1) Алтан хайрсаг соо һууһан жэргэмэлһээ аяараа ниидэһэн борбилоо золтой
(Воля птичке дороже золотой клетки)
2) Ганса сусал-гал болохогүй, ганса хүн-хүн болохогүй (одна головня-не огонь,один человек-не человек)
3) Һайн нүхэрһөө һайнай бала халдаха, муу нүхэрһөө муугай бала халдаха (от хорошего друга липнет хорошее,от плохого-плохое)
4) Нажартаа бэлдэһэн-үбэлдөө туһатай (заготовленное летом пригодится зимой)
5) Нэрэ олохо –наһанай, нэрэеэ хухарха-үдэрэй (ищут имя всю жизнь,а теряют в один день)
6) Горхо хараагүй аад, гуталаа бү тайла (не увидев речки,не снимай обувь)
7) Хүтэлөө дабахынь хараагүй аад, хүлэг гэжэ бү магта (пока не перевалил хребет,не хвались,что у тебя хороший конь)
8) Хүлһэ гаргангүй олоһон юумэ хүнэй зөөри болохогүй (легко нажитое не будет богатством)
9) Уһа гаталһан хойно онгосо үгэһэнэй хэрэггүй (после переправы лодку не надо подавать)
10) Булхай булшангаараа гараха, буруу һанаан амаараа гараха (как ни хитри,а всё выйдет наружу)
11) Худал үгэ үндэһэгүй,хуурай модон намаагүй (ложное слово-без корня,сухое дерево-без листьев)
12) Хүнэй гараар могой барюулха, өөрынгөө гараар үрмэ бариха (змею ловить-чужими руками,а пеньки снимать-своими руками)
13) Галууе һажаажа байһаар турлааг уһанда орожо үхэхэ (ворона,подражая гусю,вошла в воду и погибла)
14) Хүнжэлэйнгөө хирээр хүлөө жиихэ, хүнэйнгөө хирээр үгэ хэлэхэ (по своему одеялу протягивай ногу,по человеку определяй, как разговаривать)
15) Хара хирээ дальбараагаа сагаан гэжэ һанадаг, хадхууртай заряа зулзагаяа зөөлэхэн гэжэ һанадаг (чёрный ворон считает своего птенчика белым, а колючий ёж своего дитёныша-мягоньким)
16) Хүнэй тоһонһоо өөрын уһан дээрэ (своя вода лучше чужого масла)
17) Хэхэдээ хэмжүүрээ мэдэ, хэлэхэдээ үгэеэ шалга (когда делаешь,мерку знай,а когда говоришь,слово своё проверяй)
18) Сэсэн хүн хүнэй бэрхые магтаха, тэнэг хүн өөрынгөө бэрхые магтаха (умный хвалит других,глупец-сам себя)
19) Дэгэлээ шэнэһээнь гамна,нэрэеэ сэбэрһээнь гамна (береги шубу,пока она нова,береги честь,пока она не запятнана)
20) Ехээр хэлэнхаар,ехээр хэһэн дээрэ (чем много говорить,лучше много делать)
21)100 улаан үхэртэй байнхаар,6 һайн нүхэртэй байһан дээрэ (чем иметь 100 крупных волов,лучше иметь 6 хороших друзей)
22)Танилтай хүн талын шэнээн, танилгүй хүн альганай шэнээн (у кого много друзей,широк,как степь, нет друзей, узок, как ладонь)
23)Тэнэг сэсэн хоёр хөөрэлдэжэ шадахагүй, тэмээн ямаан хоёр мүргэлдэжэ шадахагүй
(умный и дурак не могут беседовать, верблюд и коза не могут бодаться)
24) Үгэхэб гэһэн 100 түхэригһөө, үгтөөд байһан 100 мүнгэн дээрэ (чем обещанные 100 рублей,лучше отданный 1 рубль)
25) Ан алаагүй аад, арһыень бү хубаа (не убив зверя.не дели шкуру)
26) Эхилбэл-дууһаха, бэдэрбэл-олохо (начал-надо довести до конца)
27) Үүрэһэн шарха эдэгэдэг, үгын шарха эдэгэдэггүй (рана от порезов заживает,а рана от слов не заживает)
28) Долоо дахин хэмжээд, нэгэ дахин тайра (семь раз отмерь,-один раз отрежь)
29) Хооһон тогоон хонгироошо, хубхай хүн һаймһарааша (пустой котелок больше гремит,пустой человек подлизывается)
30) Хүниие хэлэхэдээ, бүргэд болохо, өөрыень хэлэхэдэ, үндэгөө дараһан тахяа болохо (когда критикует других, становится как орёл, а когда критикуешь самого, то становится как курица-наседка)
- Ава эжын сургаал сайхан,
Алтан нарны туяа сайхан.
