Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй!
Хэнэй хэлэн баян бэ? Сэдэбүүдэй хубаарил
Эдеэ хоол, элдэб хэрэгсэлнуудые ямар аргаар, яажа бэлдэдэг гуримыень, удаа дараалан, ойлгостойгоор дүүрэнээр хөөрэжэ үгэхэ (рецепты). Гэрэлзурагуудаар гү, али зурагуудаар хөөрөөгөө (алхам бүхэнөө) баримтабалтнай үлүү болохогүй.
Бүлэгэй нэгэ түлөөлэгшэ үгтэһэн сэдэбүүдһээ сагаан, мяхан, талхан, ургамал эдеэнүүдһээ болон ажалай нэгые өөрын хүсэнэгтэһээ шэлэжэ абаад хөөрөө бэлдэгты.
|
Хори
|
Баргажан |
Улаан-Үдэ |
Эрхүү |
Хонгоодор |
Сэлэнгэ |
| 1. Тараг бүрихэ (хонин тараг, эльгэн тараг, тарагай хүрэнгэ). Тараг бүлихэ (хонин тараг, эльгэн тараг, тарагы хүрэнгэ).
|
Сайн янзанууд (ногоон сай, зутараан сай, шамартай сай)Цайн янзанууд (ногоон цай, зутараан цай, шамартай цай…) | Тогоо нэрэхэ – тогоо нэрэх,
|
Тоһо иилүүлгэ (үрмэнэй тоһон, сагаан тоһон, айрагай тоһон, шара тоһон). Тос иилүүлгэ (үрмэны тос, цагаан тос, айрагы тос, шар тос).
|
Сайн янзанууд (һүтэй сай, ногоон сай, хурьган сай…). Цайн янзанууд (сүутэй цай, ногоон цай, хурьган цай…
|
айраг – айраг |
| 2. Ээзгэй (творог)
|
Үрмэн (Үрэм)
|
Зөөхэй (саламаад, шанаһан зөөхэй…). Зөөхэй (саламаад, чанасан зөөхэй…)
|
Хүшөөдэһэн (пенка) | Шанаһан тибһэн – чанасан тибсэ | аарсан – аарса
|
| 3. Шасаргана
|
Гоогоһон | Нэрһэ, алирһан… | Мойһон | Мангир | Һархяаг |
| 4. Бообо – боово
|
Талха хуураха | Ёпоошхо – ёпоошхо
|
Талха элдэхэ, буряад лапша – гурил зуураад бажууха | Шаанги – шаанди | Алаади – алаади
|
|
5. Гүүнэй һүөөр сэгээ бэлдэхэ
|
Нэрэтэ мяхан (эрэ хүндэ – 2 дала, 2 адхаал…). Нэрэтэ мах (эрэ хүндэ – 2 дала, 2 адхаал….) | Төөлэй – төөлэй | Хотоото – ходоодны чус
|
Хотиргойн шуһан – хотиргойн чус | Эреэлжэ – эреэлж
|
| 6. Ормог – орёомог | Һугабша – сугабча
|
Боро шүлэн – боро шүл
|
Орооһотой шүлэн – таряатай шүл
|
Хуураһан мяхан – хуурасан мах | Бууза (бэлдэхэ, мушхаха, хумиха, шанаха, һэбихэ…). Бууз (бэлэсхэ, мушкаха, бажууха, чанаха, сэвихэ…) |
| 7. Банша (пельмен) – банша (пельмен)
|
Хуушуур – хуушуур
|
Шарбин – шарбин
|
Омһон – омцон? | Хирмаса – хирмаца
|
Эльгэ шараха – элэг шарах |
| 8. Нооһо ээрэхэ
|
Арһа элдэхэ | Буряад малгайн хэб | Энгэрэй тобшо хадаха | Нооһо урижа, хунжэл оёхо | Һэеы дараха
|
Сэдэбүүдэй хубаарил
Эдеэ хоол, элдэб хэрэгсэлнуудые ямар аргаар, яажа бэлдэдэг гуримыень, удаа дараалан, ойлгостойгоор дүүрэнээр хөөрэжэ үгэхэ (рецепты). Гэрэлзурагуудаар гү, али зурагуудаар хөөрөөгөө (алхам бүхэнөө) баримтабалтнай үлүү болохогүй.
Бүлэгэй нэгэ түлөөлэгшэ үгтэһэн сэдэбүүдһээ сагаан, мяхан, талхан, ургамал эдеэнүүдһээ болон ажалай нэгые өөрын хүсэнэгтэһээ шэлэжэ абаад хөөрөө бэлдэгты.
|
Хори
|
Баргажан |
Улаан-Үдэ |
Эрхүү |
Хонгоодор |
Сэлэнгэ |
| 1. Тараг бүрихэ (хонин тараг, эльгэн тараг, тарагай хүрэнгэ). Тараг бүлихэ (хонин тараг, эльгэн тараг, тарагы хүрэнгэ).
|
Сайн янзанууд (ногоон сай, зутараан сай, шамартай сай)Цайн янзанууд (ногоон цай, зутараан цай, шамартай цай…) | Тогоо нэрэхэ – тогоо нэрэх,
|
Тоһо иилүүлгэ (үрмэнэй тоһон, сагаан тоһон, айрагай тоһон, шара тоһон). Тос иилүүлгэ (үрмэны тос, цагаан тос, айрагы тос, шар тос).
|
Сайн янзанууд (һүтэй сай, ногоон сай, хурьган сай…). Цайн янзанууд (сүутэй цай, ногоон цай, хурьган цай…
|
айраг – айраг |
| 2. Ээзгэй (творог)
|
Үрмэн (Үрэм)
|
Зөөхэй (саламаад, шанаһан зөөхэй…). Зөөхэй (саламаад, чанасан зөөхэй…)
|
Хүшөөдэһэн (пенка) | Шанаһан тибһэн – чанасан тибсэ | аарсан – аарса
|
| 3. Шасаргана
|
Гоогоһон | Нэрһэ, алирһан… | Мойһон | Мангир | Һархяаг |
| 4. Бообо – боово
|
Талха хуураха | Ёпоошхо – ёпоошхо
|
Талха элдэхэ, буряад лапша – гурил зуураад бажууха | Шаанги – шаанди | Алаади – алаади
|
|
5. Гүүнэй һүөөр сэгээ бэлдэхэ
|
Нэрэтэ мяхан (эрэ хүндэ – 2 дала, 2 адхаал…). Нэрэтэ мах (эрэ хүндэ – 2 дала, 2 адхаал….) | Төөлэй – төөлэй | Хотоото – ходоодны чус
|
Хотиргойн шуһан – хотиргойн чус | Эреэлжэ – эреэлж
|
| 6. Ормог – орёомог | Һугабша – сугабча
|
Боро шүлэн – боро шүл
|
Орооһотой шүлэн – таряатай шүл
|
Хуураһан мяхан – хуурасан мах | Бууза (бэлдэхэ, мушхаха, хумиха, шанаха, һэбихэ…). Бууз (бэлэсхэ, мушкаха, бажууха, чанаха, сэвихэ…) |
| 7. Банша (пельмен) – банша (пельмен)
|
Хуушуур – хуушуур
|
Шарбин – шарбин
|
Омһон – омцон? | Хирмаса – хирмаца
|
Эльгэ шараха – элэг шарах |
| 8. Нооһо ээрэхэ
|
Арһа элдэхэ | Буряад малгайн хэб | Энгэрэй тобшо хадаха | Нооһо урижа, хунжэл оёхо | Һэеы дараха
|