 һуури Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули

 

БЛИЦ-УРИЛДААН «НЮТАГТАА НЭРЭТЭЙ, АРАДТАА СЭНТЭЙ»

 1 һуури Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

1 һуури Дамбиев Тумэн,  Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули

2 һуури Эрдынеева Арюна, Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули

2 һуури Биликтуев Амгалан, Сэлэнгын  аймагай Ноёхоной дунда һургуули

3 һуури Бадмаева Дулма, Зэдын аймагай Дэрэстэйн  дунда һургуули

 

УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ

 1 һуури Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули

2 һуури Сэлэнгын  аймагай Ноёхоной дунда һургуули

3 һуури Түнхэнэй аймагай Шэмхын дунда һургуули

 

ХЭНЭЙ ХЭЛЭН БАЯН БЭ?

 1 һуури Шараева Вера, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

2 һуури Нанзатов Зоригто, Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат

3 һуури Машиева Оюна, Сэлэнгын аймагай Новоселенгинскын интернат-һургуули

 

ОНЬһОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

 1 һуури Алтана Бурунова, Бэшүүрэй аймагай Харланай дунда һургуули

2 һуури Дулгаржап Цыремпилова, Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули

3 һуури Бимбацу Аюшеева, Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули

 

ЭТИГЭЛ ХАМБАДА ЗАЛЬБАРАЛ

 1 һуури Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули

2 һуури Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

3 һуури Сэлэнгын  аймагай Жаргалантын дунда һургуули

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ

 1 һуури Будажапова Баярма, Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази

2 һуури Пахонова Света, Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули

3 һуури Дамбаева Виктория, Улан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули

 

ХОЁР ХЭЛЭ ТЭГШЭ МЭДЭЕ

1 һуури Ванчикова Сарюна, Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули

2 һуури Занданова Алтана, Хурамхаанай аймагай Гаргын дунда һургуули

3 һуури Жанчипова Татьяна, Улан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули

 

 УЯНГЫН ШҮРЭ ҮЛХЭЕ

 1 һуури Бимбаева Сарюна, Улан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази

2 һуури Габитова Арина, Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 1-дэхи дунда һургуули

3 һуури Баторов Гуржап, Ахын аймагай Бүрэнголой дунда һургуули

 

УРАН ГАРТАН

 1 һуури Субанова Намсалма, Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат

2 һуури Гатапова Сагаан-Дари, Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули

3 һуури, Улан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули

 

УРАН БАРИМАЛ

 1 һуури Цыдыпова Катияни, Бэшүүрэй аймагай Шэбэртын дунда һургуули

2 һуури Цыдыпов Доржо, Улан-Үдэ хотын 18-дахи дунда һургуули

3 һуури Цыренжапова Лена, Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули

Тусхай шан – Эрдынеев Олзо, Улан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг

 

ХАМБА ЛАМЫН ШАН –

«БУРЯАДАЙ ДАСАНГУУДАЙ САХЮУСАНУУД»

1 һуури Чимитова Лера, Сэлэнгын  аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули

2 һуури Буянтуева Аяна, Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

3 һуури Жамбалов Нацаг, Сэлэнгын  аймагай Ноёхоной дунда һургуули

 

Тиигэжэ эндэ хабаадаһан 84 һургуулинууд һууринуудаа яажа хубааба гэжэ энэ доро үгтэбэ:  

 

 

ЭЗЭЛҺЭН ҺУУРИ

 

Һ У Р Г У У Л И

 

ОНОО

 

1 Сэлэнгын аймагай  Жаргалантын дунда һургуули 84,2
2 Зэдын аймагай Гэгээтэйн дунда һургуули 83,75
3 Ахын аймагай Өөрлигай дунда һургуули 83,2
 

4

 

Хориин аймагай Ааланай дунда һургуули

 