- Авын сургаал алта,
Эжын сургаал эрдэни.
- Авыгаа санавал, авгаа түш,
Эжыгээ санавал, нагацаа түш.
- Автай хүний ар дулаан,
Эжытэй хүний энгэр дулаан.
- Хада хавцагайн чулуу хатуу,
Ава эжын сургаал хатуу.
- Аха дүү эвтэй бол,
Алта мүнгэнш хэрэггүй.
- Ахын хишиг дүүдэ олдохгүй.
- Ахамадаа хүндэлэх цэцны тэмдэг,
Арсалдаж хэрэлдэх тэнэгийн тэмдэг.
- Буруу үсгэсэн хүүхэд
Бухны хүзүүнээс хатуу.
- Хайртай хүүхдээ хатуу үг хэлжэ сурга,
Хайртай мориёо хазаартайнь үвэс эдюулжэ,
ус уулгаж сурга.
- Жилдээ сайн явсан шэнэлхэдээ мэдэгдэх,
Залуудаа сайн явсан өтлөхдөө мэдэгдэх.
- Залуу хүн нэрэнд дуртай,
Хөгшин хүн дэрэнд дуртай.
- Үтлэх цагт үр хүүхдын эрхээр.
- Эшэг эврээ ургахадаа,
Эхыгээ мүргэдэг.
- Насны гэрэл ильчтэй,
Нагаса хүн хүндэтэй.
- Ургаха цагт эхэ эцгиин эрхээр,
Эдир цагт эхнэрийн эрхээр,
Өтлөх цагт үр хүүхдын эрхээр.
- Угаа мэдэхгүй хүн,
Усаа олохгүй малтай адли.
- Хүн ахтай, дээл захтай.
- Хүн болох багаасаа,
Хүлэг болох унаганаасаа.
- Гэдэс цадхадаа гэрээ бү марта,
Гэргэны аваад, эжыгээ бү марта.
- Авынгаа амидыда
Арзагар сахал бү тавь.
- Мунхаг хүн мухардахгүй.
- Хөгшин хүн үхэхөөрөө айлгаха,
Заахан хүүхэд уйлахаараа айлгаха.
- Бурхантай газар буг олон,
Буянтай газар нүгэл олон.
- Буянгүй хүндэ бурхан холо,
Сүзэггүй хүндэ сүмэ холо.
- Нүгэлгүй буян эзнээ олно,
Нюдэгүй шоргоольж нүхээ олно.
- Гэм хиивэл түрмэн хатуу,
Нүгэл хиивэл там хатуу.
- Нүгэл хиисэн хүнэй
Нюурээ буруулхань олон.
- Үцөөхэн жаргалы жаргалда бү тооло,
Үглөөны нары наранда бү тооло.
- Сайн морь эцэхкүй,
Сайн хүн гутархкүй.
- Сурснаа дабтаха,
Сургаалаа дагаха.
- Сэдьхэл муу хүнии санаа амархкүй.
- Хүнии сайн хүндэ халдахкүй.
- Сэжэгээр үбдэнэ, Сүзгээр эдгэнэ.
- Санаа муутны заяа муу.
- Тангараг эвдэрвэл,
Тонгорог болно.
- Таряа тарьсан хүн үбэлдөө цадхалан,
Эрдэм сурсан хүн хүгшэрхэдөө амгалан.
- Ухаантай хүн ойлгуулах,
Ууртай хүн уурлуулах.
- Үнэн үгэ хатуул боловч
Хэтын амидаралда тустай.
- Давас шоройч бол,
Эдеэны амтанда тустай.
- Дуулсны хэлдэггүй эрдэмтнээс
Дуугаржа явдаг тэнэг дээр.
