«Толстойн үгүүлэлнүүд» номой ссылка табигдаха
Лев Толстой (1828-1910)
Ородой агууехэ уран зохёолшон Лев Николаевич Толстой Ясная Поляна һууринда 1828 оной сентябриин 9 түрэһэн юм. Бишыхан байхадань эжы абань наһа баража, үншэрһэн хүбүүн 13-тай байхадаа, Казань хото абга эгэшэдээ ошоһон байгаа. Лев Толстой зургаан жэл соо энэ хотодо ажаһуугаа. 1844 ондо Казаниин университедэй оюутан болоһон юм. Университедтэ гурбан жэл һураһанайнгаа удаа Ясная Поляна нютагаа ошоо. Энэл нютагтаа Лев Толстойн зохёохы намтарынь эхилээ һэн. Түрэлхиин уран бэлигтэй Лев Толстойн зохёолшын зам 1850 онһоо эхилээ гээд бэшэгдэдэг. Тэрэнэй гуурһан дороһоо дэлхэйдэ мэдээжэ зохёолнууд мүндэлөө: «Анна Каренина», «Война и мир», «Казаки», «Воскресение» г.м. Лев Толстой үхибүүдэй ажабайдал, тэдэнэй арюун сэбэр абари зан үнэншэмэ ураар бэшэдэг уран зохёолшон. «Лев и собачка» (Арсалан нохой хоёр), «Филипок», «Косточка» (Яһахан), «Липунюшка», «Истории для детей» болон бусад – хамта 10 гаран хүүгэдэй номууд хэблэгдэнхэй. Элитэ ехэ уран зохёолшон Лев Толстой 1910 оной ноябриин 20-до наһанһаа нүгшэһэн юм.
Мэдэг Уланова (1922-1989)
Шэтын хойморой Туяан нютаг тоонтотой Мэдэг Намсараевна Уланова (Будаева). 1922 ондо Намсарайн Буда Бальжима хоёрой гэр бүлэдэ 2 аханараа дахан, нэгэ хүбүүн дүүе дахуулан түрэһэн айлай ганса басаган байһан. Бага наһанһаа эрдэм һуралсалда хурса басаган нютагайнгаа эхин, удаань хүршэ нютагай дунда һургуули дүүргээд, Шэтын медицинскэ училищидэ орожо һурана. Эндэһээ Томск хотын медучилищидэ һуралсалаа үргэлжэлүүлэн, эм шэнжэлэлгын, найруулагшын (фармацептын) таһагай оюутан болоо. Шэлэһэн мэргэжэлээрээ бүхы наһандаа эрхимээр хүдэлжэ гараһан байна. Буряад хэлэндээ тон дуратай дүрбэн хүүгэдэй эжы Мэдэг Намсараевна сүлөө сагтаа эрхим зохёолнуудые ород хэлэнһээ оршуулжа, үхибүүдтээ уншажа үгэдэг байгаа.
Даабари: «Лев Толстойн үгүүлэлнүүд» гэһэн номтой танилсалга.
Лев Толстойн мэдээжэ үгүүлэлнүүдые (буряад хэлэндэ Мэдэг Намсараевагай оршуулга) уншаад ерэхэ. Наадам дээрэ шалгагшадай (жюриин) дурадхалаар нэгэ үгүүлэл уранаар уншахат (ээлжээгээр, ролёор зүжэглэн – өөрэгүй), удхыень тодорхойгоор нютаг хэлэнэйнгээ аялгаар хөөрэхэт, үгтэһэн үгүүлэлэй удхаар ямар тобшолол хэхээр бэ, ямар сэнтэй бодол ойлгообта, үгүүлэлэй али нэгэ геройн гадаа, дотоо талыень ямар үгэнүүдээр тодорхойлон харуулхаар гэжэ һананабта (сэдэбтэ толи анхараарайгты), номой автор тухай хөөрэхэ г.м. асуудалнууд зохёолой удхаар үгтэжэ болохо.