82,25

5 Улаан-Үдэ хотын 29-дэхи Буряад гимнази 80,5
6 Сэлэнгын аймагай   Ноёхоной дунда һургуули 80,25
7 Хурамхаанай аймагай Гааргын дунда һургуули 79,8
8 Ахын аймагай   Бүрэнголой дунда һургуули 76,5
9 Захааминай аймагай  Санагын дунда һургуули 76,5
10  Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын интернат 75,95
11 Зэдын аймагай Цагаатайн дунда һургуули 75,25
12 Кабанскын аймагай Корсаковын дунда һургуули 73,65
13  Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 4-дэхи дунда һургуули 73,25
14 Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын гимнази 72,25
15 Зэдын аймагай Петропавловкын 1-дэхи дунда һургуули 72
16 Хэжэнгын аймагай Хэжэнгын 1-дэхи дунда һургуули 72
17 Хяагтын аймагай Мөөрөөшын дунда һургуули 72
18 Зэдын аймагай Дэрэстэйн дунда һургуули 70,25
19 Хяагтын аймагай Баян-Булагай дунда һургуули 70,25
20 Улаан-Үдэ хотын 35-дахи дунда һургуули 68
21 Зэдын аймагай Боргойн дунда һургуули 66,75
22 Мухар-Шэбэрэй аймагай Галтайн дунда һургуули 66,7
23 Баргажанай аймагай Лугшхаанай дунда һургуули 66,5
24 Буряад Уласай үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернат 66,3
25 Улаан-Сүхэ аймагай Шаргалжанай дунда һургуули 65,7
26 Ивалгын аймагай Һужаагай дунда һургуули 65
27 Хяагтын аймагай Энхэ-Талын дунда һургуули 65
28 Баргажанай аймагай Уланай дунда һургуули 64,7
29 Сэлэнгын аймагай Харганаагай дунда һургуули 64
30 Ивалгын   аймагай Гэльбэрын дунда  һургуули 63,75
31 Яруунын аймагай Нарһатын 1-дэхи  дунда һургуули 63,75
32 Хяагтын аймагай Хяагтын-Адагай дунда һургуули 63,5
33 Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын интренат- һургуули 62,25
34 Сэлэнгын аймагай  Юрөөгэй дунда һургуули 61
35 Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Дүхэриг» бүлэг 61
36 Ивалгын аймагай Ивалгын дунда һургуули 60,5
37 Сэлэнгын аймагай Үбэр-Зөөхэйн дунда һургуули 60,5
38 Түнхэнэй аймагай Шэмхын дунда һургуули 60,5
39 Ивалгын аймагай Доодо-Ивалгын  дунда һургуули 58,75
40 Хяагтын аймагай Алтайн дунда һургуули 58,5
41 Зэдын аймагай Дээдэ-Үшөөтэйн дунда һургуули 56,4
42 Зэдын аймагай Зэдын дунда һургуули 56,25
43 Ивалгын аймагай Оронгын дунда һургуули 55,75
44 Хурамхаанай аймагай Барханай дунда һургуули 55,75
45 Бэшүүрэй  аймагай Шэбэртын дунда һургуули 55,5
46   Хяагтын аймагай Ехэ-Нугын дунда һургуули 55,5
47 Улаан-Үдэ хотын 54-дэхи дунда һургуулиин «Жаргалтай бүлэ» бүлэг 53,5
48 Бэшүүрэй  аймагай Харланай дунда һургуули 52,5
49 Зэдын аймагай Доодо-Бургалтайн дунда һургуули 50
50 Сэлэнгын аймагай  Ацуулын дунда һургуули 48
51 Загарайн аймагай  Эрхирэгэй дунда һургуули 46,6
52 Ивалгын аймагай Дээдэ-Ивалгын  дунда һургуули 46,05
53 Улаан-Үдэ хотын 19-дэхи дунда һургуули 45,5
54 Баргажанай аймагай Баргажанай дунда һургуули 45
55 Хяагтын аймагай Хоронхойн дунда һургуули 45
56 Сэлэнгын аймагай Галуута-Нуур хотын 5-дахи дунда һургуули 44,5
57 Сэлэнгын аймагай  Ехэ-Сагаанай дунда һургуули 44,25
58 Эрхүү можын Алайрай дунда һургуули 44
59 Улаан-Үдэ хотын 3-дахи Лингвистическэ гимнази 43
60 Зэдын аймагай Дээдэ-Ториин дунда һургуули 42,75
61 Хяагтын аймагай Хяагта хотын 3-дахи дунда һургуули 42,75
62 Улаан-Үдэ хотын 56-дахи физикэ ба тоо бодолгын  шэглэлтэй дунда һургуули 41,75
63 Улаан-Үдэ хотын 57-дохи дунда һургуули 39,5
64 Сэлэнгын аймагай  Загастайн дунда һургуули 36,5
65 Улаан-Үдэ хотын 18-дахи дунда һургуули 36,5
66 Зэдын аймагай Алцагай дунда һургуули 34,75
67 Улаан-Үдэ хотын 49-дэхи дунда һургуули 33,75
68  Улаан-Үдэ хотын 17-дохи дунда һургуули 33,5
69 Хяагтын аймагай Наушкын дунда һургуули 32,25
70 Улаан-Үдэ хотын 9-дэхи дунда һургуули 29
71 Улаан-Үдэ хотын 50-дахи дунда һургуули 28,5
72 Зэдын аймагай Оёорой дунда һургуули 27
73 Улаан-Үдэ хотын 25-дахи дунда һургуули 26
74 Улаан-Үдэ хотын 12-дахи дунда һургуули 25,5
75 Хяагтын аймагай Сүбэгтын дунда һургуули 25,5
76 Мухар-Шэбэрэй аймагай Суулгын дунда һургуули 25
77 Хяагтын аймагай Тамирай дунда һургуули 24
78 Улаан-Үдэ хотын 1-дэхи дунда һургуули 22
79 Сэлэнгын аймагай  Новоселенгинскын дунда һургуули 21,5
80 Улаан-Үдэ хотын 44-дэхи дунда һургуули 19
81 Улаан-Үдэ хотын 52-дахи дунда һургуули 17
82 Улаан-Үдэ хотын 55-дахи дунда һургуули 12
83 Улаан-Үдэ хотын 26-дахи дунда һургуули 8
84 Улаан-Үдэ хотын 33-дахи  гимнази 4

 

Хойто үдэшэниинь, энэ һарын 19-дэ, Буряадай ГТРК-гай сэнхир дэлгэстэ отог нютагаараа хамтаруулагдаһан 6 ехэ бүлэг боложо, сэхэ дамжуулгада 19 сагһаа 21 саг болотор мүрысэжэ гараа.        