- Гуталдаа хабчагдасан хүл жаргалгүй,
Эхэнэртээ хабчагдасан эр жаргалгүй.
- Дуутай тэнгэр бороогүй,
Суутай хүүхэн хадамгүй.
- Хүүхнээ магтсан эх
Хүргэнтэйгээ таарахгүй.
- Хэрэлдэсээр байтараа
Хэтынгээ жаргал алдах.
- Царай сайтайгаас,
Заяа сайтайнь сайн.
- Эхнэриин сайныг гэртэнь орж мэдэдэг,
Нүхриин сайныг газаань хараж мэдэдэг.
- Эд эднээсээ болох,
Эхнэр эрээсээ болдог.
- Сайн морин замын хань,
Сайн эхнэр насны хань.
- Сайн эхнэр эрдээ зула,
Муу эхнэр эрын зовлон.
- Зан сайн айлда хүн цугларна,
Замаг сайнтай усанда загас цугларна.
- Зүсээ мэдэхгүй толёо муулах,
Зүрхээ мэдэхгүй ханиигаа муулах.
- Морь муу – эзэндээ,
Үр муу – эжыдээ.
- Нүхрын сайнаар хүн өөдэлнэ,
Нууриин сайнаар загас жаргана.
- Нүхриин нэрээр оржо,
Эхнэриин нэрээр гардаг.
- Гүрны захирах эрдэмтэй,
Гэргэныгээ сургаха эрдэмгүй.
- Аваагүй байхад ахай сайхан,
Алаагүй байхад үнэг сайхан.
- Тэнгэриин муухай арилдаг,
Хүнии муухай арилхад бэрхэ.
- Нэгэ дахин дурлавал жаргал,
Нэмэж дурлавал зовлон.
- Жар хүртэрөө жаргалаа бү мэдэ.
- Жаргалтай хүн зовлон ойлгохкүй.
- Хүн хүндээ дасдаг,
Мал малдаа ижилсдэг.
- Уургүй хүн байдаггүй,
Урасгалгүй гол байдаггүй.
- Муу нохой мал руу хуцадаг,
Муу эр эхнэрээ хуцадаг.
- Ноён хүн нютагтаархинда хүндэтэй,
Номтой хүн бултада хүндэтэй.
- Ноёнтой оролдовол толгойгүй,
Нохойтой оролдовол хормоогүй.
- Ноёны дагаж нохой бү боло,
Баяны дагаж барлаг бү боло.
Өөрынгөө ухаанаар ява.
- Сайн ноёны арад зононь тайван,
Сайн нохойн хотонь тайван.
- Уг алдахаар,
Үхэр алдсан дээрэ.
- Ядруу хүндэ ноён олон,
Явган хүндэ даваа олон.
- Заяандаа найдахаар
Зоригтоо найд.
- Зоригтой хүн нэг үхдэг.
Зориггүй хүн зуу үхдэг.
- Зориг ехтэй хүн
Зэвсэг ехтэйе диилдэг.
- Зовлон ерэхэд бү бүхы,
Зол ерэхэд бү гэды.
- Модо шарлахада
Үндэсэнь шарладаггүй.
- Хүн хүгшэрөөд,
Зоригонь хүгшэрдэгүй.
- Гэнтэ цасхада гэдэсэндэ аюултай
Гэнтэ баяжахад аминд аюултай.
- Хэчээсэн хүн цатгалан явдаг,
Хүлеэсэн хүн үлэн явдаг.
- Зээлсэн, гээсэн хоёр адли.
- Мүсэн дээр явсан хүн толгойгоо
Мүнгэн дээр явсан хүн амяа ойлгож явха.
- Навч шарлавал намар,
Наадан ехэдвэл хэрүүл.
- Зовлоны дундаас
Санааны зовлон хатуу.
- Залхуу хүндэ маргааш олон.
- Залхуу хүндэ хүүхнээ бү үг,
Согтуу хүндэ морёо бү үг.
- Замын чулуу мориндо харша,
Залхуу хүндэ ажил харша.
- Буруу санаатай хүндэ,
Буян хэшэг хүртэдэггүй.
- Мэдэхкүэй гэжэ үгэ,
Мянган үгны таглаа.
