БУДДЫН ШАЖАНТАНАЙ ЗАНШАЛТА САНГХА
«ДАШИ ЧОЙНХОРЛИН» БУДДЫН ШАЖАНАЙ ЕХЭ СУРГУУЛИ
«ЭХЭ ХЭЛЭН – МАНАЙ БАЯЛИГ»
Бүгэдэ Буряадай һургуулинууд хоорондын 45—дахи наадам
2022 оной апрелиин 11
Эбээн тэдхэгшэ: Буряад Уласай Соёлой яаман
НААДАМАЙ ЗОРИЛГОНУУД
– Наадам буряад хэлэнэй гайхамшагта баялиг болохо нютаг хэлэнүүдые алдангүй үлээхэ, эхэ хэлээ хүндэлхэ, нютаг хэлээрээ харилсаха таарамжатай оршон байгуулхын тула эмхидхэгдэнэ.
– Наадамай гол зорилго – аман хэлэ хүгжөөхэ, нютаг хэлэнэй үгүүлбэриин аялга һайнаар ойлгохо, хэлэхэ дадалтай болгохо. Буряад хэлэ үзэхэдэнь урмашуулан, түрэл арадайнгаа хэлэ, соёл, уралиг арьбадхаха хүсэл дэмжэнэ.
– Эхэ хэлэнэйнгээ нөөсэ баяжуулха даабаринуудаа үргэдхэхэ, хүүгэдэй урлаха, зохёохо арга боломжо хурсадхаха.
НААДАМАЙ САГАЙ ХУБААРИ
Анхарагты!!! Наадам сахим түхэлөөр үнгэрхэ. Апрелиин 8-да үдэрэй 15.00 сагта он-лайн аргаар тестовэ даабари дүүргэлгын шата эхилхэ. Энэ даабарида бүлэгһөө 1 хүн орохо ёһотой. Дүн гаргалга, илагшадые онлайн шагналга апрелиин 11-дэ үдэрэй 15.00 сагта үнгэрхэ. Наадамай эрилтэнүүдые һайн уншагты. Мэдүүлгэтэеэ Согласие гэһэн данса эльгээхэеэ бу мартагты!
НААДАМАЙ ЭРИЛТЭНҮҮД
– Мэдүүлгэ, Согласие болон тус урилдаанда бэлдэн дүүргэһэн даабаринуудаа апрелиин 8 болотор exexelen@mail.ru гэһэн сахим хаягаар эльгээгты.
– Даабаринуудаа мэйлээр эльгээхэдээ бэшэг бүхэнэй сэдэбтэ (темэ соо) нютагайнгаа, хүдэлмэриин нэрэ бэшэгты: Жэшээнь: Аалан: Дархан, Уран баримал, Сургаал, Бэлигүүн толи.
Анхарагты! Танай соносохо хүдэлмэринүүд радиодамжуулгын эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой: аудиофайл бэшэхэдээ, хоолойгоо сэбэрээр шэнгээгты. Диктофондо үлүү абяа, шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлижэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа радиодо гаргаха аргагүй байнабди.
– Бүхы ажалаа 1-2 бэшэг соо хамталаад эльгээхэ! Буддын шажанай Ехэ һургуулида шалгадаг хүдэлмэринүүдые (Этигэл Хамбадаа зальбарал, Бэлигүүн толи, Модон дархан, Уран баримал) нэгэ бэшэг соо ябуулагты.
Нүгөө бэшэг соо буряад хэлээр бэлдэһэн даабаринууд: Хэлээ баяжуулая. Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй, Согласие, Мэдүүлгэ. Тестовэ ажалай дүн онлайн аргаар согсологдохо.
– Анхарагты! Аудиофайл бүхэн нэрэтэй байха ёстой! Нютаг, номинаци, һурагшын нэрэ гээд. Жэшээнь: Аалан_Хэлээ баяжуулая_Буянтуева Дари. Нэрэгүй файл бү эльгээгты!
– Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ, даабари уншахынгаа урда һурагша нэн түрүүн өөрынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа хэлэхэ.
– Эльгээһэн хүдэлмэринүүдэй, он-лайн тестын гээд, бүхы урилдаануудай оноонууд согсологдожо, ZOOM платформа дээрэ шүүгшэд дүнгүүдтэй танилсуулха, һууринууд олгогдохо, шангууд барюулагдаха.