Тодорхой хүсэнэгтэ үгтэнэ: itog december 2015

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


  • 0

«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ». НАЙМАДАХИ НААДАНДА ХАМБА ЛАМЫН ШАН АБАЛГЫН ТЭМСЭЭН СОО НЭМЭЛТЭ МЭДЭЭСЭЛ

Хүндэтэ багшанар!

Хамба ламын шан абалгын мүрысөөндэ үгтэһэн «Буряад дасангуудай сахюусанууд» гэһэн  сэдэбээр тестовэ хүдэлмэри дурадхагдаха.

Финалда гарагшадта  нэмэлтэ асудалнууд болгон, «Хамба ламанарай субаргануудай тодорхой эрдэм» гэһэн сэдэбээр,  урда нааданай
гуримаар, даабаринууд үгтэхэ.

Һурагшадайтнай  Хамбын асуудалнуудта харюусахаар бэлэн байхые  хүсэнэбди!

 

Эмхидхэгшэд

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


  • 0

ТОЛИИН ПРОГРАММАТАЙ ТАНИЛСАГТЫ

Хүндэтэ багшанар!

Таанарай суглуулһан толинуудтай танилсаад байхадаа, ехэ хүдэлмэри хэгдэжэ байна гэжэ ойлгобобди. Саашань хэхэ ажалдатнай туһа болгон лексикын тусхай программа жэшээ болгон эльгээнэбди. Нютаг аялгын толиин үгын гүнзэгы баялигые суглуулхын тула эльгээгдэһэн лексикын программын жэшээгээр өөрынгөө нютаг хэлэнэй үгэнүүдые нэмэн оруулхыетнай дурадханабди. Энэ программа хараадаа абан, үшөө ондоо танай нютагта хабаатай ажаүйлэдбэридэ хэрэглэгдэдэг үгэнүүдые оруулхыетнай уряалнабди. Жэшээнь: һамар сохилго, агнуури, шажан мүргэл г.м. дээрэ үндэһэлжэ багша үшөө өөрөө олон үгэнүүдые толи руугаа оруулха бэзэ гэжэ найданабди.

Энэ программаар суглуулһан үгэнүүдээ алфавидай гуримаар толидоо оруулаад эльгээхэ.

 

ЛЕКСИКА

Как у вас называется:

а) жилое помещение вообще (общее название) – гэр, тура, байшан, соол тахтар болгоос…

б) теплое жилое здание – модон гэр, булгааһан

в) деревянная юрта –

г) войлочная юрта – эһэгээ гэр, һэеы гэр

д) другие виды жилого помещения – холбоо гэр, залгаа гэр, хоёр дабхар гэр

  1. Нижний настил внутри помещения, по которому ходят –

— низ комнаты, настил в доме – поол, палааха, оёор, шала

  1. Верхняя часть, внутреннее покрытие жилого помещения, верх комнаты – потолок, үһээ
  1. Поперечная балка, поддерживающая потолок – маатинса, маатха, митнаа, нюрга модон
  1. Верхняя часть здания, служащая его наружным покрытием:

а) кровля, крыша – хушалта, дараансаг, хаалга

б) пространство между кровлей и потолком (чердак) – гэрэй орой, шардааг

  1. Застекленное отверстие дома с рамой – сонхо, шагаабар, шаваагар, онгоошхо
  1. Тонкая стенка, разделяющая помещение на части (перегородка) – таһалга, үрөө, халхабша
  1. Кирпичное устройство для нагревания помещений – пеэшэ, соол, шабар пеэшэ
  1. Кухонная печка с чугунным покрытием – пилтаа, шэрэм, ханза, булхаан
  1. Железное устройство для отопления помещений (железная печка) – түмэр пеэшэн, сансоол, яндан
  1. Наружный печной дымоход –

а) железный – түрбаа

б) кирпичный – пеэшиин хоолой, үрхэ, өрхө

  1. Приспособление для запирания двери:

а) металлическое – үүдэнэй шэбхэ, үүдни гохо, хүшилгэ, тээг

б) деревянное – шэбхэ, тэртэ

  1. Прикрепленная к стене горизонтальная доска для ставки различных предметов – таг, данхаэ, адяар, поолко
  1. а) на чем вешают одежду – үлгэбшэ, үлгүүр, һобой, беэшэлхэ

б) петля, пришитая к одежде, для вешания – үлгөө, үлгэсэ

  1. Ступенчатое приспособление – (ступенька, крыльцо)

а) для входа в помещение – гэшхүүр

б) для подъема и спуска – дамжуур, абируулга

  1. Колодезный журавль – азарга модон, худагы дүүжэ, гонзоли
  1. Стойка журавля-колодца – бахана, худагай остоолбо, цахо
  1. Изгородь из сплетенных прутьев и ее виды – шүргэ, хүшэлтэ, тын, харши
  1. Заостренная толстая палка для изгороди (кол) – гадаһан, һаднаг, хабшалга, гацуу
  1. Помещение для содержания скота:

а) утепленное – дал

б) открытое – хотон, хилээб

  1. Мебель для спальни (кровать) – орон, шэрээ, харвайт, харпаати
  1. Детская кровать и ее виды – үлгүй, үүбэй, зыбкэ

23.Большой продолговатый ящик для хранения вещей:

а) железный (сундук) – сундууг

б) деревянный (абдар) – ханза, хобдо, абдар

  1. Небольшой ящик для хранения вещей – хайрсаг, яашиг, хоорьбо, дэгтэньди
  1. Выдвижной ящик стола (или буфета, комода) – һугалга, сугалго, шургуул, таталга
  1. Жбан для сбивания масла – һаба, хүрэнгэ, бэлмэр, торха
  1. Мутовка для сбивания масла – бүлүүр, аша, сасюур
  1. Невысокая деревянная кадка:

а) для отстаивания молока – торхо, хүнүг, тапхаансаг, байлгуур, тэпхээр

б) для квашения и замешивания теста – хавашняа

  1. Узкий обод, надеваемый на бочку или кадку – боолто, сүхэ, татаасуу, ооброч
  1. Небольшой продолговатый сосуд из выдолбленного дерева:

а) для просеивания муки – сээлэнсэ

б) для резания мяса – тэпшэ, шидага, хобол, корыто

в) для кормления свиней – эдюур

г) для поения скота (у колодца и т.д.) – хобоо, онгосо

  1. Чем просеивают муку (сито) – һагшуур, шэгшүүр, һайгуур, шэльтюур
  1. Чем мешают тесто – худхуур, хутхуурга, һэрбээ, мотоопко
  1. На чем носят ведра – үргэбшэ, тээг, гохо, хоромиисол
  1. Как у вас называется:

а) пиала – аяга, тагша, олхо

б) фарфоровый сосуд для питья – шаазан аяга

в) стеклянный сосуд для питья – шэл аяга, хонхор, хонхосой

  1. Фарфоровая тарелочка, на которую ставят стакан – бүлюутсэ, яланхай, ялбаашха
  1. Посуда круглой формы с широким плоским дном – таваг, аяга, тареэлкэ, тарёолко
  1. Приспособление для еды с несколькими зубцами – виилкэ, һэрээ, шүбэгэ, хатхуур
  1. Металлическая посуда для жаренья – усхавардаа, хувардаа, халаабар
  1. Сосуд для воды или молока:

а) железный – һуулга, бидруу

б) деревянный – хүнэг

в) бадьи у колодца – зантуу, бидаруу, утхуури

  1. Как у вас называется:

а) сосуд с ручкой и носиком для кипячения чая – гүсэ, заваяа, шаанаг

б) небольшой сосуд для заварки чая – дэвэр, хальтанаг, заваарниг, запаарниг

в) кофейник – домбо

  1. Стекло, дающее отражение находящихся перед ним предметов – гэрэл, толи, зеэрхэл, харуур
  1. То, чем добывается огонь путем чирканья – зуруул, шиира, шударуул, спиишкэ
  1. Приспособление для запирания чего-нибудь ключом – суурга, замак, тилууса, бархак
  1. Чем отмыкается и запирается замок – түлтюур, неэбрэ, шурап, хюлууса
  1. Специальный камень для точки и шлифовки: (брусок)

а) твердый – бүлюу, хаэрак, пшоолко

б) мягкий – ниилүүр

  1. Палка для опоры при ходьбе (тросточка) – таяк, һорьбо, тулгуур, модон
  1. Витая длинная прядь для завязывания (веревка) – аргамжа, мушхамал, борообши, эрмэр
  1. Чем подметают пол – хамуур, беэник, харганаа, эльбүүр
  1. Из чего пекут хлеб (мука) – гурил, талхан, сагаан талхан
  1. Хлебобулочные изделия и их виды – хэлеэмэ, талха, барюубша, халааша, хотируулга, сартюутха, лёпёошхо, хайрадаһан, булаша
  1. Как называются:

а) сливки – зөөхээ, сүсөгүй

б) сметана – бөлмөг

  1. Пленка на остывшем кипяченом молоке – үрмэ, үрөм, хүшөөдэһэн, хүшөөмэг
  1. Кислые квашенные молочные продукты для питья и для курения водки (тарасун) – тарасуун
  1. Сыворотка, остающаяся при сбивании масла из сметаны – иилгэдэһэн, ээдэмэг, паахта
  1. Жидкий отстой свернувшегося молока – һайба, шара шүүһэн, шара осо
  1. Остатки при просеивании муки (отруби) – һагшадаһан, шэгшэдэһэн, ооторьби
  1. Стеганая ватная куртка – тилогреэкэ, тэжүүрхэ, хупайха
  1. а) мужская верхняя одежда из пиджака и брюк – костюум, больтоог, подоопхо