- Ахыгаа хүндэлхэ цэцэны тэмдэг,
Арсалдаж хэрэлдэх тэнэгэй тэмдэг.
- Гахай тэнгэри өөдэ хардаггүй,
Хулгайч нюур өөдэ хардаггүй.
- Гүйдэлтэй жороо гүүнээс гарадаг,
Гүн ухаантан эхээс түрэдэг.
- Даарасан хүн хубсас голдоггүй,
Үлэссэн хүн хоол голдоггүй.
- Далай хизааргүй,
Эрдэм оройгүй.
- Юрөөлэй үзүүртэ тос,
Хараалай үзүүртэ чус.
- Жаргалтай хүн ,
Зовлон ойлгохогүй.
- Жаргах цагт нүхэр олон,
Зовох цагт дайсан олон.
- Жэлэй сайхань намартаа
Насны сайхань залуудаа.
- Жавартай тэнгэриин хаяа улаан,
Жаргалтай эхэнэрэй хацар улаан.
- Нохогүй айл дүлии,
Номгүй хүн балай.
- Нүхэры сайнаар хүн өөдэлдэг,
Нууры сайнаар загас жаргадаг.
- Нүхэры хэрэг бүтэвэл,
Өөрынч хэрэг бүтэх.
- Нютагай шорой алт,
Булагын ус аршаан.
- Нэрэ олох насны,
Нэр хугарх үдэры.
- Нэрээ хухаранхаар,
Ясаа хухар.
- Нэрэлхүү хүн хоол үгы,
Нарин хүн нүхэр үгы.
- Нялуунаас шулуунь дээр,
Нялцагайгаас аргуунь дээр.
- Цэцэн үгэнд худал үгы,
Цэцэг набчанда бузар үгы.
Архи тухай
- Архи ууха аминд харш,
Айл хэсэх ажилда харш.
- Архинчан хүни овор хоосон,
Ажил үгы хүни тогоо хоосон.
- Архинчин хүн хэрүүлч,
Айдар хүн хэрүүлч.
- Тэнэг хүн цэцэндэ дургуй
Согтуу хүн эрүүлдэ дургүй.
Сэдьхэл санаа тухай
- Сэдьхэл муутай хүнии
Санаань амардаггүй.
- Сэдхэлын зоволон үгээр,
Бэены овчины эмээр эдгээдэг.
- Энеэсэн бүхэн нүхэр бэшэ,
Хараасан бүхэн дайсан бэшэ.
- Чарай сайнтайгаас,
Зая сайнтайнь дээрэ.
- Сайн санаатны бурхан дагана,
Муу санаатны чотгор дагана.
- Сайн хүн гутархкүй
Сайн морин эцэхкүй.
- Сайн санааны үзүртэ тос,
Муу санааны үзүүртэ ус.
- Сайн санаа өөдөө,
Муу санаа уруугаа.
- Сайн яваха санааны,
Сайн турэхэ заяаны.
- Санааны муугаар заяагаа барна,
Савны муугаар эдеэгээ барна.
Үри хүүгэд тухай
- Буруу хүмүүлжүүлсэн хүүхэд
Бухны хүзүүнээс хатуу.
- Аргадха тулам арзайчих,
Таалах тусам тонгойчих.
- Хошуу нэмэхээр,
Хуруугаа нэмэжэ сура.
- Хүн болохо багаасаа,
Хүлэг болохо унаганаасаа.
- Арвайн гурил ус даадаг,
Авын хүбүүн үг даадаг.
- Ахмадаа хүндэлсэн цэцны тэмдэг,
Арцалдах хэрэлдэх тэнэгы тэмдэг.
- Даруулаагүй хүүхэд
Хазааргүй моритой адли.
- Залуу хүн яван жаргадаг,
Хөгшин хүн суун жаргадаг.
- Эшэгэ эврээ ургахадаа,
Эхэеэ мургэдэг
- Үр хүүхэд эцэгын нэрэ нэрлүүлнэ,
Үнэнч эхнэртэй нүхрын нэр арюун.
Ажабайдал тухай
- Амиды хүн аргатай,
Аргалы гал цогтой.
- Амиды явбал алтан аягаас ууха,
Мэндэ явбал мүнгэн аягаас ууха.
- Зоригтой хүн нэгэ дахин үхэдэг,
Зоригогүй хүн зуу дахин үхэдэг.