НААДАМАЙ ШАТАНУУД
Табан хушуу мал гэгдэһэн морин, үхэр, хонин, ямаа, тэмээгээ үе наhаараа үдхэжэ hууhан буряад зоной ажабайдалые адууhа малhаа амяарнь харахын аргагүй юм. Тиимэһээ эхэ хэлэндээ зорюулһан «Эхэ хэлэн – манай баялиг» гэһэн наадамай шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдэнхэй.
Шагайнууд хонин, ямаан, морин, үхэр, тэмээн гэһэн ондо ондоо үзэгдэлтэй байдаг юм. Хабтайжа бүхыгөөд унаһан шагайе «хонин» («бүхэ»), хонхойгоод унаһыень «ямаан» («хонхо»), бүтүү талаараа өөдөө хараад тогтоһониинь «морин», хээтэй хажуугаараа өөдөө хараһаниинь «үхэр», сомсойгоод тогтошоһониинь «тэмээн» («ёро») болодог юм.
II ШАТА
МЭДҮҮЛГЫН ЖЭШЭЭ
4 һарын 8 болотор exexelen@mail.ru хаягаар эльгээхэ.
Аймаг ________________________Һургуули___________________________
Хүтэлбэрилэгшэ багшын (багшанарай) обог нэрэ ______________________
Холбоо бариха утаһан, e-mail: ____________________________________
Хабаадаха үхибүүдэй обог, нэрэ, анги:
1.
2.
3.
НААДАМАЙ ДҮРИМҮҮД
I ШАТА
ШАГАЙН МОРИН ТАЛА
Холо газарые ойртуулдаг, хариин зониие нэгэдүүлдэг, хазаар дараа хатартай морин эрдэниин нэрэтэй түрүүшын урилдаан.
Бэлигүүн толи. «Хоёр ёслолой абаха орхихо тухай хэлсэн бэлигүүн толи гэсэн үйлэ» (10 оноо) Э-Х. Галшиевай «Бэлигүүн толи» һүүлшын хэблэл, толи.
Ном-толи сооһоо «Хоер ёсын абаха орхихо тухай хэлсэн бэлигүүн толиноос дайсан ба ураг садан хоёры ямар мэтэ эдлэхын үедэ машид үйлдэснэй дүрбэдчинь» 4-дэхи бүлэг.
Номой 230-285 хуудаһануудта үгтэһэн сургаалнуудһаа 2 сургаал шэлэн абаад, удхаарнь УРЯАЛ ЗУРАГ (плакат) – МЕМ зохёогты. Энэ уряал зурагаараа юун тухай ойлгуулхаа һанаһанаа тодорхойлон хөөрэжэ үгэхэт.
– Номой 4-дэхи бүлэгтэ үгтэһэн һургаалнуудһаа хоёрыень шэлэн абахат, удхаарнь уряа-зураг (плакат, мем) интернет сооһоо бэдэрэн таарулхат али зурахат;
– зурагайнгаа удха юундэ иимэ мем, плакадаар гаргаһанаа тодорхойлхот.
«Плакат» гэжэ үгэ оршуулхада, «уряа-зураг, зарлал-зураг» гээд толи соо үгтэдэг. Һүүлэй үедэ интернет соо плакадай зорилгодо дүтэрхы «мем» гээд нэрлэгдэһэн урлалай зүйл хэрэглэгдэдэг болонхой гэжэ ажаглахаар. «Мем» гэжэ урлалай янза тухай бэшэхэдээ, зураг, фото- зураг, видео, үгэ, мэдүүлэл, элдэб тэмдэг, үнгэ, смайлик хэрэглэн, ямар нэгэ ойлгосо олондо мэдүүлхэ, ойлгуулха, тарааха арга гэнэ. Танай зорилго хадаа сургаал соохи үйлэ ушарай һубарил зураглан харуулха бэшэ, һургаалай юрэнхы удха өөһэдөө ойлгоод, интернедэй аргаар саашань дамжуулха оньһо бэдэрэлгэ болоно.
Хүндэтэ үхибүүд, Э-Х Галшиевай «Бэлигүүн толиһоо» наадамһаа наадамда шэнэ бүлэгүүдһээ даабаринууд үгтэнэ гэжэ анхарна ёһотойт. Иимэ аргаар таанадаа энэ үндэр удхата зохёолтой танилсуулхаа һананабди. Ойлгоходо хэды хүндэшье һаань, саг үргэлжэ уншажа байгты. Оло дабтан уншалга бата ойлгосын, эрхим һуралсалай үндэһэн болоно.
«Бэлигүүн толиһоо» абтаһан сургаалаар зохёоһон ажалаа апрелиин 8 болотор exexelen@mail.ru хаягаар эльгээгты. Сургаалай удха зүбөөр гаргаха гэжэ оролдогты, нютагайнгаа ламанартай зүбшэн хөөрэлдэгты.
