«УРМА ЗОРИГТОЙ, УРАН ГУУРҺАТАЙ». УРАН ШҮЛЭГ БЭШЭГШЭДЭЙ МҮРЫСӨӨН
Ивалгын дасанда удаа дараалан үнгэрһэн долоон мүрысөөнэй туршада бэшэгдэжэ байдаг шүлэгүүд тухай хоёр нэгэн үгөөр хэлэмээр байна.
Энэ мүрысөөндэ хабаадагшад ехэнхи ушартаа нааданһаа нааданда һэлгэлдэжэ байдаг шэнги, гэбэшье шүлэг бэшэлгэдэ һонирхолоо хандуулдаг хэдэн хүүгэд бии, тэдэнэй бэшэһэн зохёолынь шүлэгэй дүүрэн хэмжээндэ бэшэшье һаа, шүлэг бэшэлгын онол арганууд баримталагдаһан, доторой бодолтой, айхабтар гоё шүлэгүүд лэ байха ёһотой гэһэн эрилтэ тэдээхэн хүүгэдтэ табигдадаггүй. Тиимэ шүлэг хэншье бэшэнэгүй ха юм. Иигэжэ ухаагаа мухарюулһаар, толгой холбуулан тааруулһаар-бариһаар, хом ехэ болоходоо, хэн мэдэбэ, эдээн сооһоомнай ёһотой шүлэгшэн ургажа гарашанхай байхадаа болохол.
Октябриин 31-дэ «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 7-дугаар мүрысөөн эгээн эрхим 6 бүлэгүүдэй дунда һүүлшынгээ шатые анха удаа сэнхир дэлгэстэ 2 сагай туршада сэхэ дамжуулгын аргаар үнгэргөө. Тэндэ үнгэрһэн заншалта мүрысөөнүүдэймнай дунда үнөөхил Шагаймнай ямаан тала хана ошохонь һэм, байдаг ёһоороол байгаа. Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, энэ мүрысөөн дурадхагдадаг, тиихэдээ шүлэгшэд гээшэ юрын хүнүүд бэшэ, эгээ ямаандаал адли хурса хэлэтэй, хурдан ухаатай гээшье һаа яахаб? Ямаанай хэлэ хэн үзэһэн юм, гэбэшье…
Ивалгын дасанда арбан һарын 30-да үнгэрһэн мүрысөөндэ эдир шүлэгшэднай иигэжэ илгараа бэлэй:
1-дэхи һуурида Чагдурова Лена, Буряад Республикын үндэһэн яһатанай 1-дэхи лицей-интернадай 9 ангиин һурагша;
2-дохи һуурида Ханташкеева Наталья, Баргажанай аймагай Хилганын дунда һургуулиин һурагша;
3-дахи һуурида Монтошкинова Аня, Эрхүү можын Оһын аймагай Үбэсын дунда һургуулиин 10 ангиин һурагша.
Хойто үдэрынь Буряадай сэнхир дэлгэстэ бүхы хабаадагшадай гарбалайнь шугамаар 6 ехэ бүлэг болгожо хубаагаад, мүрысөөгөө үргэлжэлүүлээ бэлэйбди. Эндэ сэнхир дэлгэсэй урда һууһан үргэн олон харагшадай нюдэн дээрэ хоёр сагай туршада үнгэрһэн мүрысөөнэй шүлэгшэдтэ гэжэ үгтэһэн хахад сагай туршада 6 хабаадагшад бултадаа дүүрэн хэмжээнэй шүлэгүүдые бэшэжэ үрдиһэн, шадаһаншье байна. Тэрэл дээрэ нэрлэгдэһэн үхибүүднайл даа:
Наташа Ханташкеева, дасандаа хоёрдохи һуурида гараһан аад, эндэ нэгэ оноо дээгүүр абажа, нэгэдэхи һуурида гараа. Тиихэдээ «Эхэ нютаг», «Байгал далай», «Аян зам» гэһэн үгтэһэн даабаринуудһаа «Эхэ нютаг» гээшыень шэлэжэ бэшэһэн байна. Баргажан буряадуудай бүлэгтэ ороһон Наташын шүлэгэй нэгэ бадаг:
…Ондоо газараар ябахадам
Түрэһэн нютагни харагдадаг.
Ондоо хүнүүдээр зугаалхадам
Танил хүнүүдни һанагдадаг…
Нүгөөдэ табан хабаадагшаднай барандаа «Байгал далайгаа» шэлэжэ, шүлэгүүдээ найруулаа, ана-мана оноонуудтай адли тэгшэ байһанаа харуулаа. Захааминай аймагай Бүргын дунда һургуулиин һурагша Дари Хаптагаева хонгоодор буряадуудай бүлэгтэ бэшээ. Шүлэгэйнь нэгэ бадаг харая:
..Байгал далайн нэрээр
Буряад орон суурхаһан.
Бидэ эһайхан далайгаа
Бүхы дайдаар магтаабди…
Бэшэ шүлэгшэдэмнай шүлэгүүдэйнь нэгэ нэгэ бадагууд. Улаан-Үдэ хотын буряадуудай бүлэгтэ ороһон Лена Чагдурова иигэжэ бэшэнэ:
…Буряад гоё байгаалитай
Бэрхэ, уран басагадтаа
Гоёор, уранаар шүлэг бэшэхэб,
Гүнзэгы далай тухай хөөрэхэб…
Сэлэнгэ буряадуудай бүлэгһөө Женя Найдановагай шүлэгэй нэгэ бадаг:
…Зуны цаг зулгыхан,
Зон болтодоо баяртай.
Байгалай эрьедэ хүүгэд
Олоороо суглараад байна…
Усть-Ордагай буряадуудай түлөөлэгшэ Дулгар Гармаева:
Байгал ехэ далай –
Гүнзэгы ехэ уһан!
Агуу үндэр хадануудтай
Арюун номин Байгал.
Хори буряадуудай түлөөлэгшэ Аяна Буянтуева:
Һайхан домог Байгални,
Һүртэйхэн лэ байнаш даа.
Эбхэрэн, долгитон, Байгални,
Эдитэй, шэдитэй, солотойш даа!
Иимэл даа, хүндэтэ уншагшад.