БЛИЦ-УРИЛДААН XIII НААДАМ

а) БУРЯАД ОРОН

1. Хэды ондо буряадууд Орос гүрэнэй мэдэлдэ ороо һэн бэ?
2. Хэды ондо Буряад-Монголой АССР тогтоһон бэ?
3. Буряад-Монголой республика нэрэеэ һэлгэн хэды ондо Буряадай Автономито Республика гэжэ нэрэтэй болооб?
4. 1992 ондо республикамнай юун гээд нэрлэгдээб?
5. Республикамнай урда зүгһөө ямар гүрэнтэй зэргэлнэб?
6. Буряад Республикын баруун талада оршодог республика нэрлэгты
7. Дэлхэйн али хубида манай республика оршодог бэ?
8. Декабристнуудай музей Буряадай али нютагта бииб?
9. Хяагта хотын Хизаар ороноо шэнжэлгын музейдэ хэн эрдэмтын нэрэ олгогдонхойб?
10. Улаан-Үдэ хото анхандаа юун гээд нэрлэгдэдэг һэн бэ?
11. “Эхэ Буряад” гэһэн хүшөөгэй архитектор, скульптор хоёрые тодорхойлон нэрлэгты.
12. Буряад орондо хэды хото городууд бииб?
13. Дэлхэйн эгээл ута үйлсэтэй тосхон Буряадта бии гэжэ тодоронхой. Нэрлэгты.
14. Буряадта хотын түхэлэй хэды тосхонууд бииб?
15. Үдэ мүрэниие зубшаад, Буряадай ямар аймагууд оршодог бэ?
16. Хёлго мүрэн Буряадай ямар аймагуудай дэбисхэр дээгүүр урдан гаранаб?
17. Хяагта хото хэды ондо тогтоһон түүхэтэйб?
18. Буряадтамнай хэды хүдөө һууринууд бии гэжэ бүридэлдэ абтанхайб?
19. Советскэ Союзай Герой, Зэдын Дээдэ Ториһоо гарбалтай энэ хүнэй хүшөө Петропавловка тосхондо бии. Тодорхойлогты
20. Энэ аймагта гуннуудай байрын үзэгдэлнүүд түүхын хүшөө боложо дансалагданхай юм. Хаана, ямар нютагта?
21. Матвей Хангаловай нэрэмжэтэ музей шэглэлээрээ юунэй музей болоноб?
22. Буряадай Гурэнэй Х.Намсараевай нэрэмжэтэ драмын театр хэды ондо байгуулагдааб?
23. Өөрлиг тосхон ямар аймагай түб болодог бэ?
24. Манай ниислэл хото хэды ондо Улаан-Үдэ гэжэ нэрэтэй болооб?
25. Буряадтаа мэдээжэ болоһон уран зохёолшод: Ольга Серова, Андрей Румянцев, Константин Карнышев гэгшэд ямар нютагайб?
26. 26. Япон гүрэндэ амжалтатай барилдажа ябаһан сумоист Анатолий Михаханов ямар нютагайб?
27. Һур харбалгаар Олимпиин нааданай мүнгэн медальда хүртэһэн буряад басагад.
28. Буряад эхэнэрнүүдтэ зорюулһан хүшөө ямар нютагта тогтоогдооб, хэдтэ зорюулагданхайб?
29. 29. Буряадтамнай 2013 ондо музей-бууса нээгдээ. Хаана нээгдээб, хэнэй зохёохы замда зорюулагданхайб?
30. Бүхы буряадуудай амгалан байдал сахиха хии морин хаана хиидхэгдээб?
31. Буряадууд хуушан монгол хэлэн дээрэ ном судараа үзэжэ байһанаа, хэды ондо лата бэшэгтэ, хэды ондо кирилл бэшэгтэ ороһон бэ?
32. Байгал далай бүхэдэлхэйн соёлой ба байгаалиин нөөсэ баялиг гэжэ хэды ондо соносхогдооб?
33. Байгалай уһан дэлхэйн бүхы дабһагүй уһанай хэды процент болодог бэ?
34. 34. Байгалай эгээ ехэ тохой (залив)?
35. Байгал дээрэ хэды хушуунууд (мысүүд) бииб?
36. Мыс Святой Нос гэхэдээ буряадаар юун бэ…
37. Байгал дээрэхи эгээл хүсэтэй һалхин.
38. Байгалай эгээ багахан олтирог.
39. Байгалай һүлдэ гэжэ нэрлэгдэһэн шубуун.
40. Байгалай эгээл томо олтирог.