ШАГАЙН ХОНИН ТАЛА
Ууса дүүрэн хэшэгтэй, урдаа хараха хушуута мал, хонгор дайдымнай шэмэг – хун сагаан хонин эрдэниин нэрэтэй хоёрдохи тэмсээн.
а) «Хэлээ баяжуулая… Баян хэлэтэй арад – ерээдүйтэй» номинацинуудта Владимир Сутеевэй зохёолоор нэгэ даабари дүүргэхэт. (5-6 мин). Владимир Сутеев
Уран зохёолшо Владимир Сутеевэй онтохонуудай нэгыень оршуулаад, нэгэ зохёолоорнь радиозүжэг найруулан табиха. Онтохоной удха өөрын үзэмжөөр хуряамжалжа болохо.
Радиозүжэг буулгаха эрилтэнүүд:
– Онтохоной автор тухай мэдэсэ абаха;
– Онтохоной удхатай танилсаха;
– Онтохо буряад хэлэн дээрэ оршуулха;
– Наадаха рольнуудаа дундаа хубааха;
– Зохёолойнгоо удхаар хаанань нэмэлтэ абяа, хүгжэм тааруулан оруулха тухай хэлсэхэ, тэмдэглэхэ;
– Рольнуудаар уншалгын һорилго хэхэ;
– Туршалгануудаа дабтаха, нэмэлтэ абяа, хүгжэм, дуу оруулха, дутуу дундаяа усадхаха;
– Ролёор наадаһанаа нэмэлтэ абяа, хүгжэмтэйнь шагнаха. Радиозүжэг болгожо шадаа гүбди гэжэ һанамжануудаараа хубаалдаха;
– Ажалаа диктофон дээрэ сэбэрээр буулгаха, MP3 файл болгоод, exexelen@mail.ru хаягаар эльгээхэ.
– Түгэсхэлдэнь соносогшодто хандан, энэ зүжэг юугээрээ анхаралыетнай татааб, ямар бодолынь шухалаб, үхибүүдтэ юун тухай ойлгуулнаб, буряад арадай ямар оньһон үгөөр онтохоной удха тодорхойлхоор бэ гэжэ хэлэхэ. Анхаралтайгаар шагнаһан зон нүхэдтөө баяр хүргэхэ.
– Уридшалан хэлэхэ үгэ соогоо хэнэй бэшэһэн юун гэжэ зохёол тухай олондо хөөрэжэ үгэхэ тухайгаа радиошагнагшадта хандан мэдүүлхэ, нютаг, бүлэг-һургуули, ангияа тодоор хэлэхэ.
Анхарагты! Эльгээһэн хүдэлмэритнай радиодамжуулгын эрилтэдэ хүрэхэ ёһотой: Аудиофайлаа сэбэрээр бэшэгты. Диктофондо үлүү абяа, шууяа, түерөө оруулхагүй (холодильник, телевизор, радио, телефон болюулха, түлигдэжэ байһан галай хүүеэнһээ холо ошохо шухала). Үлүү ондоо шууяан бэшэгдэнхэй байһан ушарһаа зарим файл радиодо гаргаха аргагүй байнабди.
ШАГАЙН ҮХЭР ТАЛА
Хүндэтэ һурагшад, багшанар!
«Буряад дэлхэй» гэһэн сэдэбтэ зорюулһан асуудалнуудаар тестнүүдые дүүргэхэ даабари https://xesheel.exexelen.ru/. Урилдаанда бэлдэхэдээ, https://xesheel.exexelen.ru/ сайт дээрэһээ «Буряад орон», »Байгал далай» гэһэн сэдэбүүдээр танилсагты. Тус урилдаанда «Эхэ хэлэн – манай баялиг- 45» гэһэн гаршагаар даабаринууд шалгагдаха.
Апрелиин 8-да үдэрэй 15.00-17.00 саг хүрэтэр он-лайн аргаар бүлэгэй нэгэ гэшүүн сайт дээрэ регистраци хэхэ, удаань дурадхагдаһан тест дүүргэхэ. Сайт https://xesheel.exexelen.ru/
Асуудалнуудые яагаад шалгажа болохоб? Дээрэ үгтэһэн тестнүүдээр апрелиин 8 болотор һурагшад бэеэ һорихо, мэдэсээ бэхижүүлхэ аргатай.
