Сэдэбтэ толи. XXII наадам

Хүндэтэ үхибүүд!

Танай анхаралда хүнэй зан абари, шанар – дотоодо тала, гадаада  тала  тодорхойлһон үгэнүүдые хадуун абахыетнай табинабди. Нютаг хэлээрээ харюу үгэхэ даабаритай асуудалнууд тус сэдэбээр үгтэхэ.

Эндэ жэшээ болгон, тайлбаринь 1) орос-монгол толиһоо; 2) ород-буряад толиһоо: 3) нютаг хэлэнэй (Сэлэнгын) толиһоо абтаба.

Хүнэй дотоодо  тала зураглаһан үгэнүүд

1. СНИСХОДИТЕЛЬНЫЙ 1) зөөлэн, хүлцэнгүй 2) дээрэлхүү дүмүү 3) зѳѳлэн
2. ВДУМЧИВЫЙ 1) бодлогот, хянуур 2) бодолтой 3) бодолготы
3. БДИТЕЛЬНЫЙ 1) сэрэмжэты 2) һэргэг 3) сэргэмжэты, сэргэг
4. ДОБРОДЕТЕЛЬНЫЙ 1) буяны ач тустай 2) аша туһатай 3) буянты, ач тусты
5. ПРЕДАННЫЙ 1) үнэнч, итгэлт 2) үнэн, этигэлтэй, бэеэ үгэнги 3) этигэлэмжэты, үнэн
6. 6. БЛАГОНАДЁЖНЫЙ 1) найдвартай 2) найдалтай, этигэлтэй 3) найдамжаты, этигэлэмжэты
7. ГОРДЫЙ 1) бардан, сайрхаг, омогтой 2) бардам, омог 3) ехээрхүү, бардам, сайрхуу, ёсорхуу
8. АКТИВНЫЙ 1) идэвхтэй 2) эдэбхитэй 3) эдэбхиты
9. ЧИСТОПЛОТНЫЙ 1) цэвэрч, ариун сурталтай 2) сэбэрые сахиха, сэбэршэ 3) цэвэрч
10. ВЕЖЛИВЫЙ 1) эелдэг, найрсаг 2) эелдэр, налгай 3) эелдэр, налгай
11. БЛАГОРАЗУМНЫЙ 1) хэрсүү ухаан 2) һэргэг ухаатай 3) сэргэг ухаанты
12. ОТЗЫВЧИВЫЙ 1) уриалаг, ханш сайтай 2) үрэ нимгэн, хайхарамжатай, дэмжэлгэ үзүүлдэг, туһалдаг 3) тусты, сайн санааты
13. ЩЕДРЫЙ 1) өгөөмэр, элбэг дэлбэг 2) элбэг, бардам гартай хүн 3) бардам
14. БЕЗУКОРИЗНЕННЫЙ 1) өө сэвгүй 2) ямаршье дутагдалгүй 3) яндагар, ян тан
15. СООБРАЗИТЕЛЬНЫЙ 1) ухамжтай, оюутай 2) һүбэлгэн, өөрэ, һонор 3) сүвэлгэн ухааты, толгойты
16. ДОБРОСОВЕСТНЫЙ 1) шударга сайн үнэнч, нягт нямбай, 2) үнэншэ сэдьхэлтэй 3) нягта, нягта нямбай, сайн сэдьхэлты
17. ВНИМАТЕЛЬНЫЙ 1) анхааралтай, хичээлтэй 2) анхаралтай 3) анхаралты, хэчээлты
18. ЖИЗНЕРАДОСТНЫЙ 1) баясгалан, цог, хөхүүн байх 2) хүхюун согтой, байдалдаа баяртай, дорюун 3) цогты, хүхюун, баясхаланты
19. ЗДРАВОМЫСЛЯЩИЙ 1) эрүүл, ухаантай, зүб боддог 2) зүб бодолтой, түйхэ ухаатай 3) эрүүл, эрүүл ухаанты, зүв бодолты
20. ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ 1) оюун ухааны 2) оюун ухаанай, үргэн мэдэсэтэй 3) оюун ухааты
21. СМЕЛЫЙ 1) зоригтой, аймшиггүй, эрэлхэг 2) зоригтой, эрэлхэг 3) зоригты, аймашты, аймшигты, эрэлхэг
22. НЕЗАВИСИМЫЙ 1) биеэ даасан, бусадтай эн сасуу, хүний мэдэлд ордоггүй 2) хүнһөө дулдыдадаггүй, бэеэ даанхай, өөрын мэдэлтэй 3) бэеэ даанги, буцадты адли, хүны мэдэлд ордоггүй
23. ОБЩИТЕЛЬНЫЙ 1) хүнтэй нийцтэй, харилцамж сайтай 2) хүнөөр ниисэтэй, хүндэ халдасатай, нюурамгай 3) хүндэ халдасты, харилцамжаты, зэвүүрхэдэггүй.