- Бүгдээрэ бодовол, буруу үгүй,
Бүлеэн усаар угаавал, хирэ үгүй.
- Нүхрын сайнаар айл өөдэлнэ,
Нуурын сайнаар загас жаргана.
- Мэдэж явбал эрдэм
Мэндэ явбал жаргал.
- Мэргэнч бол алдадаг,
Мэлхыч бол халтирдаг.
- Зол ерэхэдэ бүү гэды,
Зовлон ерэхэдэ бүү бүхы.
- Мунхиг хүн эндүүрхэнь олон,
Мухар үхэр мүргэхэнь олон.
- Мориноосоо буужа болно,
Үгнээсээ буцадагүй.
- Ардын үгые шэнжиж,
Ахмадын зугаае чагна.
- Магтаал ехэдхэд
Заяа хазгайрха.
- Монгол хүнии зан чулуун,
Мэндэлхэ золгохо ёс шулуун.
Зориг туухай
- Зоригтой хүн нэг үхэдэг,
Зоригогүй хүн зуу үхэдэг.
- Заяандаа найданхаар,
Зоригтоо найда.
- Хэчээсэн хүн цатхалан,
Хүлеэсэн хүн үлэсгэлэн.
- Хиивэл бү ай,
Айвал бү хии.
- Баян хүн омогтой,
Баатар хүн зоригтой.
- Залхуу хүндэ маргааш олон.
- Зориг ехтэй хүн
Зэвсэг ехтэй хүние ялаха.
- Зөөлэнь хатуугаа дилдэг,
Зөвөнь буруугаа диилдэг.
Уур сухал туухай
- Уур үгүй хүн байдагүй,
Урасгал үгүй ус байдагүй.
- Уур бэе зобоохо,
Уул мори зобоохо.
- Уур буцалхада
Ухаан унтарха.
- Ухаантай хүн ойлгуулха,
Ууртай хүн сухалдуулха.
- Хэлэлцэвэл бүтэдэг,
Хэрэлдэвэл бутардаг.
- Хэлэх үгэ хэмжээтэй,
Хараха нюдэн хизгаартай.
- Уур ехтэндэ ухаан сухал,
Ухаан сайтны сэтгэл уужим.
Худал хулгай туухай
- Худалч хүн худалч хүндөө үнэншэдэгүй.
- Худал үгэ хулгайтай адил,
Хурамч хүндэ дурлавал хөөстэй адил.
- Хулгайч хүнии нюдэн хурса,
Худалча хүнии хэлэн хурса.
- Хуурсан будаа урис үгүй,
Хуурамч хүндэ нүхэр үгүй.
- Хуурай модондо набча үгүй,
Худал үгэндэ цэн үгүй.
- Мэхтэй хүний олзо нэгэ,
Мэргэн хүнии – хоёр.
- Хужиртай усаар нюурээ бү угаа,
Хулгайч хүнтэй ойртож бү нүхэрлэ.
Ноёд туухай
- Ноён суувал албаа мэдэ,
Нохой авбал эдеэлүүлхээ мэдэ.
- Ноёны хайр
Нохойн нюруун дэрэхи цастай адли.
- Ноён мүнхэ бэшэ,
Зарца заяа бэшэ.
- Ноён хүн нютагтаа хүндэтэй,
Номтой хүн бүгэдтэ хүндэтэй.
- Ноёдтой оролдосон хүн толгойгүй,
Нохойтой оролдосон хүн хормойгүй.
- Ноёды сайнда зон тайван,
Нохойн сайнда хото тайван.
- Ноёны дагажа нохой бү боло,
Баяны дагаж барлаг бү боло.
- Ядруу хүндэ ноён олон,
Явган хүндэ даваа олон.
Лама хувараг туухай
- Ламын сургаал бандида,
Номын сургаал арадта.
- Номынь сураагүйвч,
Номхонынь сура.
- Ноосгүй хонин бороондо чичэрнэ,
Номгүй банди хуралда чичэрнэ.
- Гайтай айлда лама омогтой,
Хулгай, хамшигтай жилдэ нохой омогтой.
- Журам мэдэхгүй ламаас,
Зовлон үзэсэн чавганца дээрэ.