Регистрация и запись на курс: https://yadi.sk/i/qnlziaYiWptcmg гэһэн сэдэбүүдтэ зорюулһан асуудалнуудаар тестнүүдые дүүргэхэ даабари https://xesheel.exexelen.ru/.
Энэ сэдэбээр урилдаанда бэлдэхэдээ, https://buryadxelen.com/ сайт дээрэ байһан тестнүүдээр, мүн Я.Ивахиновагай «Асуудалнууд, тестнүүд, оршуулганууд» номой 43-53 хууд. байһан «Түрэл Буряад хизаар» сэдэб харагты.
ШАГАЙН ЯМААН ТАЛА
Һүбэлгэн гээшэнь аргагүй, хурдан түргэниинь гайхалтай, бэлшээриин һайниие бэдэрдэг, бэрхэшээл гэжэ мэдэдэггүй ямаанай зан абариие һайшаажа, удаадахи урилдаа дурадханабди.
Буян хэшэг уряалая
«Сагаан Дархиин сэдьхэл мэтэ хүрдын магтаал оршобо» уншахадаа, үгэнүүдынь зүбөөр, тодоор үгүүлэн уншаха гэһэн даабариин эрилтэ дүүргэхэ шухала! Энэ даабари дахин үгтэбэ.
www.ehehelen.ru гэһэн сайтын номой һан соо «Сагаан Дархиин сэдьхэл мэтэ хүрдын магтаал оршобо» татажа абаад, зүбөөр үгүүлэн уншаха (юрэ уншалга).
Аудиофайлаа диктофон дээрэ бэшэхэдээ, хоороор уншахынгаа урда һурагшад нэн түрүүн өөһэдынгөө нэрэ, нютаг, бүлэг- һургуули, ангияа хэлэхэ.
ШАГАЙН ТЭМЭЭН ТАЛА
Арад зоноо тэдхэдэг, элинсэгэйнгээ нютагта заяан гэжэ магтуулһан ажалша, бүхэриг тэмээндэ зорюулагдаһан шата. Эжы абын дүршэл халан абаха басагад, хүбүүдтэ зорюулагдаһан урилдаан.
Хүндэтэ һурагшад, онлайн түхэлөөр үнгэрхэ наадамда уран дархашуул болон уран барималшад!
Анхарагты! Хэһэн бүтээлнүүдэйнгээ гэрэл зурагуудые хэдэн талаһаань буулгаад, ажал тухайгаа хэдэн үгөөр тайлбарилан хөөрэһэнөө хаагаад эльгээжэ үзэгты. Шүүгшэ Чимит лама фотозурагуудаартнай оноонуудые табиха (хүүгэдэйнгээ фото буулгахаа ба нэрынь бэшэхээ бү мартагты).
Модон дархан
Шубуудай гэрхэн-скворечник дархалха. Буряад угалза хээгээр гоёохо, һонин түхэл маяг оруулха гэжэ оролдогты. Хэмжүүр: ургэниинь – 20 см, ундэрынь – 40 см.
б) УРАН БАРИМАЛ (пластилин)
Дасан дугангай үүдэнэй барюул урлан бүтээхэ.
ШАНГУУД ТУХАЙ
1, 2, 3-дахи һуури эзэлһэн һурагшадай бүлэгүүдтэ ба тэдэниие бэлдэһэн багшанартань диплом болон мүнгэн шан (30 мянга, 20 мянга, 10 мянган түхэриг) мүн тусхай бэлэгүүд барюулагдаха.
ХЭРЭГЛЭХЭ НОМ ЗОХЁОЛ
- Л. Намжилон «Волшебные четки», У-Ү, 1996 он.
- Л. Намжилон «Золотые четки» У-Ү, 2001 он.
- С.Д. Бабуев, Ц.Ц. Бальжинимаева «Буряад зоной урданай һуудал байдалай тайлбари толи» У-Ү, 2004;
- https://buryadxelen.com/»Буряад хэлэн» гэһэн сахим һураха бэшэгэй «Минии бэе», «Ёһо заншал», «Буряад арад», «Эхэ нютаг»;
- Галдан Ленхобоев «Ашатын һайхан заяан» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4356/
- Лодон Линховоин «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном татажа абагты: http://soyol.ru/culture/books/4357/
- Сүлжээндэ ороод, фейсбук холбоондо Хамба лама Дамба Аюшеевэй хуудаһа хараха;
- «Буряад хэлэнэй тобшо тайлбари толи», У-Ү, 2004
- http://soyol.ru/bur/
Тестовый конкурс тестовый конкурс
Согласие на обработку данных Согласие на обработку перс данных