б) пиджак отдельно – хостюум, хүүртииг

в) брюки – үмдэн, шарваар

  1. Верхняя женская одежда, заменяющая кофту и юбку (платье) – плаати, морин самса, халдайха
  1. Мужское белье, носимое под брюками (кальсоны) – дотор үмдэн, хольсоон, поштааниг
  1. Кусок ткани, нашитый на одежду (заплатка) – халааһан, халаадуун, нүхөөс, хатхааса
  1. Петля для пуговицы:

а) круглый – бөшгө, бүтүү, итагабша, түдүүли

б) плоский – тобшиин нүхэ, шагтын нүхэ

  1. Отрезок ткани (лоскуток) – үртэһэн, өөдэһэн, залгаадуун, хайшалдаһан
  1. Маленький мешочек:

а) матерчатый – хүүдэй, агсаа, хаптага, үрэмгээ

б) кожаный – хууханаг, зумасха, зулматха

  1. Кусок ткани для мытья:

а) пола – тряапка

б) стола – аршуул, үрүүр, даава

в) посуды – аршуул, тряапка

  1. Чехол теплый, надеваемый поверх унтов – дуктуй, пампалай, пэнии
  1. Обувь и ее виды (опрос подробный): годоһон, гутаһан, гутуун, гутал, боэтог, башмаг, шарси, бүд гутал
  1. Часть унтов, пришиваемая к голенищу:

а) спереди – хоншоор, пеэрдэ, пирдаа

б) сзади (задник) – үльмэ, зуузай

в) союзка – хапха, хапхаг, тангалай

и т.д.

  1. Подстилка на внутренней части подошвы обуви – дөрөнхө, улапша, хагдан, стеэлькэ
  1. Войлочная подстилка на кровать:

а) стеганая – шэрдэг, дэветхэр, иһэгээ

б) обитая материей – гадартаэ дэвитхэр, үнгэли

  1. а) украшения круглой формы, надеваемые на пальцы рук (есть ли разница между колечком и перстнем) – бэһэлиг, ороэдоһон, орёодоһон, дүрөө бэһэлиг, больдруу

б) серьги и ее виды – һиихэ

в) браслет – бугааг

  1. а) отелившаяся самка крупного рогатого скота – үнеэн, неэн, үхэр

б) скот вообще – мал, адаһан

  1. Бык-производитель – буха, заэла
  1. Кастрированный бык – сар, сара, шара, үрхэр, үхэр
  1. Кастрация скота:

а) ягнят, козлят – заһаха, шэмхэхэ, эмнихэ

б) телят и быков – заһаха, шэмхэхэ

в) жеребят и молодых жеребцов – агталха, арлигха, хүнгүлхэ

г) свиней-самцов – заһаха, шэмхэхэ

  1. Комолый скот:

а) от рождения комолый – мухар, тоэмог, ёотон үхэр

б) со сломанным одним рогом – хугурһан, һорог эбэртээ

в) со сломанными рогами –

77А. Подзывные слова:

а) для лошадей – тпа, тпа тп-тп

б) коров – ө-ө, өө-өө, мөө-мөө

в) овец – маээ-маээ, баар-баар, тпрьуу- тпрьуу

г) коз – шуу-шуу, шоог-шоог

д) свиней – шууг-шууг

е) кур и цыплят – тиипэ, хууд-хууд

ж) собак – э-э, чэ-чэ

з) верблюдов –

77Б. Назовите отгонные слова:

а) лошадей – һоош-һоош, һааш-һааш, һээш-һээш

б) коров – һэшэ-һэшэ

в) верблюдов –

г) овец – тадь-тадь, һадь-һадь

д) коз – тадь-тадь, һадь-һадь, цадь-цадь

е) кур – ч-ч

ж) собак – сыдь-сыдь

з) свиней –

77В. Назовите понуждающие слова:

а) для лошадей – һылоо-һылоо, ноо-ноо, ш-ш-ш

б) верблюдов –

в) волов, (быков) рабочий скот –

77Г. Назовите слова служащие для остановки:

а) для лошадей – др-др, дв-дв

б) коров – һаа-һаа/хаа-хаа

в) верблюдов –

г) овец – хулай-хулай, хулбай-хулбай

д) коз – эшэгээ-эшэгээ

77Д. Назовите слова, которыми заманивают ягнят и козлят для отделения их от маток – гүргы-гүргы

77Е. Назовите слова, которыми заставляют лечь верблюда – һүг-һүг, һог-һог, сүүг-сүүг

  1. Как у вас называется:

а) ржание лошади – инсагаалха

б) мычание коровы – мөөрэхэ

в) блеяние овец – маараха

  1. Необъезженная необученная лошадь – эмниг, ардаг, агта, мураа
  1. Челка лошади – һамбаэ, хүхөл, цаншуг
  1. Ягненок – хуриган, бугшаа, хүрэ
  1. Козел-производитель – тэхэ, ухана, бабана
  1. Коза – ямаан, шоогой
  1. Козленок – эшэгэн, эшэгэ, шэшүүхээ
  1. а) мягкие и нежные волоски под шерстью козы – хөөвэр, ноолуур, даахи, пүүхэ