24.КОММУНИКАБЕЛЬНЫЙ 1) зүв харилцаанда шадамар 2) нюурмагай, харилсаанда шадамар 3) сайн харилцааты

25. УСТУПЧИВЫЙ 1) найр тавимтгай, үгэнд оромтгой 2) хүнэй байдал ойлгохо, хүнгэлтэ үгэхэ 3) хүны үгѳѳр, бууж үгэдэг
26. БЕЗДУМНЫЙ 1) өвөрмөг бодолгүй 2) бодон шэбшэнгүй, бодолгүй хандалга 3) бодолгүй
27. ГРУБЫЙ 1) бүдүүлиг, догшин, шэрүүн аашатай 2) бүдүүлиг, хэрзэгый аашатай 3) бүдүүлиг, дошкон, шэрүүн аашаты
28. НАХАЛЬНЫЙ 1) увайгүй, ичгүүр сонжуургүй 2) убайгүй , һэнгэргүй зан 3) увайгүй, эчэх нюургүй
29. НЕУЖИВЧИВЫЙ 1) жожиг зантай, хүнтэй ниисгүй 2) хүнөөр багтадаггүй, таарадаггүй 3) хүнты таарамжигүй, зан мууты.
30. ХАЛАТНЫЙ 1) хааш хэрэг, хайхрамжгүй 2) хайхарамжагүй 3) хайш хэрэг
31. 31. УВЁРТЛЕВЫЙ 1) зайламтгай, мултархай 2) арга мэхэтэй, холборхой, мултархай 3) мултархай, зайламжиты, арга мэхэты

32 БЕСПОЩАДНЫЙ 1) хайр гамгүй, хайр найргүй 2) хайра гамгүй, хайрлаха сэдьхэлгүй 3) хайр гамгүй

33. БЕСПАРДОННЫЙ 1) горимгүй, ичих нүүргүй 2) тунгаасагүй, убайгүй 3) эчэх нюргүй
34. ГОНОРЛИВЫЙ, ГОНОР 1) ихэмсэг, нэрэлхүү, тумархуу 2) ёһорхуу, тумархуу 3) ехээрхүү, ёсорхуу, тумархуу
35. БЕСШАБАШНЫЙ 1) алмай, хамаа намаагүй 2) мунайд, хашалангүй 3) хамаагүй, бодолгүй
36. ДРАЧЛИВЫЙ 1) зодолдооч, зодооч 2) наншалдааша 3) хэрэлдээч, нанчалдаач
37. БЕССОВЕСТНЫЙ 1) ичүүргүй сонжуургүй, увайгүй 2) һэшхэлгүй, убайгүй 3) эчэх нюургүй, увайгүй
38. НАЗОЙЛИВЫЙ 1) салж өгдөггүй наалдамтгай 2) һаладаггүй, нэтэрүү, хашартай 3) няалдаад салж үгэдэггүй, хашарты
39. ЖЕЛЧНЫЙ 1) хор шартай 2) хоротой, сухалтай, хадхамитай 3) хорты, шар хорты
40. ПОДХАЛИМНИЧАТЬ 1) зусарч, бялдууч 2) нилтаганаха, һаймһарха 3) зусарч, бялдагануурч
41. ХАМСКИЙ 1) хүний мөсгүй явдал 2) эшэхэ нюургүй ааша 3) эчэх нюургүй явадал
42. ИСТЕРИЧНЫЙ 1) хий хөдөлсэн, хөөрсөн, бахардсан 2) түргэн зантай, ордоһотой, хиирүү 3) хиирэсэн, хѳѳрэсэн, бахардасан
43. ХИТРЫЙ 1) овтой, мэхтэй 2. Мэхэтэй 3) мэхты
44. КОКЕТЛИВЫЙ 1) сээтэгнүүр 2) альбан зантай 3) сэтэгэнүүр
45. МЯГКОТЕЛЫЙ 1) зориггүй, хүний ая дагамтгай байх , 2) һула зан 3) зориггүй, сула, хүны үгѳѳр
46. НАГЛЫЙ 1) жаламгар, ичгүүргүй, хэт нүүрэмгий 2) убайгүй, һэнгэргүй 3) эчэх нюургүй, нэгэндээ багтасан
47. ЖУЛИКОВАТЫЙ 1) луйвар хийдэг хүн 2) булхайлха, хулгайлха, мэхэлхэ зан 3) булхайч, мэхэлээч