 

б) БУДДЫН ШАЖАНАЙ НЭРЭ ТОМЬЁОНУУД

41. Али нэгэн гол шүтээн болгожо, тэрээндэ зорюулжа баригдаһан гол дуган.
42. Дасан дуганай дэргэдэ ябагшадай эрьюулжэ, буян хуряаха гэжэ байгуулһан зүйл.
43. Олон янзын сайхан модон, ургамал согсолон бүтээһэн үнэртэ зүйл.
44. Хүжэ, санзай бадараадаг амһарта.
45. Буддын шажантанай эгээл дээдэ тушаалтай лама.
46. Бурханай ном орёодог торгон гадарые юун гээд нэрлэдэг бэ?
47. Нюур таладаа шэлтэй, досоонь бурханаа тахидаг модон хэрэгсэл.
48. 48. Юрын мүргэлшэд дасанда ороходоо, али талын үүдээрнь орохоб?
49. Дасангай гол дуганиие ямар дуган гэжэ нэрлэдэг бэ?
50. Хуралай үедэ ламанарта сай бариха ёһые зүбөөр хэлэгты.
51. Хүнэй сэдьхэлэй доторой хүсэ үгэжэ, муу юумэ зайлуулха, хүнһэнэй шадал һайжаруулха аргатай тарни үнгэтэ бүд дээрэ барлагдажа хиидхэгдэдэг. Юун бэ?
52. Бурханай нангин зохёол, ном зүбөөр нэрлэгты.
53. Буряадта түрүүшын дасан хэды ондо баригдааб?
54. 2-3 метр утатай хүгжэмэй зэмсэг.
55. Хуралай үедэ ламанарай идам сахюусаа залахадаа, дуу гаргадаг хүгжэмэй хэрэгсэл.
56. Элдэб хэмжүүрэй үндэртэй юрын модоор хэһэн, арһаар татаһан дуунай зэмсэг.
57. Олон дасангуудай ламанарай ехэ суглаан.
58. Эхэ 6 зүйл хамаг амитанай үхэдэггүй зүйл.
59. Дасанһаа залуулһан, хүзүүндээ зүүдэг уншалгатай зүүдхэл.
60. Дасангай оройн эгээ дээрэхи гоёолто.

 

в) ЭТИГЭЛ ХАМБЫН СУРГААЛНУУД (нютаг хэлэнэй яряанай аялгаар үгтэнэ)

1. Июниин 19-дэ, сарын 14 хара бишэн үдэртэ. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Хажуудаа харсага шобуутай ноён хүн: «Юумэ бүхэн газараас абтана» гэнэ. Этигэл Хамба Лама: «Сэдьхэлээ зүб табиха — Ритм» гэжэ айлдаа.

2. Июлиин 20-дэ, сарын 16-ай харагша туулай үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ лама, хоёр эрэшүүлдэ зураг харуулжа байна. Зураг дээрэнь салбаржа байсан модон ба хүнэй бэеын судал зураатай. Этигэл Хамба Лама: «Байгаалиин эрдэмэй гүн ухаан» гэжэ айлдаа.

3. Июлиин 11-дэ, сарын 7-й хүхэ морин үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ хүнэй: «Тэнхээ тамир хаанаас абаха юм» гэжэ асуухадань, Этигэл Хамба Лама: «Амитанда тусалагты» гэжэ айлдаа.

4. Июлиин 5-да, сарын 1 шара хулгана үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Эрэ хүн: «Юртэмсэдэ бурханай орон бии гү?» гэжэ асууна. Этигэл Хамба Лама: «Лама гурбан эрдэни» гэжэ харюулан айлдаа. 

5. Июлин 4-дэ, сарын 30 улаагша гахай үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Эсэгэнь хүбүүндэ: «Амитанай тусын түлөө буян дэлгэрүүлхэ» гэнэ. Этигэл Хамба Лама: «Огторгойдо таараха ехэ эрдэм» гэжэ айлдаа.

6. Июниин 10-да, сарын 6 үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ ламын бүтээлдэ суужа байхада: «Нюдэндөө юүмэтэй» гэжэ дуулдаад, Этигэл Хамба Лама: «84 000 номын согсос гарахын орон» гэжэ айлдаа.

7. Июниин 6-да, сарын 1 үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ лама тоомгүй элдэб наснай эрэшүүлдэ: «Хэлсэн үгэ хүрэхэ» гэжэ загнахадань, хэлсэн үгэнүүдынь хүшэтэй бата боложо байна. Этигэл Хамба Лама: «Банзарагша» гэжэ айлдаа.

8. Июлиин 21-дэ, сарын 17-й хүхэ луу үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Шара буряад дэгэлтэй хүн: «Амитанай хэрэг бүтээхэ «Алтан гэрэл» гэнэ. Этигэл Хамба Лама: «Арга» гэжэ айлдаа.