б) мягкие и нежные волоски под шерстью овцы – хөөвэр

  1. Детеныш свиньи – поршоонхо, тороэ, гакаэн күвүү
  1. Намордники телят и их виды – хамагша, шүргэ, борхобшо
  1. Откармливать для забоя – бордохо, шахаха
  1. Работник, который пасет скот – пастуух, үхэршэн, харуулшан
  1. Работница, которая доит коров и ухаживает за ними – һаалишан, неэшэн, даяарха
  1. Птенец:

а) у курицы – дальбараа, ангаахаэ, сэплёонхо, тахяае хүвүүн

б) у диких птиц – ангаахаэ, ангалзуур

  1. Животное при доме которое ловит мышей – миисгээ, мии, хоошхо, муура, приисгээ, хысхэ
  1. Место косьбы сена – сапшалан, хадлан
  1. Хлебное растение из зерен которого приготавливают белую муку – шэниисэ, улаан таряан, улаан талхан
  1. Семена хлебных злаков (зерно) – орооһон, ороод, таряан, талхан, зерноо, зээрнэ
  1. Зеленая масса недозревшего овса или других зерновых – зелёонхо, ногоон һолоомон
  1. а) Стог сена – сомоо, һүри

б) стог хлеба – зароод, таряани сомоо

  1. Картофель – хартаабха, хортоопхо, бүүльвэ, гүүльвэ, яабал, яавалха
  1. Сорные растения, засоряющие хлеба (сорняки на поле) – бог үвэһэн, буртаг, таряанаэ үбһэн
  1. Навоз и другие вещества, вносимые в почву для повышения урожайности:

а) местное органическое удобрение (навоз) – наг шэбхэ, шэроэ, бааһан

б) искусственное удобрение – үгтэгжүүлгэ

  1. Мастерская для ручной ковки металла – хүүдинсэ, дарханаэ гэр, хиһайн гэр, шиһа
  1. Инструмент для зажимания обрабатываемого предмета (в кузнице) – аварга, үлирвэ, хазалуур, хүсхы, шилсаа,тисаа
  1. а) клещи (кузничные) – харшаг, хапчиг, хапчуур, зали түмэр

б) щипцы (домашние для печки) – үлирвэ, хапшаг, гали хаэшэ

  1. Прожигательное шило (жигало) – сорьюур, сорьюул, хатхуур, хударга
  1. Круг со спицами, насаженный на ось телеги – мөөр, мөөрэ,мөөри, дугуй, дунгуруг, зөөрэнхээ, холисоо, дзэнгэртээ, зээрэмхээ
  1. Железный обруч, которым обтянут обод колеса – шиинэ, мөөри ула, балоон
  1. Спицы колеса – гасуу, паальса, сиигаһан, һэрвээ
  1. Ось телеги – гол, тээли, сүй
  1. Конские путы на две передние и одну заднюю – шүдэр, гуривалаа, гурбалдзаа
  1. а) то, чем мажут ось телеги – давирхаэ, дзоохо, дзөөхээ

б) смола дерева – усмалаа, зөөгэ, дзөөхөө

  1. Ремень, протягиваемый через седелку – сэртээниг, шэмбүүр, шожоолхо
  1. Подушечка на седле – маюуза, олонсог, подуушха
  1. Кожаная подстилка под седло поверх потника – хэжэм, дэбһэн, гүльмэ, дөрөөбшө
  1. Прикрепленный к палке ремень, служащий для понукания животных:

а) кнут (длинный) – боожын ташуур, ташуур, минаа, биилджи

б) плетка (короткая) – ташуур, минаа

  1. Топор:

а) для колки дров (общее название) –сообон сүхэ, сомхор һүхэ, согодо һүхэ, мохоо һүхэ, түлеэни һүхэ, сарбагай

б) плотничий – хурса һүхэ, дархании һүхэ, сүхэ, сарба һүхэ

в) другие виды: ооли, аталга

  1. Инструмент для гладкого строгания дерева – харуул, шударга, урбаанха
  1. Ручная пила:

а) ножовка –гар сюрөө, хутаган сюрөө, ножоопхо

б) лучковая пила – хүбшэтээ сюрөө

  1. Укрепленный на четырех ножках брус для распиловки дров – азарга, асхаама, сноог, хүлты модон
  1. Плоский с двух сторон кусок дерева небольшой толщины (доска) – хаптагаэ, зартагаэ, харша, доосхо
  1. Тонкий слой дерева, срезанный рубанком – зомгооһон, зунгааһан, хартагай, зомгоол, харуулдаһан, стрүүжэ, харуули, зоргодоһон, харуулай зомгооһон

Щепки – зомгооһон, зунгааһан, зартагай, зомгоол

  1. а) медведь – баавгай, хара гүрөөһэн, бартасаи, баахалдаэ

б) табу – дахата, тайгын эзэн

  1. а) хищное животное, родственное собаке (волк) – шоно, гарюуһан, боохоэ

б) табуистическое название волка – боолхо, гарюуһа, ута һүүлтэ, хээрын нохой, убша