48.НЕДОБРОЖЕЛАТЕЛЬНЫЙ 1) муу санааты 2муу һанаан 3) муу санааты

49. ДЕРЗКИЙ 1) шазруун, ширүүн, сортоотой 2) хэрзэгы, хадхуу шэрүүн 3) шэрүүн, хэрзэгы
50. ОБЖОРЛИВЫЙ 1) идэмхий, ховдог 2) эдимгэй, хомхой хобдог 3) эдимэр, ховдог

ХҮНЭЙ ГАДААТА ТАЛА ЭЛИРҮҮЛҺЭН

ҮГЭНҮҮДЭЙ ТОЛИ

1. ВОЗРАСТ 1) нас 2) наһанай шата 3) нас
2. МОЛОДОЙ 1) идэр 2) залуу 3) залуу
3. СРЕДНИЙ 1) дунд, дундад 2) дундуур, дунда зэргын 3) дунда зэргын
4. ПОЖИЛОЙ 1) хижээл насны, нас тайвтар 2) наһатай 3) насты
5. РОСТ 1) өсөх, ургах 2) ургалга, ургалта 3) ургах
6. НИЗКИЙ 1) намхан, навтархан 2) набтар, табхар 3) набтархан
7. ВЫСОКИЙ 1) өндөр 2) үндэр 3) үндэр
8. ТЕЛОСЛОЖЕНИЕ: 1) бие бялдар 2) бэеын түхэл, бэе бэлдэр 3) бэены түхэл
9. ХУДОЩАВОЕ 1) хатангир, эцэнгир 2) маряагүй 3) туранхайшаг, маряа багаты
10. СУХОПАРЫЙ 1) хатангир 2) хэрмэн маряатай 3) хатанги
11. ХУДОЙ 1) туранхай 2) хорхигор 3) туранхай, торчигор
12. ЩУПЛЫЙ 1) сулдагар, хохигор 2) ахир багахан 3) сулдагар
13. ХЛИПКИЙ 1) сул бие 2) ташараагүй 3) сула бэеты
14. КРЕПКИЙ 1) бөх, хатуу 2) хатуу, бүхэ 3) бүхэ, хатуу
15. КОРЕНАСТЫЙ 1) загзагар, тагдгар 2) паахагар, газарлиг 3) газарлиг
16. ТОЛСТЫЙ 1) тарган, тэнтгэр 2) тарган, бүдүүн 3) тарган, бүдүүлиг
17. ТУЧНЫЙ 1) мариатай, лухтар 2) маряатай, бүдүүн 3) маряаты, бүдүүн
18. ДОЛГОВЯЗЫЙ 1) гулжийсан өндөр 2) гохигор 3) гулжиисан үндэр
19. ОВАЛЬНОЕ ЛИЦО 1) зуувгар, гонзгой нүүр (шарай, зүс), 2) гонзогор нюур, шарай 3) гонзогор нюур, шарай, зүс
20. ПРЯМОУГОЛЬНОЕ 1) тэгш өнцөгт нүүр 2) тэбхэлжэн нюур 3) тэвхэр нюур
21. КРУГЛОЕ 1) дугариг, дүгрэг нүүр 2) түхэреэн нюур 3) түгэрёон нюур
22. УДЛИНЕННОЕ 1) гонзод гэсэн нүүр 2) ута нюур 3) гонзогор нюур
23. ЦВЕТ КОЖИ 1) царай өнгө 2) арһанай зүһэ үнгэ 3) арасны шарай, үнгэ зүсэ
24. БЛЕДНОЕ 1) цонхигор 2) сухигар 3) цайвар
25. КРАСНОЕ 1) улаан 2) улаан 3) улаан