9. Сентябриин 2-то, сарын 1-й улаагша гахай үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ хүн: «Хамаатан гээшэ ехэ юм, тайлбари үгэжэ байдаг» гэнэ. Этигэл Хамба Лама: «Эбтэй эблэржэ, ушар бүтээхэ» гэжэ айлдаа.

10. Августын 31-дэ, сарын 29-й хүхэгшэ тахяа үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ лама хадын жалга руу заагаад, хүндэ хэлэнэ: «Сэхынь хэлэ сүзэгтэндэ, тэрэ дуган харагдажа байна» гэхэдэнь, тэрэ хүн: Урда насанайгаа шүрэбүүдые абаад ерэхэм» гээд ошоо. Этигэл Хамба Лама: «Хэниие даганаш, тэрэл болохош, Бурхани дагабал, Бурхан болохош» гэжэ айлдаа.

11. Августын 26-да, сарын 24-й сагаан луу үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Хоёр ламанарай нэгэниинь: «Амитан бүхэндэ тусалхаб» гэхэдэнь, нүгөөдэнь: «Яагаад?» гээд, тоосолдоон болохонь. Этигэл Хамба Лама: «Настай болоод маргалдаанда нарин байхы дахин хэлэнэб» гэжэ айлдаа.

12. Августын 25-да, сарын 23-й шарагша туулай үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Эрдэмтэй хүн: «Хүдөөдэ ажалын ехэшье, эрдэмдэ сураха хэрэгтэй» гэнэ. Этигэл Хамба Лама: «Сансарын хүрдэ тасалхын түлөө» гэжэ айлдаа.

13. Августын 20-да, сарын хүхэ нохой 17-й үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Эрэ хүн: «Шүтэлгы заримашуул буруушаагаа» гэжэ хэлэхэдэнь, Этигэл Хамба Лама: «Өөрын буянай үйлэ хэрэгтэ хүнээс буу асуу» гэжэ айлдаа.

14. Августын 18-да, сарын 15-й хара бишэн үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Конторой үүдэндэ олон зон суглараад, шууялдажа байна. Хана дотороос гар гараад, дотор шагта тайлаад, үүдэ онгойлгохо гэжэ байна. Шүүгчинэр олон саарса урбуулаад хаража байна. Этигэл Хамба Лама: «Дорже жодба» гэжэ айладхадань, ялагар ногоон шаар дээшэ дэгдээ.

15. Августын 15-да, сарын 12-й шарагша могой үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Хүбшэдэ 3 метрэй хүн: «Мааняас (мааниһаа) өөр юүмэ мэдэнэ үгэйб» гэжэ ябана. Этигэл Хамба Лама эгээл хүни Бурханай шарайтай боложо байхынь харуулаад: «Сэдьхэлтэндэ Бурхан байна» гэжэ айлдаа.

16. Августын 14-дэ, сарын 11-й шара луу үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ хүн нүгөө хүндэ: «Удхынь боруу ойлгохо аад, юүндэ сээжэлдэнэш?» гэнэ. Этигэл Хамба Лама: «Балар, аараг хоёр ухаанаа тэгшэрүүлхэ гүн ухаан» гэжэ айлдаа.

17. Августын 11-дэ, сарын 8-й хүхэгшэ үхэр үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Сүзэгтэй хүн тахил балин сэдьхэлэрээ үргөөд: «Тахилаа ехээр сэгэнэнхэй» гэхэдэнь, Этигэл Хамба Лама: «Сагаалаша үгэй буян» гэжэ айлдаа.

18. Майн 13-да, сарын 7 үдэр Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ хүн: «Ямар сайн үдэр гээшэб» гэхэдэнь, Этигэл Хамба Лама: «Сайн муу хоосон досоонь юүншье үгэй» гэжэ харюун айлдаа.

19. Июниин 23-да, сарын 18 улаан хулгана үдэр. Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ хүн шэнэ гэрэй баруун хойто булан соо Бурхани хараашална. Этигэл Хамба Лама: «Аглаг орон сэдьхэл соогоо бэдэрнэ» гэжэ айлдаа. 

20. Майн 16-да, сарын 10 үдэр Этигэл Хамба Ламын сургаал.

Нэгэ лама: «Бурхад сахюусадтаа тахил үргэхэдөө, сэдьхэл тэгшэрнэ» гэхэдэнь, Этигэл Хамба Лама: «Тахилай үүлэн байгуулжа, үлзы жэгдэрүүлхэ буян» гэжэ айлдаа.