  1. Волчонок – шонойн гүлгөн, шонойн хүвүүн, бэлтэргэ, бэлтэрэг
  1. Суслик – зумбараа, үрхэ, ебраашха, зумри
  1. Голубь – гулабхаа, тагтаа, бурхан шувуун
  1. Лебедь – хун, сагаан шувуун
  1. а) комнатная муха – батагана, батаганаан, хара илааһа, ялааһан

б) зеленая муха – үтэнэй батаганаан, үтэнэй ялааһан

  1. Комар – бүхэтэр батагана, боргооһон, бургус, илаа
  1. Мошка – мухар бошхо, бургуусу, хамаргүй батагана, тавагай сагаан
  1. Хищная пресноводная зубастая рыба с удлиненным телом – сурхай, сордон, шоошмой, шүүхэ
  1. Пресноводная рыба с темно-зеленой спиной и с колючими верхними плавниками – алгана, шаргалаг, тэпхэр, оохони
  1. Карась – хөөлэнтии, хашаргани, зоодой, үхэр загас, хэлтэгэ
  1. Наружные органы дыхания у рыб (жабры) – зангалаэ, хамаа, ами татааша, жаабар
  1. а) невод и его части – губшуур, зүдхэ

б) сеть и ее части – уһу боохо боолто, сеэдхэ, гүльмэ

в) другие виды рыболовной снасти –  гүр, моордо, ходоодо, гуршаага

  1. Небо – тэнгэри, огторгоэ
  1. а) звезды (общее название) – одон, мүшэн, одо мүшэ

б) полярная звезда – алтан гадаһан, алтан гадас

в) большая медведица – долоон өвөгөн, өвөгөд

г) плеяда звезд – бөөн мүшэн, сог мүшэн, мүшэ

д) Венера –үүрээ солбон, солбон

  1. Искусственный спутник Земли – спүүтниг, һолир
  1. Затмение солнца – нара сиртэхэ, арааха зальдиха
  1. Лето – зун, нажар
  1. Завтрашний день – үглөөдэр, маргааша, маргаар
  1. Плохая ненастная погодка – сиибараан, шиибараан, запхан
  1. а) дождь – бороо, хура

б) ливень – аадар, хэһэг хура

в) моросящий дождь – (затяжной)- бороо шэдэршэ баэна, гуран шээрэн, шэбэр бороо

  1. Радуга – һолонго, үнэгэн шээг
  1. Роса – шүүдэр, шииг, набсаа
  1. Кочка – һэпхүүл, дэгэнүүл, болдог
  1. Рододендрон (багульник) – тэрэнги, эрэ нүкэр, багуульниг, тэрэльжи
  1. Красная лилия (сарана)

а) цветок: улаалзай, һараана

б) корнеплод: түмэс, тибэс, тивэһэн

  1. Шиповник – нохоэн хоншоор, нохоэн хушуун, улаан халаахаэ
  1. Одуванчик – нямняа, бамбаахаэ, шар цэцэг, сүүн сэсэг, нямнин баабхаэ
  1. Подорожник – тава һалаа, таван хурган, тава намшаһан, шөрмөһөн ногоон, хурьган набчаа
  1. Полынь горькая – өрмөдөһөн, хонин шаралжа, гашуу өрмөдөһөн, сарван
  1. Термины родства:

а) отец — ава, бааваэ, паапа

б) дед по отцу — үвэгэн ава, баавай, үвгөө, отоо или өтөө баавай, атаабай, таавай, отоовой, деэдэ ава

в) дед по матери — нагса ава, баавай

г) дядя по отцу — авага, баавай, баавай дяадяа

д) старший брат — ахаэ, авагай, баавай

Если несколько старших братьев, то имеют ли они дифференцированные названия – ахадай, баханхай, бишииханхай,дундахай, дундай, екхай

а) сын — хүвүүн, хүү, албатай

б) внебрачный или незаконнорожденный сын — олзо хүвүүн, онгоошхын хүвүүн, хайдай, шүрүгө

в) мать — эжы, иибии, маама

г) бабушка по матери — нагса төөби, нагса эжы

д) бабушка по отцу — хүгшэн эжы, хүгшөө, эмэгээ, өтөө иибии, эжы, төөбии, төөдээ

е) тетя по отцу — авагаэ, абжаа, дайдай, ахуудай

ж) жена старшего брата — һайханбгай,авгайхан, ахай, авагай

з) старшая сестра- авагай, абжаа, баавай, эгэши, хээтээ

и) дочь — басаган, хүүхэн, үсин

к) девушка — басаган, хүүгэн, дүүхээ, шаастай, һабига авагаа, үсин

л) жена — һамаган, гэрэгы, хатабай, хатагтай, убсанса, хатан

м) ребенок — хөөхээ, бүүбээ, дяадяа, няа

н) муж

Примечание: При собирании материалов и ответов на вопросы по терминам родства следует иметь в виду, что одно и то же слово может иметь два или более значений, или одно и то же лицо может иметь два и более значений, или одно и то же лицо может иметь два и более названий. Так, например, ава означает «папа», а иногда и вежливое обращение к пожилому человеку вообще. С другой же стороны ава означает не только «папа», но и отец, вместе с тем «отец» в точном смысле слова будет «эсэгэ».