26. СМУГЛОЕ 1) бор царайтай 2) бараан, харабтар шарайтай 3) бор шарайты
27. ПРЯМЫЕ ВОЛОСЫ 1) цэх үс 2) сэхэ) үһэн 3) цэхэ үс
28. ВОЛНИСТЫЕ 1) буржгар 2) долгитоһон 3) буржиинхай
29. КУДРЯВЫЕ 1) бужгир 2) буржагар 3) буржагар
30. ЧЕРНЫЙ, ТЁМНЫЙ ЦВЕТ 1) хар өнгө 2) хара, харабтар үнгэ 3) хара, харабтар үнгэ
31. ТЕМНОКАШТАНОВЫЕ ВОЛОСЫ 1) хар хүрэн үс 2) хара хүрин үһэн 3) хар хүрэн үс
32. СЕДЫЕ ВОЛОСЫ 1) буурал үс 2) сайһан үһэн 3) буурал үс, цайсан үс
33. С ПРОСЕДЬЮ ВОЛОСЫ 1) буурал, цагаан үс 2) бууралтаһан үһэн 3) буурал, цагаан үс
34. ЛЫСЫЙ 1) халзан 2) халзан 3) халзан
35. 35. УСЫ 1) сахал 2) һахал 3) сахал
36. ВЫСОКИЙ ЛОБ 1) уужим магнай 2) үндэр магнай, духа (средний дунда, низкий набтар) 3) үндэр духа
37. БРОВИ 1) хөмсгөө 2) нидхэ, хүмэдхэ 3) хүмэдхэ
38. БОЛЬШИЕ ГЛАЗА 1) бүлтгэр нүд 2) бэлтэгэр нюдэн 3) бэлтэгэр нюд
39. УЗКИЕ 1) жийтгар нүд 2) онигор (жиитагар) нюдэн 3) онигор нюд
40. ВЫПУКЛЫЙ НОС (с горбинкой) 1) гүдгэр, (монхор) хамар 2) гүбэгэр (морхогор) хамар 3) гүбэгэр (морхогор) хамар
41. ПРЯМОЙ 1) цэх хамар 2) сэхэ хамар 3) цэх хамар
42. КУРНОСЫЙ 1) шантгар хамар 2) шантагар хамар 3) шантагар хамар
    43. ТОЛСТЫЕ ГУБЫ 1) зузаан (зузаандуу) уруул 2) зузаан урал 3) зузаан уруул
43. ПУХЛЫЕ ГУБЫ 1) булцгар (бомбогор, даравгар) уруул 2) бамбагар (булхагар) урал 3) дарвагар уруул
44. ШИРОКИЙ ПОДБОРОДОК 1) далбагар үрүү (эрүү, өргөн), 2) үргэн үргэн 3) далвагар үрүү
45. ОТТОПЫРЕННЫЕ УШИ) 1) цорвойх, (ёрбойх) чих 2) дэрсэгэр шэхэн 3) дэржэгэр чэх
46. ОПУЩЕННЫЕ ПЛЕЧИ 1) доош буулгах мөр 2) доошоо бууһан, унаһан мүрнүүдтэй 3) доошоо буунхай мүр
47. ПРИПОДНЯТЫЕ ПЛЕЧИ 1) өндийлгөх мөр 2) дээшээ бодхооһон, үндылгэһэн мүрнүүд 3) үндынхэй мүрнүүд
    49. ВОГНУТАЯ ГРУДЬ 1) хотгор (хүнхэр, матгар) цээж 2) хонхогор (матагар, намхагар) сээжэ 3) хонхойсон сээжэ
48. СУТУЛАЯ СПИНА 1) бөгцгөр нуруу 2) бүхэтэр (түгсэгэр) нюрган 3) бүгтэгэр нюруу