Кроме того, между терминами родства примерно с одним и тем же лексическим значением могут быть стилистические различия. Например, такие слова как һамаган, гэргэн, убсанса

в общем означает «жена», но при более точном определении их значений они могут быть дифференцированы һамган «жена» гэрэгэн

просторечное «баба» и убсанса «супруга высокопоставленного лица».

  1. Затылок – гэзэгэ, духа, шэлэ, хулхаэ
  1. Коса:

а) общее название – гэзэгэ, саажа

б) у девушек (или девочек)- саажа, гэзэгэ, чаачаг

в) у молодых женщин –  һабига, гүрлээ, гэзэгэ

г) пожилых женщин – боолто, гэзэгэ, үһэ

  1. Лоб – духа, сохо, маньялай, маганай
  1. Висок – сабиргай, чанчаг, шанаа, цамархай
  1. Дугообразная полоска над глазами (бровь) – нидхэ, хүмүтхө, броови
  1. Ключица – ээм, эгэм, тобчолуур, умарюун, ээмэг
  1. Мизинец – шигшии, шуудаэ, һиишэг
  1. Как сказать: низкий – наптар, огтор, оодон, тайгтар, охор,намхан, намтар
  1. Хочется спать – үргэһэн, ноэр, унтуун хүрэхэ
  1. а) сон – үргэһэн, ноэр

б) сновидение – зүүдэн

  1. а) о человеке, который заикается – ээрүү, тальтаруу, хэлхээ

б) заикаться — ээрэхэ, хэлхээрхэ

  1. Заноза (в теле) – шэртэһэн, үргөс, модон
  1. Читать – уншаха, дуудаха
  1. Писать – бэшэхэ, зурха
  1. Мыслить – бодохо, шэбшихэ, һанаха
  2. Открывать – нээхэ, онгойлгохо, тайлха
  1. Встретиться – уулзаха, золгохо, ушарха
  1. Бить – сосихо, һүгэхэ, наншаха, налиха
  1. Убегать – тэрьелхэ, зугтаха, зугтааха
  1. Бросать, кидать – шэдэхэ, ообордохо
  1. Разговаривать – хөөрөлдөхө, зугаалха, яриха, хүүр хэлсэхэ
  1. Спешить, торопиться – яараха, мэндэхэ, шамдаха
  1. Сепарировать (молоко) – машииндаха, мушхаха, ашалха, бүлэхэ
  1. Просеивать (муку) – шэгшэхэ, һагшаха, һайгуурдаха

 

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


  • 0

ОНЬҺОН ҮГЭ ОНОСТОЙ, ОЛОНОЙ ҮГЭ ТУДАСТАЙ

Шагайн үхэр талада «Баян хэлэтэй арад — ерээдүйтэй» гэһэн хубиин «Оньһон үгэ оностой, олоной үгэ тудастай» гэһэн мүрысөөндэ хэрэглэжэ боломоор буряад арадай оньһон үгэнүүдые таная анхаралда дурадханабди.

Харилсан наадаха мүрысөөн: оньһон үгэ эхилхэдэнь, үргэлжэлүүлэн дүүргэхэ. Нааданда 2 командын түлөөлэгшэд хабаадаха. Нэгэнэйнгээ оньһон үгын эхин хуби хэлэхэдэ, нүгөөдэнь хоёрдохи хубииень хэлэжэ  дүүргэхэ. Удаань наадаяа ээлжэлэн үргэлжэлүүлхэ. Жэшээнь: Горхо хараагүй аад – оньһон үгын 1-дэхи хуби. Гуталаа бү тайла – 2-дохи хубинь.

Эндээ дараад оньһон үгэнүүдые хаража болохо ОНЬҺОН ҮГЭНҮҮД

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


  • 0

«УРАН БЭЛИГТЭЙ, УЛЬГАМ ХЭЛЭТЭЙ» ГЭҺЭН МҮРЫСӨӨНЭЙ ХҮҮХЭЛДЭЙН КИНО

«Уран бэлигтэй, ульгам хэлэтэй» гэһэн сэдэбээр команда бүхэн жюриин дурадхаһан сэдэбээр мультфильмын хэһэгүүдые эндэ хараад http://ehehelen.ru/mulfilmnuud/ , удхадань тааруулан «ами оруулха».

Хүүхэлдэйн киногой хэһэгүүдтэ тааруулһан хөөрөөгөө уранаар найруулжа үзэхэ.

Мүрысөөнэй эрилтэнүүд:

– мультфильмын сюжет өөһэдөө зохёохо,;

– шэлэжэ абаһан хүүхэлдэйн киногой геройнуудые нютаг хэлэн дээрээ «хөөрэлдүүлхэ»;

– хөөрэлдөөнэй хэмжээ 200-гаад үгэһөө үсөөн бэшэ байха;

Социальна сетьнүүд соо хубаалдаха


Манай һонинууд тухай бэшэгүүдые абажа байгты!